Nhà Đinh

Nhà Đinh (chữ Hán: 丁朝 (Đinh Triều)) là triều đại phong kiến trong lịch sử Việt Nam bắt đầu năm 968, sau khi Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước và kết thúc năm 980 khi con của Đinh Tiên Hoàng là Đinh Phế Đế nhường ngôi cho Lê Hoàn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Đinh Nhà ĐinhNhà Đinh (chữ Hán: : (Đinh Triều)) là triều đại phong kiến tronglịch sử Việt Nam bắt đầu năm 968, sau khi Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn12 sứ quân thống nhất đất nước và kết thúc năm 980 khi con của ĐinhTiên Hoàng là Đinh Phế Đế nhường ngôi cho Lê Hoàn.Lịch sửThống nhất giang sơnNăm 944, Ngô Quyền mất, anh/em vợ là Dương Tam Kha cướp ngôicủa nhà Ngô, xưng Dương Bình Vương. Các nơi không chịu thuầnphục, nhiều thủ lĩnh nổi lên cát cứ các vùng thường đem quân đánhlẫn nhau.Con trưởng của Ngô Quyền là Ngô Xương Ngập bỏ trốn. Dương TamKha nhận Ngô Xương Văn - con thứ của Ngô Quyền - làm con nuôi.Năm 950, Ngô Xương Văn lật đổ Dương Tam Kha, trở thành NamTấn Vương. Ngô Xương Ngập được đưa về, cũng làm vua, là ThiênSách Vương. Đó là thời Hậu Ngô Vương.Năm 954, Ngô Xương Ngập chết. Đến năm 965, Ngô Xương Vănchết, con Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Xí nối nghiệp. Nhưng vìthế lực suy yếu nên lui về giữ đất Bình Kiều. Quý tộc nhà Ngô, cáctướng nhà Ngô cùng các thủ lĩnh địa phương đều nổi dậy chiếm cứmột vùng. Bắt đầu từ đó hình thành thế mà sử sách gọi là loạn 12 sứquân.Trong số các lực lượng nổi dậy chống triều đình, nổi lên Đinh BộLĩnh (Đinh Hoàn). Ông là người Hoa Lư, châu Đại Hoàng. Cha là ĐinhCông Trứ, nha tướng của Dương Đình Nghệ, giữ chức thứ sử ChâuHoan.Thời kỳ đó Đinh Bộ Lĩnh cũng tập hợp dân chúng ở Hoa Lư. Sau vìbất đồng với người chú, Đinh Bộ Lĩnh cùng con trai Đinh Liễn sangđầu quân trong đạo binh của sứ quân Trần Minh Công (Trần Lãm) ởBố Hải Khẩu. Sau khi Trần Minh Công chết [1], Đinh Bộ Lĩnh thayquyền, đưa quân về Hoa Lư, chiêu mộ binh lính, chống nhà Ngô vàcác sứ quân khác.Trong hơn 3 năm, Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp 12 sứ quân, thống nhất đấtnước.Đinh Tiên HoàngNăm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, tự xưng là Đại ThắngMinh Hoàng đế, tức là Đinh Tiên Hoàng, đặt quốc hiệu là Đại CồViệt, đóng đô ở Hoa Lư.Đinh Bộ Lĩnh có ba con trai: Đinh Liễn, Đinh Toàn (Đinh Tuệ) vàĐinh Hạng Lang. Đinh Liễn là con cả, đã cùng Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp12 sứ quân. Năm 978, Đinh Bộ Lĩnh lập con út là Hạng Lang làm tháitử. Đinh Liễn quá tức giận nên giết chết Hạng Lang vào mùa xuânnăm 979.Cuối năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại trong cung. Sửghi thủ phạm là nội nhân Đỗ Thích, nhưng các nhà nghiên cứu gầnđây đặt ra giả thiết khác, chủ mưu là Lê Hoàn và Dương hậu.Đinh Phế ĐếNăm 979 Đinh Toàn, con trai còn lại của Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, làĐinh Phế Đế.Đinh Toàn khi đó mới 6 tuổi. Quyền lực thực tế năm trong tay Thậpđạo tướng quân Lê Hoàn, là nhiếp chính. Các đại thần Đinh Điền,Nguyễn Bặc, Phạm Hạp thấy vậy, lại nghi Lê Hoàn tư thông cùngThái hậu Dương Vân Nga nên cử binh đến đánh. Lê Hoàn dẹp tan,Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp đều bị giết chết. Phò mã NgôNhật Khánh bỏ trốn vào nam sang Chăm Pa, sau đó cùng vua Chăm Pavới hơn nghìn chiến thuyền định đến đánh kinh đô Hoa Lư nhưng bịbão dìm chết.Năm 980, nhà Tống rục rịch điều quân sang đánh Đại Cồ Việt, Tháihậu Dương Vân Nga cùng triều thần tôn Lê Hoàn lên làm vua, tức vuaLê Đại Hành. Nhà Đinh kết thúc, truyền được đến đời thứ hai, trị vì12 năm (968-980).Lê Hoàn sau khi lên ngôi lập ra nhà Tiền Lê đã đánh thắng quân Tống(tháng 4 năm 981). Đinh Toàn trở thành Vệ Vương có mặt trong triềuđình Tiền Lê 20 năm. Năm 1001, trong lần cùng vua Lê Đại Hành đidẹp loạn Cử Long thuộc vùng Cầm Thuỷ Thanh Hoá, Đinh Toàn bịtrúng tên chết.Nội trịBộ máy chính quyềnĐồng tiền Thái Bình hưng bảo, tiền đầu tiên ở Việt NamNăm 971, Đinh Tiên Hoàng bắt đầu quy định cấp bậc văn võ trongtriều đình. Trong triều có sự tham gia của các nhà sư vì những đónggóp của họ trong quá trình dẹp loạn 12 sứ quân[2]. Vua Đinh phong chocác quan văn võ: • Nguyễn Bặc làm Định quốc công • Đinh Điền làm ngoại giáp • Lưu Cơ làm Đô hộ phủ sĩ sư (chức vụ coi việc hình án) • Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân, • Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt đại sư • Trương Ma Ni làm Tăng lục • Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được trao chức Sùng chân uy nghi.Năm 975 vua Đinh ban quy định áo mũ cho các quan văn võ[3]. Bộ máychính quyền nhà Đinh vẫn được xem là đơn sơ[4].Quân độiTheo sử sách, quân đội nhà Đinh có mười đạo: mỗi đạo có 10 quân, 1quân 10 lữ, 1 lữ 10 tốt, 1 tốt 10 ngũ, 1 ngũ 10 người. Như vậy tổng sốtheo lý thuyết là 1 triệu người.Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu nhiều ý kiến cho rằng con số đó khôngcó thực. Chữ Thập, theo Lê Văn Siêu, chỉ mang tính khái quát toàn thểvề cách tổ chức kiểu ngụ binh ư nông như nhà Lý sau này, thời bìnhcho làm ruộng, chỉ huy động khi cần[5]; còn Trần Trọng Kim ước đoánquân đội nhà Đinh nhiều nhất chỉ có đến 10 vạn người[6].Pháp luậtDo ảnh hưởng nhiều năm từ thời loạn lạc, có nhiều người quen thóilúc loạn, không chịu tuân theo luật lệ. Do đó vua Tiên Hoàng dùngpháp luật nghiêm ngặt để trừng trị.Đại Việt sử ký toàn thư ghi về việc này: Vua [Đinh Tiên Hoàng] muốn dùng uy chế ...