Nguyễn Hoàng

Nguyễn Hoàng (1525 – 1613) là con trai thứ hai của An Thành Hầu Nguyễn Kim, ông sinh ra ở Thanh Hóa. Theo Phả hệ họ Nguyễn ở Gia Miêu, ông là hậu duệ của Nguyễn Bặc. Trấn thủ Thuận Hoá Dưới triều nhà Lê trung hưng, ông là một tướng tài lập nhiều công lớn, được vua Lê phong tước Thái úy Đoan Quốc Công. Năm 1545, cha ông là Nguyễn Kim bị Dương Chấp Nhất đầu độc, quyền lực trong triều rơi vào tay anh rể ông là Trịnh Kiểm, anh cả là Nguyễn Uông bị Trịnh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyễn Hoàng Nguyễn Hoàng Nguyễn Hoàng (1525 – 1613) là con trai thứ hai của An Thành Hầu NguyễnKim, ông sinh ra ở Thanh Hóa. Theo Phả hệ họ Nguyễn ở Gia Miêu, ông là hậu duệcủa Nguyễn Bặc. Trấn thủ Thuận Hoá Dưới triều nhà Lê trung hưng, ông là một tướng tài lập nhiều công lớn, đượcvua Lê phong tước Thái úy Đoan Quốc Công. Năm 1545, cha ông là Nguyễn Kim bịDương Chấp Nhất đầu độc, quyền lực trong triều rơi vào tay anh rể ông là TrịnhKiểm, anh cả là Nguyễn Uông bị Trịnh Kiểm giết, do lo sợ bị anh rể lúc đó đang kiểmsoát binh quyền của nhà Hậu Lê sát hại và nghe lời khuyên của Trạng Trình NguyễnBỉnh Khiêm, ông xin vào trấn thủ ở Thuận Hoá (là khu vực từ Quảng Bình đến ThừaThiên-Huế ngày nay). Trịnh Kiểm thấy Thuận Hóa là nơi xa xôi, đất đai cằn cỗi nên cho NguyễnHoàng vào trấn thủ. Năm 1558, Nguyễn Hoàng cùng gia quyến và một số người dânThanh - Nghệ đi vàoNam. Nhiều tướng như Nguyễn Ư Dĩ, Mạc Cảnh Huống mến mộông nên cũng đi theo. Thủ phủ ban đầu là xã Ái Tử, huyện Đăng Xương (nay thuộchuyện Triệu Phong) tỉnh Quảng Trị. Năm 1569, Nguyễn Hoàng ra Thanh Hóa yết kiến Lê Anh Tông, nộp quânlương giúp Nam triều đánh nhà Mạc, rồi đến phủ Thái sư lạy mừng Trịnh Kiểm. TrịnhKiểm hài lòng, phong cho ông trấn thủ luôn đất QuảngNam. Sau đó Nguyễn Hoàngdời dinh về làng Trà Bát (cũng thuộc huyện Đăng Xương). Năm 1572, tướng Mạc là Lập Bạo đem quân đánh Thuận Hóa. Nguyễn Hoàngdùng mĩ nhân kế đánh lui quân Mạc. Năm 1593, ông đưa quân ra Bắc Hà giúp Trịnh Tùng đánh dẹp họ Mạc trong 8năm trời rồi bị họ Trịnh lưu giữ lại do lo sợ sự cát cứ và thế lực lớn mạnh của ông.Vua Lê phong ông là Thái úy Đoan Quốc công. Năm 1599, Nguyễn Hoàng nhân việcPhan Ngạn, Bùi Văn Khuê và Ngô Đình Nga nổi loạn xin Trịnh Tùng cho mình đánhdẹp, để người con thứ năm là Hải và cháu là Hắc làm con tin, lại gả con gái là NgọcTú cho Trịnh Tráng, con Trịnh Tùng, sau đó kéo quân về Thuận Hoá. Từ đó, ông lophát triển cơ sở, mở mang bờ cõi, phòng bị quân Trịnh vào đánh phá. Năm 1600 ông dời dinh sang phía đông Ái Tử, gọi là Dinh Cát. Năm 1601, vốnlà một người Phật tử , ông cho xây chùa Thiên Mụ như một cột mốc cho lịch sử củaĐàng Trong. Mở mang bờ cõi Để mở rộng bờ cõi, năm 1611 ông đã thực hiện cuộc Nam tiến đầu tiên sau khitrấn giữ Thuận Quảng, tiến chiếm đất từ đèo Cù Mông (bắc Phú Yên) đến đèo Cả (bắcKhánh Hòa) của vương quốc Chăm Pa khi đó đã suy yếu rất nhiều, lập thành phủ PhúYên gồm hai huyện Đòng Xuân và Tuy Hòa, giao cho Văn Phong trấn giữ. Cho tớikhi ông mất, giang sơn họ Nguyễn trải dài từ đèo Ngang, Hoành Sơn (nam Hà Tĩnh)qua đèo Hải Vân tới núi Đá Bia (Thạch Bi Sơn), gần đèo Cả, bây giờ là vùng cực namPhú Yên, giáp tỉnh Khánh Hòa. Tương truyền trong lúc hấp hối, Nguyễn Hoàng dặn dò con trai là NguyễnPhúc Nguyên: “Nếu Bắc tiến được thì tốt nhất, bằng không giữ vững đất Thuận Quảng và mởmang bờ cõi về phía nam.” Năm 1613, ông lâm bệnh nặng, cho gọi Nguyễn Phúc Nguyên từ Quảng Namvề và căn dặn: Đất Thuận Quảng này phía bắc có núi Hoành Sơn, sông Linh Giang,phía Nam có núi Hải Vân và Bi Sơn, thật là đất của người anh hùng dụng võ. Vậy conphải biết thương yêu dân, luyện tập binh sĩ để xây dựng cơ nghiệp muôn đời. Lăng mộ của ông hiện nay vẫn còn, gọi là Trường Cơ, đặt ở làng La Khê,huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Sau, Gia Long hoàng đế nhà Nguyễn truy phongcho Nguyễn Hoàng miếu hiệu là Thái Tổ, thụy hiệu là Triệu Cơ Tùy Thống KhâmMinh Cung Úy Cần Nghĩa Đạt Lý Hiển Ứng Chiêu Hựu Diệu Linh Gia Dụ hoàng đế. Nhận định Trong suốt 55 năm cai trị Thuận-Quảng, ông vừa là một vị tướng mưu lược,vừa là một vị chúa khôn ngoan lại có lòng nhân đức, thu phục hào kiệt, vỗ về dânchúng và lo phát triển kinh tế, cho nên dân chúng Thuận Quảng cảm mến, gọi ông làChúa Tiên, dù đương thời ông chỉ có chức Đoan Quốc công. Nhẫn nhịn để chờ thời cơ, không manh động gây hấn với địch thủ giết ngườithân, lập chí lớn, gây dựng cơ nghiệp lâu dài để lại cho con cháu mai sau, NguyễnHoàng giống như Nỗ Nhĩ Cáp Xích, người sáng lập ra nhà Hậu Kim, tiền thân của nhàThanh trong lịch sử Trung Quốc sống cùng thời với ông. Ông có thể coi là người tiên phong trong việc mở rộng bờ cõi đất nước xuốngphía nam, mở đầu cho việc hùng cứ phương nam của 9 chúa Nguyễn, tạo tiền đề choviệc thành lập vương triều nhà Nguyễn bao gồm 13 vua; nhưng cũng là người mở đầucho cuộc chiến tranh Trịnh-Nguyễn sau này. ...