Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 6 Từ Thái Bình đến Guyane

Nằm bình yên giữa cánh đồng lúa ở rìa thôn Tứ, xã Hồng Việt, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình là một nghĩa trang nhỏ. Trong nghĩa trang ấy có ngôi mộ của một số phận lớn - ông Lương Duyên Hồi, sinh năm 1903, người tù từng bị đày đi Guyane. Cách mộ chừng 500m là ngôi nhà ông ngày trước (hiện con trai thứ sáu của ông đang ở).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 6 Từ Thái Bình đến Guyane Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 6 Kỳ 6: Từ Thái Bình đến GuyaneNằm bình yên giữa cánh đồng lúa ở rìa thôn Tứ, xãHồng Việt, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình là mộtnghĩa trang nhỏ. Trong nghĩa trang ấy có ngôi mộ củamột số phận lớn - ông Lương Duyên Hồi, sinh năm1903, người tù từng bị đày đi Guyane. Cách mộchừng 500m là ngôi nhà ông ngày trước (hiện contrai thứ sáu của ông đang ở).Chân dung ông Lương Duyên Hồi chụp năm 1960khi trở thành đại biểu Quốc hội khóa II, là bức ảnhđược chụp sớm nhất về ông hiện gia đình còn lưuđược (ảnh nhỏ) Bút tích của ông Lương Duyên Hồido gia đình lưu giữ Con nhà nhoTại ngôi nhà đó, vào năm 1925, ông Hồi đã cùng haingười bạn mở thư viện làm nơi trao đổi thông tin,kiến thức, thể hiện tinh thần yêu nước, lấy tên làĐông Anh thư viện. Đông Anh thư viện từng tổ chứclễ truy điệu nhà yêu nước Phan Chu Trinh (năm1926), sắp xếp những cuộc nói chuyện bổ ích chongười dân quanh vùng. Sau đó, vào năm 1927, ôngHồi xin mẹ bán đi hai mẫu ruộng để mở trường tưthục lấy tên là Minh Thành học hiệu ở thị xã TháiBình, nhận dạy cho học sinh nghèo bậc tiểu học vàtrung học. Trường cũng là nơi ra đời chi bộ đầu tiêncủa VN Thanh niên cách mạng đồng chí hội vào nửacuối năm 1927.Họ kết bạn từ khi trọ học cùng nhau ở thị xã TháiBình. Mối quan hệ giữa họ được thể hiện trong búttích hồi ký của ông Lương Duyên Hồi do gia đìnhông còn lưu lại được. Việc ông Hồi đi theo cáchmạng có thể được báo trước, không chỉ do ông đượcnhững người bạn hướng đạo, mà còn do ông vốn xuấtphát từ một dòng họ có truyền thống chống giặcngoại xâm. Ông nội của Lương Duyên Hồi là cụLương Quy Chính, thông minh ham học, thi đậu cửnhân, làm đến chức quan thượng thư văn võ songtoàn, trải qua các đời vua Tự Đức, Hàm Nghi, ĐồngKhánh và Thành Thái. Cha ông là nhà nho học, thônghiểu chữ Hán, uất hận vì đất nước bị Pháp chiếmđoạt, thường lưu bạn Đông Du trong nhà, khôngmuốn con theo học và làm việc với Pháp. Từ nhỏ,ông Hồi được học chữ nho và chữ quốc ngữ từ cácông giáo lân cận. Cha ông bắt cưới vợ, ông bèn rađiều kiện: Đồng ý cưới vợ sau khi được lên tỉnh họcđể mở mang đầu óc, nắm được tình hình