NGUYÊN NHÂN ÐAU DÂY THẦN KINH TỌA

Ðau dây thần kinh tọa thường gặp ở nam giới hơn nữ giới và thường ở lứa tuổi 3050. Ðau dây thần kinh tọa do tổn thương rễ chiếm 90-95% còn lại là do tổn thương dây và đám rối. Có 2 nhóm nguyên nhân chính:1. Nguyên nhân toàn thân Viêm dây thần kinh tọa do nhiều bệnh khác nhau như giang mai giai đoạn III, lậu, cúm, thấp tim, thương hàn, sốt rét.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NGUYÊN NHÂN ÐAU DÂY THẦN KINH TỌA ÐAU DÂY THẦN KINH TỌAMỤC TIÊU HỌC TẬP 1.Liệt kê được nguyên nhân theo thứ tự thường gặp. 2.Mô tả được triệu chứng lâm sàng đau dây thần kinh tọa. 3.Trình bày đựơc cách thức điều trị I. NGUYÊN NHÂNÐau dây thần kinh tọa thường gặp ở nam giới hơn nữ giới và thường ở lứa tuổi 30-50. Ðau dây thần kinh tọa do tổn thương rễ chiếm 90-95% còn lại là do tổnthương dây và đám rối. Có 2 nhóm nguyên nhân chính: 1. Nguyên nhân toàn thânViêm dây thần kinh tọa do nhiều bệnh khác nhau như giang mai giai đoạn III, lậu,cúm, thấp tim, thương hàn, sốt rét. Nhóm này thường ít gặp. 2. Nhóm nguyên nhân tại chổ 2.1. Thoát vị đĩa đệmThoát vị đĩa đệm là nguyên nhân thường gặp nhất của đau dây thần kinh tọa do tổnthương rễ. Ở người trẻ đang độ tuổi lao động, thoát vị đĩa đệm thường gặp cấp tínhsau các động tác gắng sức mạnh không đúng t ư thế của cột sống (cúi xuống nângvật nặng sai tư thế, cử động đột ngột của thân...) gây đau thắt lưng hông cấp tính.Ở người lớn tuổi, thoái hoá đĩa đệm là nguyên nhân hay gặp gây đau thắt lưnghông mạn tính và tái phát. Ở người béo phì nguy cơ bị nhiều hơn. Có khi tổnthương đĩa đệm do vi chấn thương kéo dài trong cuộc sống hàng ngày như lái xeđường dài, tư thế xấu (như lệch người sang một bên hay cúi ra trước) trong thờigian dài. Lúc này chỉ một gắng sức nhẹ cũng có thể gây thoát vị đĩa đệm. Thoát vịthường về phía sau bên và ở đĩa đệm giữa đốt sống L4-L5 (rễ L5) hay giữa L5-S1(rễ S1). 2.2. Thoái hóa cột sống thắt lưng cùngThường là mạn tính đưa đến tổn thương thoái hóa xương sống như loãng xương,nhuyễn xương, mọc gai xương, biến dạng thân đốt sống, cầu gai xương một haynhiều đốt sống kèm phì đại dây chằng. Không chỉ thế mà còn gây thoái hóa đĩađệm ( nhân nhầy và vòng xơ) nên dễ gây thoát vị đĩa đệm. 2.3. Trượt cột sống (spondylolisthesis)Ðốt sống bị trượt ra phía trước hoặc sau trên một đốt sống khác, do bẩm sinh haychấn thương. Nữ gặp nhiều hơn nam. Trượt đốt sống hay kèm với thoái hoá cộtsống, tổn thương các rễ thần kinh (hay gặp L5), hẹp ống sống thắt lưng và nặng cóthể có hội chứng đuôi ngựa. 2.4. Viêm đốt sống (spondylitis)Gặp ở người có tuổi, đau thắt l ưng hông có đặc điểm tăng lên khi vận động vàthường không có sự tương xứng giữa lâm sàng và chụp X-quang. Tổn thươngviêm đốt sống gây chèn ép các rễ thần kinh, gây hẹp ống sống thắt l ưng và trongmột số ít các trường hợp gây hội chứng đuôi ngựa trên lâm sàng. 2.5. Viêm cột sống dính khớp (ankylosing spondylitis)Khác với viêm đốt sống, thường tiến triển âm thầm với biểu hiện đau thắt l ưnghông và mông, cứng khớp cột sống vào buổi sáng, gặp ở nam giới trước 40 tuổi,đau tăng về đêm và không đỡ đau khi nghỉ. Xét nghiệm có máu lắng tăng cao,kháng thể kháng HLA-B27, X-quang thấy các đốt sống dính với nhau mất khekhớp tạo nên hình ảnh đốt tre điển hình. 2.6. Chấn thươngTrực tiếp vào dây thần kinh tọa, gảy xương cột sống thắt lưng, gảy xương chậu,do tiêm trực tiếp vào dây tọa hay do tiêm thuốc thuốc dạng dầu ở mông lan tới dâythần kinh toạ, phẫu thuật áp xe mông. 2.7. Các khối u- U nguyên phát: U màng tuỷ, u đốt sống, u thần kinh.- U di căn: Di căn từ các ung thư biểu mô (tuyến tiền liệt, vú, phổi, thận, đườngtiêu hoá), bệnh đa u tuỷ xương, u lympho (Hodgkin và không Hodgkin). 2.8. Nhiễm trùng cột sống- Viêm cột sống do vi khuẩn+ Do tụ cầu: Thường gặp sau các nhiễm trùng ngoài da, tiết niệu, phổi và sau tiêmtĩnh mạch không vô khuẩn tốt.+ Viêm cột sống do lao (bệnh Pott): Thường thứ phát sau lao phổi.+ Áp xe ngoài màng cứng. 2.9. Các nguyên nhân khác- Hẹp ống sống thắt lưng: Nguyên nhân do mắc phải (75%), bẩm sinh hoặc phốihợp cả hai.- Phì đại diện khớp (facet joint hypertrophy): Thường ở một bên và gây chèn épcác rễ thần kinh tương ứng.- Viêm màng nhện dầy dính vùng thắt lưng - cùng: Viêm, xơ hoá gây dầy dínhmàng nhện và chèn ép các rễ thần kinh, nguyên nhân không rõ và thường thấy saucác phẫu thuật vùng thắt lưng - cùng, sau các nhiễm trùng mạn tính, chấn thương,chảy máu dưới nhện, gây tê tuỷ sống...- Bệnh Paget II. TRIỆU CHỨNG HỌCKhởi đầu đau dây thần kinh tọa rất khác nhau tùy nguyên nhân. Ðau xảy ra saugắng sức thường gặp trong thoát vị đĩa đệm. Ðôi khi lúc đầu đau lưng trước sau đómới đau theo đường đi của dây thần kinh tọa. Tuy nhiều nguyên nhân khác nhaunhưng nhìn chung có những đặc điểm sau: 1. Ðau tự nhiênPhát xuất từ thắt lưng và lan xuống dưới chân là hay gặp nhất, có khi chỉ xuống tớimông, tới đùi hay lan tận xuống tận bàn chân. Nếu tổn thương L5 thì lan từ thắtlưng xuống mông rồi mặt ngoài đùi, mặt trước ngoài cẳng chân, trước mắt cángoài, mu bàn chân rồi đến ngón chân cái. Còn khi tổn thương S1 thì đau từ thắtlưng lan xuống mông, mặt sau đùi, mặt sau cẳng chân, gót, lòng bàn chân b ...