Nguyễn Trãi – Bậc vĩ nhân hoàn chỉnh

Bấy lâu nay trong cảm nhận của hậu thế, Nguyễn Trãi là bậc vĩ nhân. Nét thường nhân trong con người ông, dường như ít được chú ý. Thực tế thì, sự vĩ đại của vĩ nhân Nguyễn Trãi không chỉ toát lên từ phẩm chất, nhân cách, tài năng, trí tuệ của người anh hùng cứu quốc, của nhà văn hóa Đại Việt mà còn được tỏa sáng từ lẽ sống, cách sống, những rung động, xúc cảm, khao khát rất đỗi bình dị. Ức Trai tiên sinh là “ông tiên sống trong nhà ngọc”, nhưng đồng thời cũng là “người sống trần thế nhất trần gian”. Đó là sự “thực hiện trọn vẹn của Nguyễn Trãi” mà hậu thế có thể nhận ra qua Quốc âm thi tập.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyễn Trãi – Bậc vĩ nhân hoàn chỉnhPhạm Thị Phương TháiTạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ96(08): 195 - 198NGUYỄN TRÃI – BẬC VĨ NHÂN HOÀN CHỈNH*Phạm Thị Phương TháiTrường Đại học Khoa học – ĐH Thái NguyênTÓM TẮTBấy lâu nay trong cảm nhận của hậu thế, Nguyễn Trãi là bậc vĩ nhân. Nét thường nhân trong conngười ông, dường như ít được chú ý. Thực tế thì, sự vĩ đại của vĩ nhân Nguyễn Trãi không chỉ toátlên từ phẩm chất, nhân cách, tài năng, trí tuệ của người anh hùng cứu quốc, của nhà văn hóa ĐạiViệt mà còn được tỏa sáng từ lẽ sống, cách sống, những rung động, xúc cảm, khao khát rất đỗibình dị. Ức Trai tiên sinh là “ông tiên sống trong nhà ngọc”, nhưng đồng thời cũng là “người sốngtrần thế nhất trần gian”. Đó là sự “thực hiện trọn vẹn của Nguyễn Trãi” mà hậu thế có thể nhận raqua Quốc âm thi tập.Từ khóa: Nguyễn Trãi, Quốc âm thi tập, bậc vĩ nhân, khát vọng, con người trần thế.Xưa nay Nguyễn Trãi mới chỉ được nhìn nhậnlà một vĩ nhân với tư cách “một danh nhânhiếm có của nước Hoàng Việt” (NguyễnNăng Tĩnh), “viết thư thảo hịch, giỏi hơn hếtmột thời” (Lê Quý Đôn), “kinh bang hoa quốccổ vô tiền” (Nguyễn Mộng Tuân). Bấy lâu,khía cạnh “thường nhân” trong con người ỨcTrai tiên sinh dường như bị khuất lấp trongcảm quan của hậu thế. Đó là đời sống của mộtcon người bình thường với nét sinh hoạt giảndị, là những rung cảm, là khát vọng tự nhiên,chính đáng... Góc khuất rất CON NGƯỜItrong cảm nhận của hậu thế về Nguyễn Trãiđược hiện lên chân thật, tinh tế, thẳm sâuqua Quốc âm thi tập – tập nhật ký bằng thơcủa Người.*Thơ Nôm của Nguyễn Trãi, phần lớn đượcsáng tác vào những năm cuối đời, khi “Tuổiđã năm mươi đầu đã bạc”. Đó là khi nhà thơđã trải qua chặng đường nhân sinh hơn 50năm với bao thăng trầm, vinh quang và cayđắng, tự hào và tiếc nuối. Chuỗi bi kịch củabề tôi trung không được tin dùng; bi kịch củacon người khát khao cống hiến mà buộc phảisống nhàn; bi kịch của con người cô đơn,thiếu vắng tri âm...cùng một lúc dồn dập đếnvới Nguyễn Trãi trong những năm tháng “khóngặt” này. Cảnh ngộ bấy giờ khiến ông chỉ cóthể trải lòng mình trên những trang thơ. Có lẽ,chưa bao giờ con người cá nhân của NguyễnTrãi lại được hiện lên trọn vẹn, đầy đủ, sâusắc với mọi góc cạnh như ở Quốc âm thi tập.