Những bất cập về khái niệm tài sản, phân loại tài sản của Bộ luật Dân sự 2005 và định hướng cải cách

bài viết này nhìn lại quan niệm về tài sản của Bộ luật Dân sự 2005; nhìn lại quan niệm về quyền sở hữu và quan niệm về các vật quyền của Bộ luật Dân sự 2005; định hướng cải cách các quy định về tài sản và quyền sở hữu trong Bộ luật Dân sự 2005.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những bất cập về khái niệm tài sản, phân loại tài sản của Bộ luật Dân sự 2005 và định hướng cải cách BÀN VỀ DỰ ÁN LUẬT NHỮNG BẤT CẬP VỀ KHÁI NIỆM TÀI SẢN, PHÂN LOẠI TÀI SẢN CỦA BỘ LUẬT DÂN SỰ 2005 VÀ ĐỊNH HƯỚNG CẢI CÁCH Ngô Huy Cương (*) Tài sản là một khái niệm quen thuộc đối với bất kỳ ai, bởi đơn giản tài sản là công cụ của đời sống conngười. Tuy nhiên, quan niệm pháp lý và quan niệm đời thường về tài sản lại có đôi chút khác biệt. Về mặt pháplý, nhận thức đúng về tài sản và phân loại tài sản có vai trò rất quan trọng trong việc tạo lập các quy định phápluật và giải quyết các tranh chấp pháp lý. Nhưng ngay Bộ luật Dân sự 2005 của Việt Nam cũng đã diễn đạt khácnhiều so với quan niệm của thế giới về khái niệm tài sản và phân loại tài sản. Hệ quả là nhiều quy chế pháp lýliên quan tới tài sản đã không thỏa đáng về mặt khoa học và thực tiễn, gây ảnh hưởng không nhỏ tới giao lưudân sự và phát triển kinh tế, thương mại. một lần những người “có trách nhiệm” giải thích cho giới luật học hiểu tính đúng đắn của những giải nghĩa như vậy. Tất nhiên quy1. Nhìn lại quan niệm về tài sản của Bộ định thì dễ, nhưng giải thích cho tính đúngluật Dân sự 2005 đắn của quy định thì bao giờ cũng khó. Điều 163, Bộ luật Dân sự (BLDS) 2005 Gắn trực tiếp với Điều 163, có một sốgiải nghĩa: “Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy điều luật thể hiện rõ quan niệm của nhà làmtờ có giá và các quyền tài sản”. Có lẽ, đây là luật về tài sản, như Điều 164, Điều 173,một giải nghĩa tài sản đặc biệt nhất đã từng Điều 174, Điều 181... của BLDS 2005. Quađược biết đến, bởi khó có thể tìm được một giải nghĩa khái niệm tài sản tại Điều 163 vàgiải nghĩa tài sản tương tự ở trong các quyển các điều luật này của BLDS 2005, có thểtừ điển thuật ngữ pháp luật và ở các BLDS rút ra mấy nhận xét sơ bộ như sau: thứ nhất,của các nước trên thế giới, mặc dù con người giải nghĩa được đưa ra theo kiểu liệt kê cáckhông thể sống mà không có tài sản và pháp loại tài sản, chứ không xác định phạm viluật nói chung thì đã chú ý tới câu chuyện dứt khoát của tài sản; thứ hai, các quy địnhnày từ nhiều thiên niên kỷ. Giải nghĩa này kế tiếp đó tại “Chương XI- Phân loại tài sản”thừa có phát triển giải nghĩa tài sản tại Điều (các Điều từ 174 đến 181) diễn giải cụ thể172, BLDS năm 1995. Thế nhưng, chưa từng các loại tài sản được nêu ra trong giải nghĩa(*) TS. Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội 11 Số 22(159) NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP 2009 I I 21 BÀN VỀ DỰ ÁN LUẬTnày không đề cập gì tới tiền và giấy tờ có 128, BLDS Liên bang Nga đã phân chia tàigiá; thứ ba, Điều 173, Điều 181 và toàn bộ sản thành hai loại căn bản là tài sản hữu hìnhcác quy định của BLDS 2005 không diễn và tài sản vô hình. Trong khi đó, Điều 163,giải một cách có thể hiểu được phạm vi của BLDS 2005 không xác định rõ tiền và giấyquyền tài sản; thứ tư, quyền sở hữu được tờ có giá thuộc về tài sản vô hình hay tài sảnquy định dường như tách biệt với tài sản hữu hình nhưng vẫn cứ liệt kê. Lưu ý rằng, tàitại Điều 164 và Điều 174, BLDS 2005, có sản hữu hình liên quan tới vật, còn tài sản vônghĩa là khái niệm tài sản dường như không hình liên quan tới các quyền. Tuy nhiên Điềubao trùm quyền sở hữu, trong khi vẫn quy 128, BLDS Liên bang Nga cũng không xácđịnh các vấn đề chuyển dịch tài sản gắn với định phạm vi dứt khoát của tài sản và chỉ liệtquyền sở hữu tại rất nhiều các quy định. kê các loại tài sản nói riêng và các đối tượng Để phân tích những điểm phù hợp và bất của các quyền dân sự nói chung. Việc khôngcập trong quan niệm của nhà làm luật Việt xác định được phạm vi dứt khoát của tài sảnNam hiện nay về tài sản và lý giải cho các sẽ được nói tới dưới đây.nhận xét sơ bộ trên, có lẽ cần khảo sát quan Không đưa ra một định nghĩa về khái niệmniệm về tài sản của pháp luật các nước. tài sản, BLDS của Tiểu bang Louisiana (Hoa Lần tới BLDS Liên bang Nga 1994 (có Kỳ) đã dựa vào phân loại tài sản để xác địnhlẽ là một tài liệu tham khảo quan trọng của khái niệm tài sản như sau:những nhà làm luật Việt Nam trong hai thập “Điều 448. Phân loại tài sảnkỷ 80 và 90 của thế ...