Những cạm bẫy tư duy (Phần cuối)

Những cạm bẫy tư duy (Phần cuối)Chúng ta xây dựng những kiểu ý nghĩ vô ích theo từng biểu thời gian có thể nhận thức được. Một chiếc bẫy tư duy có thể trói buộc chúng ta chỉ trong một khoảnh nào đó khắc hoặc cũng có thể là suốt cuộc đời. Tác hại của cả hai loại bẫy này là như nhau. Do tính chất ngắn ngủi nên sự lãng phí thời gian và sinh lực mà những chiếc bẫy tạm thời gây ra rất khó nhận biết và điều chỉnh. Chúng đến và đi trước khi ta nhận...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những cạm bẫy tư duy (Phần cuối)Những cạm bẫy tư duy (Phần cuối) Chúng ta xây dựng những kiểu ý nghĩ vô ích theo từng biểu thời gian có thểnhận thức được. Một chiếc bẫy tư duy có thể trói buộc chúng ta chỉ trong một khoảnhnào đó khắc hoặc cũng có thể là suốt cuộc đời. Tác hại của cả hai loại bẫy này là nhưnhau. Do tính chất ngắn ngủi nên sự lãng phí thời gian và sinh lực mà những chiếcbẫy tạm thời gây ra rất khó nhận biết và điều chỉnh. Chúng đến và đi trước khi ta nhậnthức được những hành vi của mình. Kết quả là chúng càng xuất hiện nhiều hơn. Mộtcông dân thành thị của thế kỷ XXI có thể hoàn toàn thoát khỏi cái bẫy tư duy kéo dàihơn vài phút trong một khoảng thời gian nhất định hay không vẫn còn là một nghingờ. Tác hại tích lũy trong suốt một ngày từ những cái bẫy nhỏ này sẽ gây ra sự suykiệt khó lường Ngưng trệ Trong bẫy ngưng trệ, con đường tiến tới mục tiêu của chúng ta gặp phải cảnngại. Chúng ta không thể làm gì thêm cho đến khi nhận được một cuộc gọi, một sự chophép, một cuộc gửi nguyên vật liệu, một cảm hứng mới. Nhưng thay vì chuyển sangnhững việc khác, ta lại duy trì tình trạng giậm chân tại chỗ cho đến khi có thể tiếp tụccông việc đó một lần nữa. Nói tóm lại, chúng ta chờ đợi. Để chuẩn bị cho buổi gặp mặt tại nhà vào lúc 8 giờ, chúng ta lau dọn nhà cửa,tắm rửa, thay quần áo, bày biện đồ ăn thức uống. Mọi thứ đều sẵn sàng. Nhưng đồnghồ chỉ mới 7 giờ 30. Bây giờ cho đến khi khách đến, ta làm gì? Chúng ta có thể dùngkhoảng thời gian này để làm một số việc vặt mà trước sau gì cũng phải làm. Hoặc tựcho phép mình thư giãn một chút. Nhưng ta không cảm thấy đây là khoảng thời giantrống. Ta nhận thấy dường như mình đang bận rộn: đang chuẩn bị một buổi tiệc. Sựthật là trong thời gian này, ta không làm gì cho bữa tiệc cả, nhưng lại duy trì trạng tháibận rộn của mình như khi đang chuẩn bị tiệc. Cũng giống như những người lính trongcuộc diễu hành khi đụng phải một bức tường, ta cứ tiếp tục để tâm đến công việc củamình ngay cả khi không cần thiết. Ta khiến bản thân bận rộn với việc “chờ đợi” kháchđến. Ta hình dung khi họ đến. Ta ước gì bây giờ họ đã có mặt ở đây. Ta quan sát từngkhoảnh khắc trôi qua trong chiếc đồng hồ trên tay, để ý đến thời gian mà ta có thể lạitiếp tục hoạt động. Bẫy ngưng trệ có thể được hình thành trong ý nghĩ như bẫy khuếch đại. Khikhuếch đại, những thành quả đạt được quá ít so với nỗ lực bỏ ra; nhưng chúng ta vẫncứ tiếp tục. Khi ngưng trệ, ta chẳng có việc gì để làm, ít nhất là trong một thời khắcnào đó. Và ta vẫn tiếp tục. Để đạt được trạng thái bận rộn trong khi chẳng có việc gì đểlàm, ta tự tạo ra những hoạt động hoàn toàn vô ích nhưng có liên quan đến mục tiêu,mặc dù