*Tel:0913 354944, Email: phamphuongthai@gmail.comTừ anh hùng dân tộc bản lĩnh cứng cỏi, cóphần ngang tàng đến con người nghệ sĩ đasầu, đa cảm. Từ tiên ông cốt cách thanh caođến đến “thôn nhân” giản dị. Từ những hoàibão lớn lao vì dân vì nước của bậc vĩ nhânđến những rung động, khao khát tự nhiên,chính đáng của thường nhân...“Xênh xang làm mỗ đứa thôn nhân”Nguyễn Trãi có hơn 10 năm làm quan dướitriều Lê sơ. Không phải đợi đến năm 1439“lui về đất nho thần” mà ngay những nămtháng còn “đương quyền tướng phủ”, ông đãchọn lối sống giản dị, thanh bần:Quê cũ nhà ta thiếu của nào,Rau trong nội, cá trong ao.(Bài 35)Chốn ở chái căn lều lá,Mùa qua chằm bức áo sen(Bài 143)Ngoài mong ước làm bạn với mây ngàn, hạcnội, thú vui của Ức Trai tiên sinh là được kếtbạn với “mấy đứa ngư tiều”, với “chúngthằng chài”. Nhà thơ mãn nguyện với cuộcsống của một thôn nhân “Xênh xang làm mỗđứa thôn nhân” (Bài 33), chẳng hề vướng bậntục trần “Ngủ thì nằm, đói lại ăn/ Việc vàn aihỏi áo bô cằn” (Bài 110). Ông nhận ra niềmvui trong công việc cuốc cày: Cuốc cày là thúnhững thồn chân. Đôi khi, còn có sự hòa kếtgiữa thú vui của lão nông với nhã hứng củanghệ sĩ trong lời tâm sự của Nguyễn Trãi:195Phạm Thị Phương TháiTạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆMột cày một cuốc thú nhà quê,Áng cúc lan chen vãi đậu kê.(Bài 48)Cày chống tuyết ngâm đòi cảnh,Cuốc chơi xuân khắp mọi đồi.(Bài 13)Ức Trai tiên sinh nhắc đến những công việcđồng áng một cách thuần thục, say mê nhưmột điền ông thực thụ:Ao cạn vớt bèo cấy muống, Đìa thanh phát cỏương sen.(Bài 69)Vun đất ải, luống mùng tơi(Bài 10)Nguyễn Trãi giản dị từ nếp sống đến lối diễnđạt. Trong thơ Nôm, chủ yếu ông học cáchnói của người bình dân giản dị, dễ hiểu, dễnhớ với lối nói vần vè nhịp nhàng, lối ví von,so sánh sinh động. Vì thế, bên cạnh nhữngcâu thơ trác tuyệt, điệu đà, xứng đáng xếp vàoloại câu thơ Việt đẹp vào bậc nhất, NguyễnTrãi có không ít câu thơ mang vẻ đẹp của sựdung dị, tự nhiên:Mưa thu rưới ba đường cúc,Luống xuân đưa một luống lan.(Bài 17)Thời nghèo sự biến nhiều bằng tóc(Bài 46)Tôi ngươi một tiết bền bằng đá(Bài 82)Hơn 10 năm dưới triều Lê sơ, quan Nhập nộihành khiển họ Nguyễn đã chọn cách sốnggiản dị, thanh liêm trong sạch như nước, nhàtrống không như chỗ treo khánh, cảnh thanhtĩnh như chùa chiền, lòng không chút vướngbận về vật chất. Đó là lẽ sống thật bình dị,thanh cao mà thật vĩ đại:Quan thanh bằng nước nhà bằng khánh,Cảnh ở tựa chiền lòng tựa sàng .(Bài 117)“Viện có hoa tàn chăng quét đất/Nước cònnguyệt hiện xá thôi chèo”Có lẽ cái tên Nguyễn Trãi như định sẵn bảntính (Trãi 豸– tên một loài thú trong trí tưởnghuyển thoại, chỉ có một sừng thẳng ở giữa19696(08): 195 ...