Nhận biết sớm các dấu hiệu dị ứng thuốc nguy hiểm

Phản ứng phụ do thuốc là một tai biến rất thường gặp trong thực hành lâm sàng, gây ảnh hưởng đến khoảng 10% – 20% số người sử dụng thuốc ở các mức độ khác nhau. Loại tai biến này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh, làm phức tạp quá trình điều trị, mà còn có thể tác động không nhỏ tới mối quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Các phản ứng phụ do thuốc được chia làm 2 nhóm chính là nhóm có thể dự báo và nhóm không thể dự báo...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận biết sớm các dấu hiệu dị ứng thuốc nguy hiểm Nhận biết sớm các dấu hiệu dị ứng thuốc nguy hiểmPhản ứng phụ do thuốc là một tai biến rất thường gặp trong thực hànhlâm sàng, gây ảnh hưởng đến khoảng 10% – 20% số người sử dụngthuốc ở các mức độ khác nhau.Loại tai biến này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh, làmphức tạp quá trình điều trị, mà còn có thể tác động không nhỏ tới mối quanhệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân.Các phản ứng phụ do thuốc được chia làm 2 nhóm chính là nhóm có thể dựbáo và nhóm không thể dự báo trước, trong đó, các phản ứng dị ứng (haycòn gọi là quá mẫn) thuộc nhóm thứ hai. Loại phản ứng này có liên quan đếncơ chế miễn dịch, chiếm 1/5 đến 1/7 tổng số các trường hợp phản ứng phụdo thuốc.Các thể dị ứng thuốc thường gặp nhất trên lâm sàng là các phản ứng dị ứngtức thì gây ra do kháng thể IgE (như sốc phản vệ, mày đay, phù mạch…) vàcác phản ứng dị ứng muộn liên quan đến tế bào lympho T (như hồng ban đadạng, đỏ da toàn thân, Hội chứng Lyell, Hội chứng Stevens – Johnson…).Biểu hiện ở da và niêm mạc là những biểu hiện thường gặp nhất và xuất hiệntương đối sớm trong hầu hết các phản ứng dị ứng thuốc, có thể ở mức độnhẹ và thoáng qua nhưng cũng có thể rất nặng, thậm chí đe doạ tính mạngngười bệnh.Các yếu tố chỉ điểm liên quan đến tiền sử bệnh và cách sử dụng thuốcNhững người có tiền sử mắc các bệnh dị ứng như hen phế quản, viêm mũi dịứng, dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn…, đặc biệt là dị ứng thuốc, sẽ có nguy cơbị dị ứng khi sử dụng thuốc cao hơn so với những người không có tiền sử dịứng. Do đó, trước khi chỉ định một loại thuốc, các thầy thuốc cần khai tháckỹ tiền sử dị ứng thuốc trước đây của người bệnh, đặc biệt lưu ý tên loạithuốc mà người bệnh đã từng bị dị ứng để tránh dùng lại các loại thuốc nàycũng như tránh các thuốc có mẫn cảm chéo với chúng.Nếu người bệnh biết được loại thuốc mà mình bị dị ứng nên chủ động thôngbáo cho thầy thuốc. Bên cạnh tiền sử dị ứng thuốc, cách thức sử dụng thuốccũng là một yếu tố có thể góp phần làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc. Ví dụnhư việc sử dụng cùng lúc nhiều loại thuốc hoặc dùng cách quãng, khôngliên tục, dùng nhắc lại nhiều lần một loại thuốc đều có thể làm tăng nguy cơdị ứng thuốc, mặc dù cơ chế chính xác của hiện tượng này còn chưa đượchiểu rõ.Trong số các đường sử dụng thuốc, khả năng kích thích sinh kháng thể dịứng giảm dần theo thứ tự: dùng tại chỗ > tiêm dưới da > tiêm bắp > uống >tiêm tĩnh mạch. Như vậy, việc dùng thuốc tại chỗ kéo dài, đặc biệt các loạikháng sinh, sẽ có nguy cơ gây dị ứng thuốc cao hơn so với các đường dùngkhác của thuốc. Ngoài ra, việc tăng liều trong quá trình đang dùng thuốccũng có thể làm tăng nguy cơ gây ra các phản ứng dị ứng với thuốc.Trong số các yếu tố liên quan đến tình trạng bệnh lý của người bệnh, việc bịnhiễm một số loại virut như HIV, Epstein-Barr virus, cytomegalovirus,herpesvirus hoặc mắc các bệnh lý gây suy giảm chức năng gan, thận đều cóthể làm tăng nguy cơ dị ứng với thuốc.Một số yếu tố tuy không làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc nhưng có thể làmtăng nặng các phản ứng dị ứng thuốc nếu chúng xảy ra. Hen suyễn có thểgây các cơn co thắt phế quản nặng, ít đáp ứng với các thuốc chống dị ứngtrong những phản ứng dị ứng tức thì.Tăng huyết áp và bệnh mạch vành có thể gây ra các biến chứng nặng ởnhững bệnh nhân bị sốc phản vệ do thuốc, đặc biệt trong quá trình dùngadrenalin. Việc sử dụng trước đó một số loại thuốc như nhóm ức chế menchuyển (captopril, enalapril…), nhóm chẹn bêta giao cảm (propranolol,metoprolol…) cũng có thể làm tăng nặng các phản ứng dị ứng tức thì dothuốc hoặc làm phức tạp quá trình điều trị.Các yếu tố chỉ điểm ở da, niêm mạcĐối với các phản ứng dị ứng tức thì, một trong những tiền triệu quan trọngbáo hiệu sốc phản vệ do thuốc là việc đột ngột nổi ban đỏ ngứa sau dùngthuốc, đặc biệt ở vùng quanh miệng, gan bàn tay, bàn chân và da đầu. Phảnứng bốc hoả ở mặt và vùng trên ngực, đôi khi đi liền với ngạt sổ mũi, đỏ mắtvà chảy nước mắt sau khi dùng thuốc cũng là những dấu hiệu có thể báohiệu sự xuất hiện nhanh chóng của phản ứng phản vệ sau đó.Ngoài ra, có một số biểu hiện không đặc hiệu khác cũng có thể là tiền triệubáo hiệu sự xuất hiện của sốc phản vệ do thuốc như cảm giác lo lắng, kíchthích, bồn chồn, sợ chết hoặc những điều bất hạnh xảy ra sau dùng thuốc.Bên cạnh sốc phản vệ, phù mạch ở lưỡi và thanh quản cũng là những thể dịứng thuốc cấp tính rất nguy hiểm vì có thể gây suy hô hấp và tử vong nhanhchóng.Cảm giác vướng ở họng, bó chặt họng, khản giọng, khó nói, tiết nước bọt cóthể là tiền triệu báo hiệu sự xuất hiện của thể dị ứng này. Ngay khi xuất hiệncác dấu hiệu sớm này, việc ngưng sử dụng thuốc gây dị ứng và dùng ngaycác thuốc chống dị ứng là cần thiết.Đối với các phản ứng dị ứng thuốc chậm, việc xuất hiện các ban thâmnhiễm, nổi gờ trên mặt da, sưng nề ở mặt sau dùng thuốc có thể là nhữngdấu hiệu tiền triệu của Hội chứng DRESS.Trong khi đó, tổn thư ...