những hoạt động này không hề hữu ích trong việc hướng đến mục tiêu. Không cần phải chỉ ra rằng ngưng trệ là một sự lãng phí thời gian. Thật vậy, têngọi thông tục của ngưng trệ là “giết thời gian”. Sai lầm này thường bị lặl lại khi quátrình xúc tiến phụ thuộc vào sự thay đổi tình huống mà ta không thể tự đưa ra – khi taphải chờ khách đến, chờ tính tiền trong siêu thị, chờ thông đường, chờ tiếng còi ngânlên lúc 5 giờ hoặc tiếng trống trường vang lên lúc 3 giờ như một dấu hiệu chấm dứttình trạng chờ đợi bế tắc của bản thân. Trong những tình huống như thế này, ta nhìn chằm chằm vào chiếc đồng hồ, tựnhẩm tính, bóp tay, chăm chú nhìn bừa vào một vật nào đó mà không hề quan tâm đếnvật thể mình đang nhìn, phàn nàn về tình cảnh hiện tại của mình và tiêu phí thời gianđể ước ao khoảnh khắc này nhanh chóng trôi qua. Những hoạt động này duy trì ảotưởng rằng chúng ta vẫn đang làm cái công việc đã bị trì hoãn. Việc nhìn đồng hồ chota cảm giác khiến thời gian trôi qua, cũng như sức mạnh của những lời ca thán hay ướcmuốn dường như có thể thúc đẩy dòng người đang chờ tính tiền trong siêu thị tiếnnhanh hơn lên phía trước. Một cách khác để giữ mình trong trạng thái bận rộn khi chẳng có việc gì để làmlà lặp lại những công việc đã được hoàn tất. Trong khi chờ đợi khách đến, người chủnhà kiểm tra lại hai, ba lần những thứ anh ta đã chuẩn bị. Ta lại gặp trường hợp táidiễn của loại bẫy khuếch đại. Hành vi như nhau; song với hình thức ngưng trệ, thậmchí ta càng vô thức hơn. Khi tái diễn dưới dạng khuếch đại, ít nhất ta cũng mong đợiđạt được mức độ bảo đảm cao hơn về tình trạng hoàn tất của công việc. Trong khingười chủ nhà trong trường hợp ngưng trệ thì không còn hoài nghi gì về việc anh ta đãchuẩn bị cho buổi tiệc rất đầy đủ. Anh ta kiểm tra lại những hai, ba lần chỉ với mụcđích giết thời gian. Nếu việc tái diễn, những ước muốn và những lời ca thán tỏ ra có tác dụng, tacó thể ưu tiên xem xét một hình thức tinh vi khác của bẫy ngưng trệ: tình trạng đìnhtrệ. Dù đã mệt mỏi với việc tìm cách giữ mình ở trạng thái bận rộn khi chẳng có việcgì để làm, ta vẫn không cải thiện được tình hình. Thay vì vậy, ta ngồi lơ đãng, mụ mịtrong tình trạng tê liệt tư duy. Tuy nhiên, trạng thái lơ đãng này không đơn giản là sựthiếu vắng ý nghĩ. Nghịch lý thay, đầu óc đình trệ vừa trong tình trạng trống rỗng, lạivừa bị choáng chỗ hoàn toàn. Ta cảm thấy tình trạng căng thẳng của những nỗ lực tưduy. Ta bận. Nhưng khi được hỏi đang bận việc gì, ta không thể trả lời được. Khi không thể làm bất kỳ việc gì hữu ích để tiến đến mục tiêu, tốt hơn là chúngta hãy quên nó đi và chuyển sang việc khác – ngay cả khi mục tiêu là vô cùng quantrọng và lựa chọn thay thế không đáng kể. Bất kỳ giá trị gì được tạo ra cũng đều thỏađáng hơn so với việc giết thời gian đơn thuần. Trước khi bị rơi vào tình thế phải làmmột việc gì đó để cứu cả thế giới khỏi thảm họa hạt nhân hủy diệt hàng loạt, hãy thongthả uống một cốc trà. Khi đứng xếp hàng chờ tính tiền, ta có thể quan sát những ngườikhác hoặc vui thú với những hình ảnh tưởng tượng của riêng mình. Khi bị kẹt xe, ta cóthể tập vài bài tập thể dục tĩnh luyện. Thời gian bắt buộc phải chờ đợi thường là cơ hộiquý giá để thư giãn một chút khi ta k ...