NHÀ CỔ TÍCH HỌC NGUYỄN ĐỔNG CHI - Phần 2

Cấu thành nên toàn bộ Kho tàng truyện cổ tích Việt-nam của Nguyễn Đổng Chi là 2.740 trang sách. Một phần rất lớn số trang - phần II của bộ sách - được dành cho hơn 200 cốt truyện chọn lọc, sắp xếp theo hệ thống. Phần đầu và phần cuối bộ sách là những luận điểm khoa học, những nhận định tổng quát về kho tàng truyện cổ tích Việt-nam. Kết cấu đó thể hiện mục tiêu mà nhà khoa học Nguyễn Đổng Chi muốn đặt ra cho cuốn sách của mình là: đó không chỉ đơn thuần...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHÀ CỔ TÍCH HỌC NGUYỄN ĐỔNG CHI - Phần 2 NHÀ CỔ TÍCH HỌC NGUYỄN ĐỔNG CHI Phần 2 III- NHỮNG NHẬN ĐỊNH TỔNG QUÁT - DỰ CẢM ĐÚNGHƯỚNG VỀ MỘT CÁCH NHÌN ĐỔI MỚI, TOÀN DIỆN ĐỐI VỚITRUYỆN CỔ TÍCH Cấu thành nên toàn bộ Kho tàng truyện cổ tích Việt-nam của NguyễnĐổng Chi là 2.740 trang sách. Một phần rất lớn số trang - phần II của bộsách - được dành cho hơn 200 cốt truyện chọn lọc, sắp xếp theo hệ thống.Phần đầu và phần cuối bộ sách là những luận điểm khoa học, những nhậnđịnh tổng quát về kho tàng truyện cổ tích Việt-nam. Kết cấu đó thể hiện mục tiêu mà nhà khoa học Nguyễn Đổng Chimuốn đặt ra cho cuốn sách của mình là: đó không chỉ đơn thuần là một tácphẩm sưu tầm. Thật vậy, cuốn sách về hình thức đúng là một tuyển tập sưutầm dày dặn hiếm có, còn về ý nghĩa nội dung thì thực sự đã là một đáp ứngđối với việc nghiên cứu truyện cổ tích hiện nay. Ngay trong phần sưu tầm, Nguyễn Đổng Chi cũng đã thể hiện rõ ý đồnghiên cứu, bởi cách ông dẫn dắt chúng ta đi thăm kho tàng truyện cổ tíchViệt-nam theo một hệ thống sắp xếp thật rạch ròi của 201 cốt truyện. Thêmnữa, cuối phần sưu tầm, còn có một bảng Thư mục nghiên cứu và gần đâylại được bổ sung một Bảng tra cứu tên truyện[5], chỉ ra toàn bộ các têntruyện trong sách (kể cả các truyện có tên ở Khảo dị) để giúp người đọccùng người nghiên cứu tiện lợi trong việc tra cứu, truy tìm. Hàng chục năm nay, công lao sưu tầm của Nguyễn Đổng Chi và giátrị sử dụng, giá trị lưu giữ các cốt truyện cổ tích của Kho tàng truyện cổ tíchViệt-nam đã được khẳng định, được đánh giá cao. Thực ra, trên thế giới, têntuổi của những người thành công đã được đánh giá cao trong lĩnh vực sưutầm và kể truyện dân gian như cũng không phải thật nhiều. Có thể kể tới anhem Grimm người Đức với tuyển tập truyện cổ Grimmm, Pourra người Pháp,và nhà văn học dân gian dân chủ người Nga A. N. Afanassiev với bộ sưutầm Truyện cổ dân gian Nga vĩ đại của ông... Ngoài ra là một Perrault ngườiPháp, một Andersen người Đan-mạch nặng về phần tài hoa trong kể truyệnhơn là sưu tầm và hệ thống. Mục đích nghiên cứu, phương pháp luận nghiên cứu của NguyễnĐổng Chi chủ yếu thế hiện ở phần ông dành cho việc trình bày những luậnđiểm khoa học, những nhận định về truyện cổ tích. Ở đây, nhiều vấn đề đãđược ông đặt ra và giải quyết. Trong kho tàng truyện cổ dân gian phức tạp và rộng lớn mà NguyễnĐổng Chi ví như một khu rừng trong đấy có nhiều loại cây: cây to, cây nhỏ,gỗ tốt, gỗ xấu, mọc chằng chịt, lẫn lộn, không phải hiếm những cốt truyệnthuộc thể loại cổ tích. Nhưng việc xác định chúng ra sao, theo những tiêuchuẩn nào, từ trước tới nay nhiều