Nhận diện nhân vật Hoạn Thư trong Đoạn trường tân thanh của Nguyễn Du

Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) có sức thu hút đặc biệt đối với giới nghiên cứu, phê bình văn học trong và ngoài nước. Bởi trong kiệt tác này, Nguyễn Du đã tái hiện được cả một thế giới với những nhân vật thật hơn cả người thật. Hoạn Thư là một trong số đó. Sự phức tạp và tính đa diện của nhân vật này có phải là mâu thuẫn trong thế giới quan, nhân sinh quan của tác giả? Đã có rất nhiều nhận xét, đánh giá khác nhau và nhiều khi mâu thuẫn, đối lập...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận diện nhân vật Hoạn Thư trong "Đoạn trường tân thanh" của Nguyễn Du Nhận diện nhân vật Hoạn Thư trong Đoạn trường tân thanh của Nguyễn Du Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) có sức thu hút đặc biệt đối với giớinghiên cứu, phê bình văn học trong và ngoài nước. Bởi trong kiệt tác này, Nguyễn Duđã tái hiện được cả một thế giới với những nhân vật thật hơn cả người thật. Hoạn Thưlà một trong số đó. Sự phức tạp và tính đa diện của nhân vật này có phải là mâu thuẫntrong thế giới quan, nhân sinh quan của tác giả? Đã có rất nhiều nhận xét, đánh giákhác nhau và nhiều khi mâu thuẫn, đối lập nhau về Hoạn Thư. Nhìn chung, nhữngnghiên cứu này có thể chia làm hai hướng. Thứ nhất, Hoạn Thư được nhìn nhận nhưlà một nhân vật phản diện và cùng với các nhân vật phản diện khác, Hoạn Thư lànguyên nhân làm cho Kiều phải gánh chịu bao nỗi bất hạnh. Như vậy thì về cơ bản,Hoạn Thư trong Đoạn trường tân thanh chỉ là một bản sao từ Kim Vân Kiều truyện.Các tác giả đều thống nhất với nhau rằng, Hoạn Thư là biểu tượng của cái ghen khủngkhiếp, một con người lắm mưu, nhiều kế, một kẻ ác độc đến tàn nhẫn, sẵn sàng chàđạp lên phẩm giá con người để trả mối tư thù. Ngược lại với cách nhìn trên, có một sốnhà nghiên cứu lại coi Hoạn Thư cũng chỉ là một nhân vật bi kịch, một nạn nhân trongtác phẩm. Điều này được họ chứng minh khi chỉ ra sự sáng tạo của Nguyễn Du trongcác tình tiết, sự thay đổi tính chất mối quan hệ giữa Hoạn Thư, Thúy Kiều và ThúcSinh trong Đoạn trường tân thanh. Đặc biệt, giữa Hoạn Thư và Thúy Kiều không tồntại mối quan hệ đối lập mà họ là những người “tri âm, tri kỉ” của nhau. Như thế, bướcsang Đoạn trường tân thanh, Hoạn Thư đã trở thành một con người mới. Nguyễn Duđã thể hiện tài năng xuất sắc của mình trong việc xây dựng thành công hình tượngnhân vật này. Vậy thì cuối cùng, Hoạn Thư là nhân vật phản diện hay bi kịch? Và điềuđó có ý nghĩa như thế nào khi nghiên cứu Đoạn trường tân thanh của Nguyễn Dutrong tương quan so sánh với Kim Vân Kiều truyện? Thiển nghĩ, đó là câu hỏi khôngdễ trả lời trong một bài viết. Con người không thể tồn tại tách rời xã hội, nói cách khác con người luôn phảisống trong một môi trường nhất định và bản chất con người luôn được bộc lộ thôngqua những mối quan hệ trong môi trường ấy. Mác nói: “Con người là tổng hoà cácmối quan hệ xã hội”. Nghĩa là, khi ta muốn tìm hiểu bản chất một con người cụ thể thìcần phải xem xét đến những mối quan hệ xã hội của con người đó. Con người trong văn học cũng luôn được đặt trong những mối quan hệ phongphú, phức tạp và qua đó, nhà văn sẽ xây dựng cho nhân vật của mình những cuộc đời,số phận và tính cách khác nhau. Trong Đoạn trường tân thanh, bên cạnh Thúy Kiều,Hoạn Thư là một nhân vật có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng. Nhà nghiên cứu ĐôngHồ từng nhận xét, nếu không có Hoạn Thư thì Đoạn trường tân thanh sẽ “sụt đi hếtnửa phần giá trị”. Ông khẳng định Hoạn Thư là “một nhân vật lạ lùng kì tuyệt phithường” và “ví phỏng không có vai trò của Hoạn Thư thì quyển Truyện Kiều là mộtcâu chuyện nhạt quá”(1). Nghiên cứu về thân phận của Hoạn Thư thì không gì bằngđặt nhân vật này trong mối quan hệ với Kiều và Thúc Sinh. Để làm thay đổi tính cách của Hoạn Thư, trước hết Nguyễn Du đã làm thay đổitính cách của Thúc Sinh. Sang đến Đoạn trường tân thanh, chàng Thúc không còn mộtchút chí khí nào (dù cũng là ít ỏi) như trong Kim Vân Kiều truyện. Một chàng Thúccó đôi lúc cương cường biến mất để nhường chỗ cho một Thúc Sinh trí tuệ thấp kém,đớn hèn và bạc nhược. Vì vậy, Hoạn Thư trong Đoạn trường tân thanh trở nên bảnlĩnh, thông minh, sắc sảo, “thiệp thế biết điều” hơn rất nhiều so với Hoạn Thư trongnguyên tác. Việc lược bớt, đảo và thêm vào một số chi tiết cũng làm thay đổi tính cáchcủa Hoạn Thư. Đến Đoạn trường tân thanh, một Hoạn Thư nanh nọc và tàn ác đã đượcthay thế bởi một Hoạn Thư vị tha, độ lượng. Với việc lược đi một số tình tiết biểu hiệnsự ghê gớm, tàn độc của Hoạn Thư, Nguyễn Du đã chứng tỏ ông rất đề cao tấm lòngliên tài, sự tri ngộ, biết cảm thông, chia sẻ ở nhân vật này. Đây là điều khác nhau cơbản giữa Hoạn Thư trong Đoạn trường tân thanh và Hoạn Thư trong Kim Vân Kiềutruyện. Từ việc thay đổi tính cách của Hoạn Thư, Nguyễn Du đã làm thay đổi số phậncủa nhân vật này. Bước sang Đoạn trường tân thanh, Hoạn Thư đã trở thành một nhânvật bi kịch và để làm được điều này, Nguyễn Du đã thay đổi tính chất mối quan hệgiữa Hoạn Thư và Thúc Sinh, Hoạn Thư với Thúy Kiều. Quan hệ vợ chồng giữa Thúc Sinh và Hoạn Thư không hề bình thường bởitrước hết đây là mối quan hệ mang tính đẳng cấp. Thúc Sinh chưa bao giờ là mộtngười chồng theo đúng nghĩa của nó mà trong tay Hoạn Thư, trước sau anh ta cũngchỉ là một con rối, một thằng hề mà thôi. Sự đối lập - tương phản về tính cách giữa vợchồng Thúc - Hoạn chưa phải là bi kịch lớn nhất của Hoạn Thư mà ở nàng còn mộtnỗi đắng cay h ...