trong nướcvà thế giới. Năm 1920, ông lên tỉnh học và gặp cácbạn Diên, Năng. Chuyện cưới vợ gác qua một bên. Biểu tình, bị bắt và bị đi đàyBắt Pháp đế quốc phải giảm thuế, miễn sưu! Nămnay cho cấp thóc gạo cho dân! Tha những người bịbắt ra! Đền tiền các làng bị tàn phá! Để tự do đi lại vàhội họp!, đó là những dòng khẩu hiệu nổi bật trongcuộc biểu tình ở Thái Bình vào ngày 1-5-1930 vớigần 1.000 người tham gia, được ghi lại trong cuốnLịch sử Đảng bộ Thái Bình giai đoạn 1927-1954.Cuộc biểu tình do ông Lương Duyên Hồi tổ chức vàlãnh đạo, đây là cuộc biểu tình nông dân lần đầu tiêncủa hai huyện Duyên Hà - Tiên Hưng do ông Hồi làmbí thư liên chi ủy. Đoàn biểu tình đã bị đàn áp, hơn200 người bị bắt. Tháng 9-1930, tòa thượng thẩmPháp đã tiến hành xử vụ Cộng sản ở Thái Bình, bangười lãnh đạo cuộc biểu tình là Bùi Hữu Diên,Lương Duyên Hồi và Trần Văn Ngọ bị kết án nặngnhất: mười năm phóng trục do tội âm mưu đánh đổchính phủ bảo hộ và Nam triều. Không chỉ có vậy,theo hồi ký của ông Lương Duyên Hồi, sau khi bị ápgiải lên Hỏa Lò (Hà Nội), ông và các đồng chí cấpủy, các đảng viên bị tăng lên án khổ sai và án tù, mỗingười kèm thêm năm năm quản thúc.Bị giam ở Hỏa Lò một thời gian, họ bị đày ra CônĐảo vào đầu tháng 1-1931. Số tù chính trị ở Côn Đảotăng lên nhanh chóng trong cao trào cách mạng 1930- 1931. Ông Lương Duyên Hồi ghi: Không đủ chỗchứa tù, Pháp chuẩn bị đưa tàu Martinière từ Phápsang để đưa chúng tôi sang đày Nam Mỹ. Tàu M.được dùng để chở tù Âu Phi và tù Đông Dương sangGuyane. Tàu M. dài vài trăm mét, có bảy tầng; hàngrào chắn song sắt bao quanh, còn kiên cố hơn chỗnhốt thú dữ ở vườn Bách thảo Hà Nội.Rồi cuộc đi đày khổ ải đã đến: Chiều 17-5 -1931,tàu M. đi lấy tù từ Bắc kỳ, qua Trung kỳ, vào Nam kỳđã xong. Tàu ghé vào gần Côn Đảo để lấy bọn chúngtôi thì bắt đầu vượt biên đi đày sang châu Mỹ Latin.Chiều hôm ấy, tại Côn Đảo như sắp có chiến tranhxảy ra. Chúng bố trí súng máy gác các ngả đườngnhư dàn thành trận thế. Rồi từng đơn vị lính lê dươngsúng gắn lưỡi lê và nạp đạn sẵn, đưa anh em tù đếntận sà lan, cho ca nô máy dẫn sà lan ra tàu Martinière.Khổ cực cho anh tù khi ấy vừa bước chân xuống sàlan xong thì trời đổ mưa như trút nước, quần áo mỗingười chỉ có nhất bộ đều bị ướt cả”.Thế là tám người anh em trong vụ án biểu tình cùngbị đày ra Côn Đảo. Đến đây, năm người loại nhẹ hơnở lại, ba người loại mười năm phải đi Nam Mỹ.Trích:Một nhà nho yêu nước bị giam cầm hơn 24 nămở GuyaneÔng Lương Như Truật trước căn nhà 329/6D PhanThanh Giản (ảnh chụp trước năm 1960)Ông Lương Như Truật trước căn nhà 329/6D PhanThanh Giản (ảnh chụp trước năm 1960)Anh Lương Như Khôi (sinh 1968, ở quận 3,TP.HCM) cung cấp cho Tuổi Trẻ ...