soạn giả đã tiến hành phân loại, song vẫnkhông tránh khỏi sự sơ sài, lộn xộn. Đó là cách phần chia của Nguyễn VănNgọc trong Truyện cổ nước Nam[6] với 5 loại: những truyện cổ tích dã sử;những truyện thành câu phương ngôn, lý ngữ; những truyện thuần về vănchương; những truyện ngụ ý cao xa; những truyện vui chơi, tiêu khiển. HoặcNghiêm Toản trong Việt-nam văn học sử trích yếu[7] với 4 loại: truyện mêtín hoang đường; truyện luân lý ngụ ngôn; truyện phúng thế hài đàm; truyệnsự tích các thánh. Hoặc nữa, Thanh Lăng trong Văn học khởi thảo - vănchương bình dân[8] với 7 mục: truyện ma quỷ; truyện anh hùng dân tộc;truyện ái tình; truyện luân lý; truyện thần tiên; truyện phong tục; truyện khôihài. Đến Nguyễn Đổng Chi, ông đã chia truyện cổ tích các dân tộc Việt-nam thành ba loại: Truyện cổ tích thần kỳ; Truyện cổ tích thế sự; Truyện cổtích lịch sử. Nhìn chung, đó là một sự phân chia tương đối hợp lý hơn cả vìcách phân chia này của ông chủ yếu dựa vào đặc trưng loại hình của truyện,được biểu hiện ở một số tiêu chí có giá trị khu biệt thành một số kiểu truyện.Tất nhiên đây là một vấn đề rất khó. Chính Nguyễn Đổng Chi cũng còn rấtdè dặt trong vấn đề này. Ông viết: Thực ra đối với cổ tích và ngay cả đốivới truyện cổ dân gian nói chung, bất kỳ một sự phân chia nào cũng chỉ có ýnghĩa chính xác tương đối (tập I, tr.72). Nói như vậy song chính ông cũngkhẳng định: Thế thì phải chăng không thể phân loại truyện cổ tích một cáchrành mạch được? Chắc chắn không phải. Nhưng nếu chỉ căn cứ vào hìnhthức, vào những yếu tố tạo nên cái vẻ bề ngoài của truyện cổ tích để phânloại, thì chỉ mới nhìn vào hiện tượng mà chưa nắm được bản chất (tập I,tr.55). Trên thực tế, Nguyễn Đổng Chi đã nắm vững và giải quyết khá triệtđể những vấn đề cơ bản của thể loại truyện cổ: vấn đề ranh giới, biên độ,cùng vấn đề nguồn gốc, con đường phát triển của truyện cổ tích, v.v... Điềuđó đã giúp ông đưa ra được một quan điểm phân loại truyện cổ tích hợp lývà nhất quán. Từ việc trình bày bộ kho tàng truyện cổ tích Việt-nam tiến tới việcnắm vững đối tượng này về mặt tổng thể như trên, Nguyễn Đổng Chi đã cốgắng thử xác định một cách hệ thống, ở mức độ bao quát, những đặc điểmcủa truyện cổ tích Việt-nam. Ông chú tâm vào những yếu tố tưởng tượngthần kỳ của loại hình truyện cổ tích Việt-nam, chất liệu đời sống của truyệncổ tích Việt-nam và truyện cổ tích Việt-nam với vai trò người phụ nữ, ướcmơ tình yêu và hôn nhân tự do... Từ đó, truyện cổ tích Việt-nam đã đượcNguyễn Đổng Chi quy tụ ở bốn đặc điểm: 1- Yếu tố tưởng tượng trong loại hình truyện cổ tích Việt-nam nóichung ít xa lạ với nhân tính; loại truyện sinh hoạt chiếm một tỷ lệ tương đốicao, loại truyện thần kỳ, truyện loài vật, truyện phiêu lưu mạo hiểm chiếmmột tỷ lệ tương đối thấp. 2- Truyện cổ tích Việt-nam thấm đậm chất liệu đời sống xã hội Việtcổ, là biểu tượng nghệ thuật của cái hiền hòa, nhân ái, hay tính chừng mựctrong tâm lý dân tộc. 3- Tính cách phê phán hiện thực khá đậm trong truyện cổ tích Việt-nam, nhân vật tích cực thường tỏ ra không bằng lòng với trật tự tập tục cósẵn, phản ứng lại cái ty tiện tầm thường. 4- Truyện cổ tích Việt-nam c ...