NHIỆT ĐỚI BUỒN: LỜI CẢNH BÁO VẪN NÓNG SAU NỬA THẾ KỶ NGUYÊN NGỌC

Có thể nói không quá đáng, việc xuất bản tác phẩm Nhiệt đới buồn của Claude Lévi-Strauss bằng tiếng Việt là một sự kiện trong đời sống tinh thần của chúng ta. Triết gia trăm tuổi Trước đây cuốn Chủng tộc và lịch sử của ông, viết theo yêu cầu của UNESCO, đã được dịch và in bằng tiếng Việt, cuốn sách rất mỏng, song đã gây ấn tượng mạnh. Lần này là một trong những tác phẩm quan trọng và nổi tiếng nhất của ông, một tác phẩm kinh điển về rất nhiều mặt, và thật kỳ lạ. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHIỆT ĐỚI BUỒN: LỜI CẢNH BÁO VẪN NÓNG SAU NỬA THẾ KỶ NGUYÊN NGỌC NHIỆT ĐỚI BUỒN: LỜI CẢNH BÁO VẪN NÓNG SAU NỬA THẾ KỶ NGUYÊN NGỌC Có thể nói không quá đáng, việc xuất bản tác phẩm Nhiệt đới buồn củaClaude Lévi-Strauss bằng tiếng Việt là một sự kiện trong đời sống tinh thần củachúng ta.Triết gia trăm tuổi Trước đây cuốn Chủng tộc và lịch sử của ông, viết theo yêu cầu của UNESCO,đã được dịch và in bằng tiếng Việt, cuốn sách rất mỏng, song đã gây ấn tượng mạnh.Lần này là một trong những tác phẩm quan trọng và nổi tiếng nhất của ông, một tácphẩm kinh điển về rất nhiều mặt, và thật kỳ lạ. Claude Lévi–Strauss là một trong những nhà nhân học, dân tộc học, một nhàtư tưởng và nhà văn lớn nhất của thế giới trong nửa cuối thế kỷ 20. Ông sinh năm1908, cha là hoạ sĩ chân dung, rất thích sưu tầm những đồ vật quý hiếm. Theo gươngcha, cậu bé cũng say mê đi tìm những tác phẩm nghệ thuật của các dân tộc xa lạ. Học khoa triết ở đại học Sorbonne, anh thanh niên Claude gặp và quen thânvới những trí tuệ lớn nhất của nước Pháp thời bấy giờ: Simone de Beauvoir vàMerleau-Ponty. Năm 1934, một cuốn sách đọc được tình cờ, cuốn Xã hội học nguyênthuỷ của Lowie, đã quyết định cả cuộc đời anh: trở thành nhà dân tộc học. Năm 1935, được bổ nhiệm giáo sư ở đại học São Paolo, Brazil, Claude Lévi–Strauss lần đầu tiên có cơ hội tiến hành những chuyến khảo sát dân tộc học ngắn vàviết tác phẩm dân tộc học đầu tay Góp phần nghiên cứu tổ chức xã hội của ngườiBororo. Bị gọi về Pháp để tham gia “cuộc chiến tranh kỳ quặc” vào năm 1939, đếnnăm 1941 được giải ngũ ông liền sang Mỹ, dạy ở trường New School for SocialResearch và viện Cao học New York. Ông còn sống và làm việc ở Mỹ cho đến năm1947 với tư cách tuỳ viên văn hoá sứ quán Pháp. Trở về Pháp sau đó, Claude Lévi–Strauss thực sự lao vào sự nghiệp sáng tácphong phú và đồ sộ của mình. Những tác phẩm quan trọng nhất của ông lần lượt rađời: Đời sống gia đình của người Anh- điêng Nambikwara, Cấu trúc sơ đẳng củaquan hệ họ hàng, Nhiệt đới buồn, Nhân học cấu trúc, Tín ngưỡng tô-tem ngày nay,Tư duy man dã, và bộ sách lớn Huyền thoại học gồm bốn cuốn Cái Sống và cái Chín,Từ Mật ong đến Tro, Về nguồn gốc các lối ăn, Con người trần trụi, tiếp sau là Conđường đi của các Mặt nạ, Bản sắc, Gần và Xa…Nỗi buồn nơi ngã ba đường Nhiệt đới buồn chiếm một vị trí đặc biệt trong toàn bộ sự nghiệp mênh môngcủa ông. Nó được viết trong năm tháng, từ tháng 12.1954 đến 5.1955, như một thiêntuỳ bút kỳ lạ, được tuôn ra một mạch liền không dứt, và đến nay, sau nửa thế kỷ,dường như được khôi phục tính thời sự một cách kỳ diệu. Thật khó xếp nó vào thể loại nào. Mở đầu bằng một câu gây sốc “Tôi ghétcác chuyến viễn du và các nhà thám hiểm”, nhưng nó lại là một cuốn du ký, hếtsức gợi tò mò, không thiếu cả những pha phiêu lưu mạo hiểm, đưa chúng ta đếnvới những nhóm người ở xa xôi nhất trên hành tinh, còn gần nhất với tình trạngnguyên thuỷ, sắp và chắc chắn sẽ biến mất – cách nay nửa thế kỷ, nghĩa là nay đãbiến mất hoàn toàn – mà ông là người chứng kiến và được tiếp xúc cuối cùng… Cũng có khi, như trên một “tấm thảm bay” – tên một chương trong tácphẩm – ông đưa ta từ vùng nhiệt đới Nam Mỹ hoang vu, đột ngột đến những thànhphố nhân mãn chen chúc của Ấn Độ và Pakistan, mà ông e sẽ là hình ảnh tương laicủa châu Âu; hay lên tận những vùng biên giới Myanmar, để gặp các nhà sư phigiới tính và được chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật vừa thô sơ vừa vĩnhcửu, và cũng từ đó suy nghiệm về ý nghĩa sâu xa của văn hoá và đời sống conngười… Cũng chính ở mặt này, ta nhận ra ở Claude Lévi–Strauss một nhà văn tàinăng. Xin hãy thử đọc lại chương Trên tàu, có lẽ trong toàn bộ các nền văn học tatừng biết, hiếm có những trang mô tả nào tinh tế hơn, tuyệt vời hơn về một buổihoàng hôn trên đại dương. Cũng có thể nhận ra con mắt soi mói, tinh tế nhiều khi đến khắt khe của mộtnhà văn không hề dễ tính, ngắm nhìn và so sánh những đền đài, chùa chiền của cácnền văn minh lớn từng sinh ra, tồn tại và biến đi, khiến người du khách bỗng nhưchoáng váng khi được đưa qua hàng ngàn vạn năm biến đổi của thế giới và conngười, vừa phù du vừa vĩnh hằng… Tuy nhiên, bằng một lối viết vừa phóng khoáng vừa chặt chẽ, đây lại là mộtcông trình khảo sát nhân học, dân tộc học hết sức tỉ mỉ, khoa học, đến mức mẫu mực. Những quan sát sắc sảo, tỉnh táo, đặc biệt những phân tích và so sánh rất nhiềukhi đầy tính phát hiện đến bất ngờ, như những phân tích về các hình vẽ trên cơ thể vàtrên khuôn mặt của người Caduévo so với các con bài trên bộ bài tây, sự phản ánh tinhvi của các hình vẽ ấy về cơ cấu đẳng cấp chặt chẽ đến riết róng trong xã hội này; hoặcnhững nghiên cứu bất ngờ, thú vị về chế độ đa thê của các thủ lĩnh ở bộ lạcNambikwara và Tupi-Kawahib, những thiết chế thông minh ...