NGUỒN GỐC TRUYỆN CỐ TÍCH VIỆT NAM - Phần 2

Nói đến cái "chung", chúng ta hãy hướng về một mảng gồm khá nhiều truyện có những dấu hiệu cho biết chúng có nguồn gốc ngoại lai vì vẫn còn những dị bản hoặc gần hoặc xa thuộc kho truyện của các dân tộc lớn nhỏ trên các lục địa và đảo quốc. Trong đó đáng nêu lên đầu tiên - và cũng chỉ nêu như thế trong tình hình tài liệu hiện nay - là một số những dị bản có liên quan đến những truyện cổ tích và những huyền thoại Trung-quốc và Ấn-độ, con đẻ của...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NGUỒN GỐC TRUYỆN CỐ TÍCH VIỆT NAM - Phần 2 NGUỒN GỐC TRUYỆN CỐ TÍCH VIỆT – NAM Phần 2 Nói đến cái chung, chúng ta hãy hướng về một mảng gồm khá nhiềutruyện có những dấu hiệu cho biết chúng có nguồn gốc ngoại lai vì vẫn cònnhững dị bản hoặc gần hoặc xa thuộc kho truyện của các dân tộc lớn nhỏtrên các lục địa và đảo quốc. Trong đó đáng nêu lên đầu tiên - và cũng chỉnêu như thế trong tình hình tài liệu hiện nay - là một số những dị bản có liênquan đến những truyện cổ tích và những huyền thoại Trung-quốc và Ấn-độ,con đẻ của hai nền văn minh vĩ đại và cổ kính trên thế giới, lại gần gũi vềkhông gian với Việt-nam. 1. Trước hết, Trung-quốc là một nước tiếp liền biên giới với nước ta,và như đã nói, là nước đã từng đóng vai kẻ xâm lược và đô hộ đất nướcchúng ta trong ngót mười thế kỷ; không những thế, mãi đến thời kỳ độc lậpsau này cha ông ta vẫn tiếp thu văn hóa Trung-hoa, sử dụng văn tự của họ,nên giữa hai dân tộc dễ có những ảnh hưởng lẫn nhau trong phương thức tưduy nghệ thuật. Văn học Trung-quốc lại là một trong những nền văn học vừaphong phú, vừa đa dạng về nội dung cũng như hình thức. Văn học truyềnmiệng hay văn học viết đều xuất hiện từ rất lâu đời, và quyện với nhau. Khotàng truyện tự sự dân gian nói chung và truyện cổ tích nói riêng của họ thậtđồ sộ, được ghi lại cũng khá sớm. Từ thế kỷ thứ III trong kỷ nguyên chúng ta, thư tịch về truyện củangười Trung-quốc tích lũy được đã nhiều không kể xiết[10]. Chỉ kể nhữngtên sách chuyên tập hợp loại truyện cổ tích thần kỳ và truyền thuyết, thầnthoại, huyền thoại cũng đủ bề bộn. Nào là Liệt tiên truyện của LưuHướng Cao sĩ truyện của Hoàng Phủ Mật , Bác vật chí của Trương Hoa (thế kỷ III), Thần tiên truyện của CátHồng , Sưu thần ký của Can Bảo (thế kỷ IV). Nào là Thầndị kinh , Sưu thần hậu ký , Linh ứng lục , U minh lục , Minh tường ký , Dị uyển (thế kỷ V), Thuật dị ký(thế kỷ VI), Chí quái lục , Linh quái lục (thế kỷ VII), Vănkiến ký (thế kỷ VIII), Tập dị ký , Lục dị ký , Văn kỳlục , Dậu dương tạp trở (thế kỷ IX), Thái-bình quảng ký (thế kỷ X), Văn kiến tiền lục , Văn kiến hậu lục ,Tục bác vật chí (thế kỷ XIII), Bao công kỳ án , Tâydương ký (thế kỷ XVI), Liêu trai chí dị (thế kỷ XVII), Tântề hài (thế kỷ XVIII)[11]. Và còn vô số thư tịch khác không thuộcloại sưu tập, nhưng trong đó chứa đựng rất nhiều truyện cổ hoặc những yếutố truyện cổ, như sử ký có Sử ký , Tả truyện ..., địa lý có Thủy