Đinh Liễn

Đinh Liễn (chữ Hán: 丁璉; ?-979), hay Đinh Khuông Liễn (丁匡璉) là hoàng tử nhà Đinh, con trai Đinh Bộ Lĩnh (tức Đinh Tiên Hoàng), người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng (nay là huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đinh Liễn Đinh LiễnĐinh Liễn (chữ Hán: : ; ?-979), hay Đinh Khuông Liễn ( ( ) làhoàng tử nhà Đinh, con trai Đinh Bộ Lĩnh (tức Đinh Tiên Hoàng),người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng (nay là huyện Hoa Lư, tỉnh NinhBình).Tiểu sửĐinh Bộ Lĩnh có ba người con trai: Đinh Liễn, Đinh Toàn và ÐinhHạng Lang. Đinh Liễn là con trai cả của vua Đinh và là người con traiduy nhất sinh ra, trưởng thành trước khi vua Đinh lên ngôi.Đinh Bộ Lĩnh khi lên ngôi lập 5 hoàng hậu nhưng sử không ghi rõĐinh Liễn là con bà hoàng hậu nào. Chỉ chắc chắn rằng ông khôngphải là con bà Dương hậu, người sinh ra Đinh Toàn và cũng khôngphải là con của bà hoàng hậu là mẹ của Ngô Nhật Khánh.Cuộc đời và sự nghiệpGian nan thời loạnNăm 951, Đinh Bộ Lĩnh cát cứ ở Hoa Lư không chịu thần phục nhàNgô lúc đó do hai anh em Ngô Xương Ngập và Ngô Xương Văn cùngtrị vì. Bộ Lĩnh sai Đinh Liễn vào Cổ Loa làm con tin[1]. Đinh Liễn đến,hai vua Ngô trách tội Bộ Lĩnh không đến chầu, rồi bắt giữ Liễn, đemtheo đi đánh Hoa Lư. Hơn một tháng, quân Ngô không đánh nổi, haivua Ngô bèn treo Liễn lên ngọn sào, sai người bảo Bộ Lĩnh, nếukhông chịu hàng thì giết Liễn. Bộ Lĩnh tức giận nói: Đại trượng phu chỉ mong lập được công danh, há lại bắt chước thói đàn bà xót con hay sao?Liền sai hơn mười tay nỏ nhắm Liễn mà bắn. Hai vua Ngô kinh sợnói: Ta treo con nó lên là muốn để nó đoái tiếc con mà ra hàng cho chóng. Nó tàn nhẫn như thế, còn treo con nó làm gì?Bèn không giết Liễn mà đem quân về[1].Căn cứ vào năm sinh của Đinh Bộ Lĩnh (924) và sự kiện trên, có thểước đoán Đinh Liễn sinh khoảng sau năm 940.Từ năm 951 tới năm 965, Đinh Liễn làm con tin ở Cổ Loa. Năm 954,Xương Ngập chết. Năm 965, Nam Tấn vương Xương Văn tử trận,triều đình Cổ Loa rối ren chia bè phái, Đinh Liễn trở về Hoa Lư[1].Trong nước đại loạn, 12 sứ quân nổi dậy chiếm giữ các nơi tự xưngdanh hiệu, không có ai làm chủ. Lúc đó Đinh Bộ Lĩnh đã liên hợp vớisứ quân Trần Lãm, thanh thế rất mạnh. Theo lệnh cha, Đinh Liễn vàoÁi châu để mộ quân lo việc đánh dẹp và ông mộ được 3000 tráng sĩ,trong đó có Lê Hoàn.Từ đó Đinh Liễn cùng cha ra tay đánh dẹp, chiêu hàng các sứ quân.Trong 3 năm, cha con Bộ Lĩnh dẹp xong loạn 12 sứ quân, thống nhấtđất nước. Để thu phục sứ quân Ngô Nhật Khánh, Bộ Lĩnh đã gả emgái Khánh cho ông.Nam Việt VươngChùa Nhất Trụ với cột kinh cổ nhất Việt NamNăm 968, khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt,định đô ở Hoa Lư, Đinh Liễn được phong làm Nam Việt Vương.Năm 972, Đinh Liễn phụng mệnh cha đi sứ nhà Tống[2]. Năm sau ôngtrở về. Nhà Tống sai sứ sang phong cho vua Đinh làm Giao Chỉ quậnvương và phong Đinh Liễn làm Kiểm hiệu thái sư, Tĩnh Hải quân tiếtđộ sứ An Nam đô hộ[2][3].Là người sùng kính đạo Phật, năm 973 Đinh Liễn đã cho dựng 100 cộtkinh Phật bằng chữ Hán ghi âm tiếng Phạn tại kinh đô Hoa Lư. Hiệnnay các nhà nghiên cứu còn phát hiện được di tích của gần 20 cột kinhtại Hoa Lư.Năm 975, nhà Tống sai Cao Bảo Tự cùng Vương Ngạn Phù đem chếsách sang gia phong cho Nam Việt vương Đinh Liễn làm Khai phủnghi đồng tam ty, Kiểm hiệu thái sư, Giao Chỉ quận vương[2] (Tốngsử, quyển 488 thì chép việc phong này là cho Đinh Bộ Lĩnh[3]). Từ đóvề sau, trong việc sai sứ sang nhà Tống, vua Đinh đều lấy Liễn làmchủ.Năm 978, Đinh Bộ Lĩnh lúc đó đã có thêm 2 người con trai bé là Toànvà Hạng Lang. Vua yêu con nhỏ nên lập Hạng Lang làm Thái tử.Đầu năm 979, Đinh Liễn quá tức giận nên đã giết chết Hạng Lang[2].Để nguôi lòng cha mẹ, Đinh Liễn đã dựng nhiều cột viết những bàitụng kinh Phật ở kinh đô Hoa Lư tỏ ý ân hận vì việc này. Phần lạckhoản trên các cột kinh là những lời sám hối của ông. Lạc khoản cóđoạn: ... cơ sự đã đến nông nỗi chém giết nhau này, thật hối hận,bèn xin dựng một trăm tòa kinh báu dâng Phật cầu cho vong hồn emtrai đã mất và các vong linh gia tiên được giải thoát khỏi sự bắt bớ trahỏi nơi địa ngục...[4]Cái chết của Nam Việt vươngCuối năm 979, cả vua Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại trongcung[2]. Lúc đó ông khoảng gần 40 tuổi. Người con trai còn lại củaĐinh Tiên Hoàng là Đinh Toàn được đưa lên ngôi, tức là Đinh Phế đế.Theo sử sách, người sát hại cha con Đinh Liễn là nội nhân Đỗ Thích[2],nhưng một số nhà nghiên cứu gần đây đặt giả thiết vụ này chủ mưulà Lê Hoàn và hoàng hậu Dương Vân Nga[cần dẫn nguồn]. Động cơ và hoàncảnh của vụ án này thực chất là ngôi thái tử và gần giống với Vụ ánLệ Chi Viên sau này. (Xem thêm bài về Đinh Tiên Hoàng).Sử sách không ghi chép về gia quyến Đinh Liễn, chỉ biết ông có mộtngười vợ là em gái sứ quân Ngô Nhật Khánh. Theo gia phả họ ĐinhDanh ở Thái Bình, sau khi Đinh Toàn lên ngôi, Lê Hoàn làm phó vươngđã cấm cố họ Đinh, vì vậy gia đình Đinh Liễn đã phải chạy đi nơikhác và thế hệ sau của họ này chính là Đinh Lễ, Đinh Liệt - các côngthần khai quốc nhà Hậu Lê[cần dẫn nguồn]. Sách Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỉ quyển 1 chép: Mùa xuân [năm Kỷ Mão, 979], Nam Việt Vương [Đinh Li ...