NHƯ TRÁI NÚI DỰNG ĐỨNG

Có lần, Nhà phê bình mĩ thuật Phan Cẩm Thượng nói về hoạt động mỹ thuật Việt Nam giai đoạn sau Đổi mới có một ý đại thể là dần dà có một số đông họa sĩ vẽ càng nhiều càng có ít tranh. Thực tế trớ trêu này xảy ra trong thị trường tranh sôi động ở mức chưa hẳn chuyên nghiệp và đặc biệt ở khúc tranh thị trường với mục tiêu trang trí làm đẹp mảng tường. Điều này có thể hiểu là do tốt khách quá mà bán không xuể nên không có nhiều tranh,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHƯ TRÁI NÚI DỰNG ĐỨNG NHƯ TRÁI NÚI DỰNG ĐỨNGSông Hồng I-Sơn màiCó lần, Nhà phê bình mĩ thuật Phan Cẩm Thượng nói về hoạt động mỹthuật Việt Nam giai đoạn sau Đổi mới có một ý đại thể là dần dà cómột số đông họa sĩ vẽ càng nhiều càng có ít tranh. Thực tế trớ trêu nàyxảy ra trong thị trường tranh sôi động ở mức chưa hẳn chuyên nghiệpvà đặc biệt ở khúc tranh thị trường với mục tiêu trang trí làm đẹp mảngtường. Điều này có thể hiểu là do tốt khách quá mà bán không xuể nênkhông có nhiều tranh, hoặc cũng vì tự tái diễn như diễn trước gươngnhiều quá nên cũng chẳng còn mấy hấp dẫn. Hoá ra, kĩ năng khống chếviệc làm chủ hình thức; chất liệu; kĩ thuật thậm chí là sự ổn định phongcách. Điều đó dường như không bao giờ là tất cả để có được một cáitranh đúng mức cần thiết. Vậy là cái quyết định để cho cái sản phẩm ấythành tác phẩm chính ở phần hồn; phần vía, tức tác phẩm có sức sốngđể lay động con người bằng những xúc cảm, tâm nguyện, vấn đề cụ thểít nhiều được đặt ra mặt tranh dù những thể hiện ấy diễn ra cụ thể haymơ hồ. Mọi người cứ nói với nhau: Mĩ thuật Việt đang suy thoái đấy!Rồi các khủng hoảng tài chính, bệnh dịch cũng ảnh hưởng nặng nề đếncác giao dịch mua bán tranh pháo. Rồi mọi người lại nói: Thế có khicũng tốt, biết đâu đấy nhờ lặng lẽ lại có cái nhìn sâu sắc hơn. Rất lạcquan!Hà Nội vào thu, trong cái yên ả ấy có một triển lãm tranh sơn mài tạiTrung tâm Nghệ thuật Việt, 42 Yết Kiêu, Hà Nội. Một triển lãm cánhân lần đầu tiên của một họa sỹ không trẻ mà cũng chẳng già - họa sĩLý Trực Sơn. Có lẽ cái tên Lý Trực Sơn không xa lạ với giới mĩ thuậtvì rằng ông là một trong những họa sĩ khá đặc biệt của thế hệ mình; làhọa sĩ tham gia kháng chiến chống Mỹ giai đoạn ác liệt cam go, từng làgiảng viên của Đại học mĩ thuật Hà Nội (nay là Đại học Mĩ thuật ViệtNam) rồi từng phiêu bạt châu Âu hàng thập kỉ lang thang trời tây trongcác bảo tàng hoặc lang thang cùng hội họa sĩ bụi… Người ta biết ôngtrải nghiệm nhiều thứ, vẽ nhiều kiểu, tuyên bố đâu đó hay nói chơi chơithân tình kiểu kết luận; tổng luận nhiều chuyện thú vị cũng đáng nghe.