Nguyên nhân và cách xử trí nghẹn ở người cao tuổi

Theo con số thống kê, tỷ lệ tử vong vì nghẹn ở người cao tuổi (NCT) khá cao và có tới 1/3 số trường hợp tử vong do bị nghẹn và “chết oan” vì chẩn đoán nhầm là nhồi máu cơ tim cấp! Tuy mức độ quan trọng và tính thường gặp của tình trạng suy giảm chức năng này gặp ở hầu như tất cả mọi NCT...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyên nhân và cách xử trí nghẹn ở người cao tuổi Nguyên nhân và cách xử trí nghẹn ở người cao tuổi Theo con số thống kê, tỷ lệ tử vong vì nghẹn ở người cao tuổi (NCT)khá cao và có tới 1/3 số trường hợp tử vong do bị nghẹn và “chết oan” vìchẩn đoán nhầm là nhồi máu cơ tim cấp! Tuy mức độ quan trọng và tínhthường gặp của tình trạng suy giảm chức năng này gặp ở hầu như tất cả mọiNCT, nhưng những nghiên cứu về lĩnh vực này còn rất ít và vì lý do tế nhị,cũng ít được đề cập tới trong cộng đồng. Sự suy giảm khả năng nuốt ở NCT Trong các lời than phiền của NCT về sức khỏe thì phần lớn liên quanđến chức năng của bộ máy tiêu hóa - từ tính chất ngon miệng, sự hấp thu vàtiêu hóa đến sự bài tiết. Nhưng về phương tiện chức năng và mức độ nguyhiểm thì khó nuốt và nghẹn ở NCT là bệnh cảnh đáng quan tâm và nên phổbiến rộng khắp. Cùng với sự lão hóa, sự thu hẹp niêm mạc của ống tiêu hóatăng dần, dẫn đến giảm sút phần lớn các chức năng tiếp nhận của cơ quantiêu hóa. Thành biểu mô của niêm mạc miệng sẽ mỏng hơn khi tuổi cao. Lợicủa NCT co rút lại, làm tăng khả năng biến đổi của răng. Khả năng nhai củaNCT kém đi, ngay cả khi răng của họ vẫn còn nguyên. Do đó, NCT giữ thứcăn nước, thức ăn đặc trong miệng lâu hơn và họ nuốt những mẩu thức ăn tohơn. Sự điều phối hoạt động nuốt của NCT kém, làm tăng nguy cơ nuốtnhầm đường, đặc biệt với NCT lắp răng giả hoặc khi ăn vội, ăn không tậptrung. Động tác nuốt và nghẹn Động tác nuốt bắt đầu bằng một pha tự ý (pha mồm), viên thức ănđược đẩy ra sau tới họng. Viên thức ăn kích thích các thụ thể cảm giác: mồm- họng làm khởi phát pha không tùy ý (pha họng và thực quản), còn gọi làphản xạ nuốt. Phản xạ nuốt là một phức hợp gồm một loạt các động tác vừađể đẩy thức ăn qua họng tới thực quản, vừa để ngăn thức ăn không rơi xuốngđường thở. Nghẹn là một triệu chứng xảy ra khi nuốt, thức ăn bị tắc ở họng hoặcthực quản, biểu hiện bằng nuốt khó khăn hoặc đột ngột khó thở, ho dữ dội.Hiện tượng nghẹn có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường thấynhiều nhất ở NCT. Khi nuốt thức ăn, sự phối hợp các chức năng ở họng củaNCT hay bị mất sự điều hành nhịp nhàng, làm cho thức ăn dễ rơi nhầm vàokhí quản gây ho sặc sụa và nghẹt thở. Mặt khác, phản xạ về nuốt của cơvòng đầu thực quản ở NCT rất chậm, thậm chí còn ‘trơ lỳ”. Họ chỉ lơ đãngmột chút, mãi suy nghĩ hoặc ăn nhanh, ăn vội, nuốt miếng thức ăn lớn sẽ rấtdễ bị tắc nghẽn thức ăn ở đoạn hẹp của thực quản do sinh lý hoặc bệnh lý. Các triệu chứng Nghẹn thức ăn có thể gây tắc ở cổ họng, ở thực quản, khí quản hoặccả hai. Nếu thức ăn làm bít tắc thực quản, đang ăn bỗng thấy nuốt khó, cốnuốt, nấc nôn oẹ. Miếng thức ăn sẽ di chuyển vào khí quản do phản xạ, củathanh môn mở ra. Lúc này, người bị nghẹn ho sặc sụa, nói không ra tiếng,khó thở tùy từng mức độ, có thể bị nghẹt thở. Nếu thức ăn làm tắc khí quản, người bị nghẹn đột nhiên thở khó, sắcmặt đỏ tía rồi tím ngắt, thần sắc lờ đờ, nấc cụt. Nếu không được xử trí kịpthời và thỏa đáng, chỉ trong vài phút, tình trạng thiếu oxy nghiêm trọng, cấptính này sẽ dẫn tới tử vong. Các phương pháp xử trí cấp cứu Do khí quản bị tắc, việc thở oxy qua mũi, họng là không tác dụng.Cần cấp cứu ngay tại chỗ, tranh thủ từng giây phút, làm khai thông khí quản,đồng thời gọi báo cho mọi người, bác sĩ đến hỗ trợ giúp. Trường hợp bị nghẹn vẫn tỉnh táo. Hãy để nạn nhân ngồi, hơi cúinửangười trên ra phía trước. Động viên họ gắng sức ho mạnh. Khi ho, sẽ tạora dòng khí nhằm đẩy thức ăn ra ngoài đường hô hấp hoặc ít ra cũng tạođược khe hở cho việc thở. Người cấp cứu đứng ở phía sau, d ùng khuỷu tayđập mạnh 4 cái vào vùng lưng giữa hai xương bả vai. Nếu tình huống cho phép, người cấp cứu đứng đằng sau, để nạn nhânhơi cúi về phía trước, ôm ngang bụng nạn nhân, hai tay khóa chặt, d ùngngón cái xiết mạnh vào bụng trên 4 lần theo chiều lên miệng nạn nhân. Làmvài lần để đẩy thức ăn ở khí quản, ở cửa thanh môn ra, hoặc tạo khe hở đểphục hồi chức năng hô hấp. Nếu nạn nhân trong tình trạng bất tỉnh. Cho nạn nhân nằm nghiêng.Người làm cấp cứu một mặt lấy ngón tay ấn lưỡi nạn nhân xuống, một mặtdùng khuỷu tay đánh mạnh 4 cái vào vùng lưng chỗ giữa hai xương bả vai. Cách thứ hai, để nạn nhân nằm ngửa, đầu ngả ra sau, người làm cấpcứu tỳ chặt khuỷu tay (có thể hai tay đan chặt) vào bụng nạn nhân, hích 4 cáihướng vào trong lên trên. Mục đích vẫn là tạo dòng không khí từ phổi, đẩyphần tắc nghẽn ra, tạo thông đường thở. Nạn nhân bị nghẹn bởi thức ăn đặc, nhầy, dính. Nghẹn thức ăn có tínhchất đặc, dính như bánh trôi, bánh gatô… thì ngoài cách cấp cứu nêu trên,phải để nạn nhân nằm nghiêng, dùng hai ngón tay móc hoặc kẹp thức ăn bịtắc ra. Chỉ cần lách được khe hở là có thể giữ được tính mạng nạn nhân. Đã dùng hết cách mà vẫn chưa cứu được nạn nhân Phải tích cực ép ngực ...