kinh , Sơn hải kinh , tiểu thuyết có Tam quốc diễn nghĩachú , Thủy hử , Kim cổ kỳ quan , Cổ kim tiểu thuyết ..., giáo huấn có Nhị thập tứ hiếu , Ám thất đăng ... vânvân và vân vân. Kho tàng truyện cổ Trung-quốc còn đặc biệt ở chỗ, từ rất xưa nó đãthu hút truyện cổ của rất nhiều dân tộc. Trong quá trình phát triển và bànhtrướng lâu dài để trở thành một đế quốc rộng lớn, truyện cổ tích của các dântộc ngoài Hán tộc, hoặc có biên cương bị gồm thâu vào bản đồ Trung-quốc,hoặc trở thành những dân tộc phiên thuộc triều cống, mặc nhiên lớp này lớpkhác lần lượt nhập vào kho chung. Lấy một ví dụ: truyện Nàng Diệp Hạn -một dị bản của truyện Tấm Cám, tức là nàng Tro Bếp phương Tây - đượcchép trong sách Dậu dương tạp trở của Đoàn Thành Thứcvới lời ghi chú của chính tác giả cho biết là sưu tầm được tại một địa điểmthuộc phương Nam Trung-quốc, hẳn nằm vào trường hợp này, vì chủ yếunó chỉ xuất hiện và lưu truyền ở phương Nam mà dường như chưa tìm thấymột dị bản nào ở phương Tây và phương Bắc Trung-quốc[12]. Ngoài ra, trong những thế kỷ đầu công nguyên, đạo Phật từ Ấn-độcũng được du nhập vào Trung-quốc, do đó nước này lại còn tiếp thu rộng rãicác phật thoại thông qua việc truyền bá giáo lý. Những bích họa miêu tả mộtloạt trích đoạn rút ở sự tích đức Phật còn được giữ lại trong hang đá Đôn- , chứng tỏ chúng không phải chỉ được kể bằng miệng, mà từ kháhoànglâu còn được viết, được vẽ để cho tín đồ dễ thuộc, dễ hiểu. Do ảnh hưởngcủa tư tưởng Phật giáo nên không chỉ có phật thoại, mà còn hệ thống truyệncổ tích và huyền thoại sử thi của Ấn-độ, Ba-tư (Iran) v.v... cũng được lantruyền vào Trung-quốc khá sớm. 2. Như đã nói, Ấn-độ là nơi được nhiều học giả phương Tây coi là cáinôi của huyền thoại và cổ tích thần kỳ. Hơn bất kỳ kho tàng truyện cổ củadân tộc nào, kho tàng truyện cổ tích nước này không những rất giàu về sốlượng mà còn có niên đại rất sớm vì chúng sớm được cố định hóa nhờ ghilên giấy mực. Bộ kinh Vê-đa (Véda: Tri thức) xuất hiện và hoàn chỉnh vàokhoảng từ 2.500 đến 500 năm trước công nguyên, bộ A-va-đa-na Ja-ta-ka(Avadana Jataka: Lịch sử các tiền kiếp của đức Phật) thế kỷ III trước côngnguyên; bộ Ma-ha-bha-ra-ta (Mahâbhârata: Cuộc đại chiến Bha-ra-ta)khoảng thế kỷ II trước công nguyên; qua nhiều lần hoàn chỉnh cho đến thếkỷ IV sau công nguyên, Ra-ma-ya-na (Râmayana: Anh hùng ca Ra-ma) thếkỷ II trước công nguyên; Ka-tha-xa-rit-xa-ga-ra (Kathâsaritsâgara: Đạidương của dòng truyện, nói gọn là Biển truyện) vốn có từ thế kỷ II hoặc IIInhưng được biên soạn lại nửa sau thế kỷ XI; Pan-cha-tan-tơ-ra(Panchatantra: Năm sách dạy [trẻ]) thế kỷ II đến V; Bri-hat-ca-tha(Brihatcathâ: Truyện dài) thế kỷ II hoặc III cho đến thế kỷ V; Bri-hat-ca-thaman-ja-ri (Brihatcathâ manjari: Bó hoa của truyện dài) thế kỷ VI; Vê-ta-la-pan-ca-vi-mê-a-ti-ca (Vêtalapancavimeatika: 25 truyện quỷ Vê-ta-la) thế kỷXII[13] ... Và còn vô số những sưu tập khác, chẳng hạn những truyện giáo lýPuy-ra-na (Purâna), hay Bh ...