Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 13 - Lập bia tưởng niệm các chiến sĩ ái quốc tại Guyane

Sau loạt bài "Nhà lao An Nam ở Guyane" và từ đề xuất tâm huyết của rất nhiều bạn đọc, Tuổi Trẻ sẽ phối hợp với Hội Khoa học lịch sử Việt Nam xúc tiến xây dựng bia tưởng niệm những chiến sĩ ái quốc năm xưa bị lưu đày nơi đây. Hi vọng bạn đọc đồng hành cùng Tuổi Trẻ với hoạt động nhiều ý nghĩa này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 13 - Lập bia tưởng niệm các chiến sĩ ái quốc tại Guyane Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 13 - Lập bia tưởng niệm các chiến sĩ ái quốc tại GuyaneSau loạt bài Nhà lao An Nam ở Guyane và từ đề xuất tâm huyết của rất nhiều bạn đọc,Tuổi Trẻ sẽ phối hợp với Hội Khoa học lịch sử Việt Nam xúc tiến xây dựng bia t ưởngniệm những chiến sĩ ái quốc năm xưa bị lưu đày nơi đây. Hi vọng bạn đọc đồng hànhcùng Tuổi Trẻ với hoạt động nhiều ý nghĩa này.Ông Đỗ Văn Phong (thứ ba từ trái sang, ngồi) ẵm con trai út Đỗ Như Ngọc (cha của kỹsư Đỗ Thái Bình) trước khi bị lưu đày biệt xứ sang Guyane Kỳ cuối: Chúng tôi đã đến đâyTrong thời gian tác nghiệp tại Guyane, phóng viên Danh Đức đã bị tai nạn và phải cấpcứu tại đây. Nhưng hành trình Guyane không vì thế mà dừng lại. Anh vẫn tiếp tục để cónhững tư liệu mới cung cấp cho bạn đọc. Trở về sau chuyến đi, anh kể lại câu chuyện củamình.Phóng viên Danh Đức được những người cứu hộ dùng nẹp cố định cổ và cột sống rồi đưađến trạm xá ở GuyaneKhuôn mặt ai đó chồm lên trên đầu tôi. Một người lạ, một ông Tây da trắng.- Ông ta đã tỉnh lại rồi kìa - người đàn ông lạ đó reo lên.Cái gì vậy? Đầu óc choáng váng, chẳng biết mình đang ở đâu, làm gì... Bóng dáng nhữngngười thân bên cạnh nhân viên cứu hộ của đảo Ile du Salut, hòn đảo của người tù khổ saiPapillon.Hóa ra tôi đã té trên các tảng đá này rồi bất tỉnh. Chỗ tôi trượt chân là một bãi đá gọi làhồ tắm của các tù nhân (La piscine des bagnards) trên bờ biển đảo Ile du Salut, gần hònđảo Ile du Diable (hòn Quỉ). Hòn Quỉ này là nơi cuối cùng mà người tù khổ saiPapillon sống chung với Chang và Văn Lê, hai tù nhân đã từng nổi loạn ở Côn Đảotrước cuộc vượt ngục cuối cùng của mình. Hôm thứ ba 24-4-2008 ấy, tôi đã đáp tàu rađây để tìm đến càng gần nơi mà hai cựu tù Chang và Văn Lê đã từng sống càng tốt, đã lòmò xuống bãi đá trơn trượt và bị té.Nhân viên cứu hộ cố định cổ tôi lại bằng cái nịt cứng cho cổ và cột sống khỏi thêm chấnthương, rồi chở đến trạm xá. Các thủ tục đo huyết áp, nhịp tim: kết quả bình thường. Chờtàu về lại đất liền. Trên chuyến tàu trở về, lần này tôi nằm dài sõng sượt chứ không thểđứng đón sóng như ban sáng lúc ra. Vào Bệnh viện Kourou, chụp scanner xem có chấnthương gì trong não: kết quả tốt. Song vẫn phải ở lại 24 giờ để theo dõi. Huyết áp cả đêmvẫn 120/80 trên màn hình monitor. Chỉ có đầu là đau vì bị đập vào đá.Cuối buổi sáng hôm sau, giám đốc bệnh viện ghé vào bảo:- Cho ông ra viện để chiều nay còn kịp chuyến bay về Pháp. Chỗ ông té trước đây ba nămđã có một quan chức cao cấp Trung Quốc trượt chân té rồi chết, ông có biết không?- Có thể ông ấy đợi tôi đến thế chỗ ông ấy, nhưng số tôi chưa đến nên tôi chưa nằm lại -tôi đùa trả lời. ***Nằm trên giường bệnh, trong sự bảo vệ của bao máy móc và nhân viên y tế theo dõi, tuyđã qua khỏi ranh giới nguy hiểm, song đầu óc không thể không miên man kiểu giờ lâmchung. Nếu không tỉnh dậy, chắc người ta sẽ thiêu xác rồi hồi hương! Nay yên ổn nằmđây, chả bù với các cụ tù nhân ái quốc ngày xưa sống chết ở đây như thế nào! Mấy mươicụ đã bỏ mình vì bệnh sốt vàng da, có ai than khóc gì đâu!77 năm sau chuyến tàu định mệnh của các cựu tù năm 1931, tôi đi máy bay Air France,một chuyến bay hầu như trên đầu lộ trình của con tàu La Martinière năm ấy: từSingapore vượt eo biển Malacca rồi Ấn Độ Dương trước khi đến Pháp đáp một chuyếnAir France khác bay đến Guyane.Tổng cộng bay ba chuyến và đợi ở sân bay là hơn một ngày rưỡi, trong tiện nghi của AirFrance (chọn khẩu phần ăn kiêng, thực đơn ghi rõ bao nhiêu calorie...) mà còn than mệt!Thế tám mươi mấy năm trước, các cụ chết gí” vì nóng bức và ngột ngạt trong hầm contàu hơi nước La Martinière suốt một tháng rưỡi thì sao? Nay sung sướng đến thế sao lạithan vãn?Chùa Một Cột do trung đoàn 9 lính thủy đánh bộ Pháp (đã từng đồn trú tại VN cuối thếkỷ 19) xây dựng tại GuyaneMiên man nghĩ ngợi kèm theo những mặc cảm hối lỗi vì trưa hôm qua lè phè, đau bụngnên đã không nấn ná ở Sở Văn khố lưu trữ để chụp cho hết hồ sơ các cụ tù nhân, hẹn hômnay đi đảo về, mai sẽ quay lại chụp tiếp cho hết lô t ài liệu về các cụ. Giờ nằm bẹp ở đây,mai phải chuyển về Pháp để nếu có gì xấu hơn còn tiện đưa về nước thì làm sao chụpxong số hồ sơ?Ở quê nhà biết bao người, gia đình con cháu các cụ, đọc bài của mình sẽ mong mỏi t ìmlại gốc tích tổ phụ họ như thế nào. Đừng có đổ thừa bị đau bụng mà hôm qua bỏ dở côngviệc chụp lại hồ sơ về sớm. Đã có bác sĩ Kim, chuyên gia bệnh tiêu hóa, ở đây chữa rồi,còn phàn nàn gì nữa. Ngày xưa bao nhiêu cụ bị tả, lỵ giữa chốn rừng thiêng nước độc ởnhà lao An Nam? Đã chẳng đọc trong một số hồ sơ các cụ, phần ghi chú của bác sĩ nhàlao ghi cụ nào chết vì bệnh gì hay sao mà còn than với vãn! Thậm chí có cụ hồ sơ ghiđược trả tự do mà vẫn không sống được để ra trại, vì đã bị bệnh quật ngã rồi. ...