Đấy, ngần ấy thứ để không quá khi nói rằng giới mĩ thuật cả nước biếtông, nhiều chuyện gắn ông với các chuyển biến mĩ thuật Việt Nam,nhưng chính ngần ấy những câu chuyện, sự kiện nó cản hay nâng ngườita trong cuộc đời thì đến hôm nay ông mới xong một cuộc trình làngcủa 10 năm tập trung, của nhiều năm kiếm tìm. Thật đáng. Vui thật!22 bức họa giải nghĩa cái chậm của họa sĩ làm việc với thái độ nghiềnngẫm, sự am hiểu và một nhân cách. ở nhiều tác phẩm, từ chi tiết đếntoàn bộ thể hiện cách ứng xử trong sáng tạo, sử dụng chất liệu cũng làquan điểm thẩm mĩ vậy. Tác giả kĩ càng cân nhắc với từng hình thể, sắcmàu, chất độ. Với sơn mài, đi nét vừa là cho một ưu thế chất liệu vừa làcái khó của người vẽ thì ông rất giỏi đoạn này, trong sơn mài những nétvu vơ đẹp lắm; gợi lắm và rất khó xử lý. Ông không hề cổ điển khi vẫntuân thủ những ưu thế và hạn chế trong sơn mài truyền thống, ông dùngvật liệu cổ điển, mài phẳng cổ điển vì nó là ưu thế. Nó là cái ông vẫncòn nguyên những đắm đuối bám đuổi những thách thức liên tục. Ônglà đương đại vì cái hồn cái vía trong tranh ông là của những tâm trạnghôm nay, dù có cả cây chuối, bờ ao, cô gái áo dài, con trâu nhưng ôngkhông vẽ tranh phong cảnh nông thôn kiểu “trời xanh mây trắng nắngvàng“, con người trong tranh ông cũng không phải “ba sẵn sàng“ mànhững hình ảnh của văn hoá Việt còn luôn vướng mắc; trĩu nặng nhữngvùng hình ảnh trong tư duy ông, đương nhiên nó phải bật ra trên bề mặtbức hoạ. Như bức Sông Hồng II, cho ta cái sợi tình của những chiêmnghiệm vòng đời, của cái cuộc chơi dân gian, của những ảnh hưởngvào những tâm hồn dù là ràng buộc hay thăng hoa trong hạnh phúc dovăn hoá Sông Hồng mang lại thì tất cả là của hôm nay. Chẳng lẽ đểđương đại ông đưa vào tranh những điện thoại di động, ô-tô hay nhữnghình ảnh tín hiệu của thời đại công nghệ số. Không, có nhiều cách đểtâm hồn con người lay động đến nhau và hoà cảm những thông điệpđương thời. Sẽ luôn có ích và là đương đại khi điều nghệ sĩ làm là chocon người hôm qua, hôm nay và lâu dài sau đó.Lý Trực Sơn làm việc với trữ lượng văn hoá lớn, luôn ham muốn nạpnhững văn chương thơ phú để chuyển hoá những sự cảm thấy, đi quamột cách nào đó của sự trải nghiệm, hành động từ những so sánh lượnghoá, đắn đo cẩn trọng. ông thực có cái lật giở của nguời sáng tạo, saysưa với cái của mình, cái có thể có và có để đào bới; xây đắp. Sơn màiLý Trực Sơn dày dặn, tình tứ, sâu lắng và không thiếu cái sung, cái ấmnóng, cái gắt thậm chí cái chói lọi ánh kim của vật liệu này nhưngkhông bị cái óng nhẫy như nhiều họa sĩ sơn mài đang theo đà sản xuất.ở đây, những tác phẩm là công phu, là chân thành, là tài và là tâm, củatri thức tạo hình, tri thức kĩ thuật với chất liệu để nhiều, nhiều bức tranhhẳn là tranh mà hình; sắc; ý; chất cảm mang tên Lý Trực Sơn. Cũng cầnnói rằng Lý Trực Sơn lớn hơn và đi xa hơn những cái đánh giá ...