Những đối cực âm thanh trong ca từ Trịnh Công Sơn

Bài viết nghiên cứu hai đối cực âm thanh là “lời ru” và “tiếng súng” trong ca từ Trịnh Công Sơn được xuất hiện với tần số lặp đi lặp lại nhiều lần, chủ yếu trong mảng các ca khúc phản chiến được sáng tác trước năm 1975. Các biểu trưng âm thanh trên tập trung phản ánh bối cảnh một đất nước Việt Nam chìm trong máu và nước mắt với những ám ảnh kinh khiếp về một cuộc chiến tranh dai dẳng và khốc liệt thời bấy giờ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những đối cực âm thanh trong ca từ Trịnh Công Sơnnh÷ng ®èi cùc ©m thanh trong ca tõ trÞnh c«ng s¬n NH÷NG §èI CùC ¢M THANH TRONG CA Tõ TRÞNH C¤NG S¥N nguyÔn thÞ bÝch h¹nh * Tãm t¾t: Bµi viÕt nghiªn cøu hai ®èi cùc ©m thanh lµ “lêi ru” vµ “tiÕng sóng” trong ca tõ TrÞnhC«ng S¬n ®îc xuÊt hiÖn víi tÇn sè lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, chñ yÕu trong m¶ng c¸c ca khóc ph¶nchiÕn ®îc s¸ng t¸c tríc n¨m 1975. C¸c biÓu trng ©m thanh trªn tËp trung ph¶n ¸nh bèi c¶nh mét®Êt níc ViÖt Nam ch×m trong m¸u vµ níc m¾t víi nh÷ng ¸m ¶nh kinh khiÕp vÒ mét cuéc chiÕntranh dai d¼ng vµ khèc liÖt thêi bÊy giê. Th«ng qua nh÷ng c¶m xóc nh©n ¸i, nh¹c sÜ ®· cho ngêinghe thÊy nçi khæ ®au kh«n cïng cña phËn ngêi vµ nh÷ng suy t nÆng lßng vÒ nh÷ng kiÕp nh©nsinh. Qua th¸i ®é dÊn th©n b»ng ©m nh¹c, TrÞnh C«ng S¬n ®· bµy tá kh¸t väng hßa b×nh vµ th¸i ®é®ãng gãp tÝch cùc cho c«ng cuéc vËn ®éng hßa b×nh cho quª h¬ng, ®Êt níc. Tõ khãa: ¢m thanh; ca tõ; ru; tiÕng sóng; chiÕn tranh; hßa b×nh; nh©n sinh. ¢m thanh lµ mét hiÖn tîng vËt lý, sè dao ®éng, nã kh«ng theo mét trËt tù®ång thêi nã cßn lµ mét c¶m gi¸c. ¢m ®Òu ®Æn. Tai chóng ta vÉn nhËn biÕt ®îcthanh lµ c¸c dao ®éng c¬ häc cña c¸c ph©n c¸c ©m thanh nµy nhng kh«ng cã tÇn sètö, nguyªn tö hay c¸c h¹t lµm nªn vËt nµo æn ®Þnh ®Ó cã thÓ ph©n biÖt ®îc caochÊt vµ lan truyÒn trong vËt chÊt nh ®é. Nh÷ng ©m kh«ng cã tÇn sè nhÊt ®Þnhsãng. ¢m thanh, gièng nh nhiÒu sãng, nh tiÕng m¸y næ, tiÕng cßi xe, tiÕng sÊm,®îc ®Æc trng bëi tÇn sè, bíc sãng, chu tiÕng sóng næ, tiÕng giã thæi... ®îc coi lµkú, biªn ®é vµ vËn tèc lan truyÒn (tèc ®é nh÷ng ©m kh«ng cã ®é cao râ rµng hay cßn©m thanh). ¢m thanh ph¸t sinh tõ nhiÒu gäi lµ t¹p ©m. Trong khu«n khæ bµi viÕt,nguån kh¸c nhau nh tiÕng nãi ngêi, chóng t«i ®Ò cËp tíi hai d¹ng ©m thanhtiÕng h¸t, tiÕng sóc vËt kªu, tiÕng trèng, xuÊt hiÖn trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n: ©mtiÕng ®µn tõ c¸c nh¹c cô, tiÕng næ cña thanh cã tÝnh nh¹c (lêi ru) vµ ©m thanh®éng c¬, cña vò khÝ... Trong kh«ng gian kh«ng cã tÝnh nh¹c (tiÕng sóng) vµ ®Ætréng më, sãng ©m thanh truyÒn ®i tù do chóng trong mèi t¬ng quan ®èi lËp. §©ytheo mäi híng. lµ nh÷ng ©m väng mµ nh¹c sÜ ®· nghe ra ¢m thanh cã thÓ chia thµnh hai d¹ng: tõ chÝnh thùc t¹i, ®îc ph¶n ¸nh theo métcã tÝnh nh¹c vµ kh«ng cã tÝnh nh¹c. ¢m c¸ch ®Æc biÖt cña riªng c¸ nh©n TrÞnhthanh cã tÝnh nh¹c lµ sù rung cña sãng ©m C«ng S¬n.(*)mét c¸ch ®Òu ®Æn. Khi nghe sãng ©m ®Òu TrÞnh C«ng S¬n ®· sèng trong mét thêi®Æn, tai chóng ta ph¸t hiÖn ®îc tÇn sè vµ kú ®Æc biÖt cha hÒ cã trong lÞch sö ®ÊtnhËn biÕt ®îc cao ®é cña ©m thanh, níc, mét giai ®o¹n lÞch sö tù do bung ph¸ch¼ng h¹n nh tiÕng h¸t, tiÕng ®µn, tiÕng mµ TrÇn H÷u Thôc gäi lµ bïng vì mäis¸o... ®©y lµ nh÷ng ©m cã cao ®é râ rµnghay cßn gäi lµ nh÷ng ©m thanh cã tÝnh (*)nh¹c (©m nh¹c). Ngîc l¹i, ©m thanh ThS, NCS Khoa Ng«n ng÷ häc, Phã Trëng phßng Phßng BT-TS T¹p chÝ Nh©n lùc KHXH, Häc viÖn Khoakh«ng cã tÝnh nh¹c lµ sù hçn ®én cña tÇn häc x· héi.48 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014 nguyÔn thÞ bÝch h¹nhmÆt. MiÒn Nam tríc nh÷ng n¨m gi¶i ®au cña ngêi mÑ ®· chuyÓn sang thµnhphãng kh«ng khi nµo yªn tÜnh, liªn tôc nh÷ng tiÕng thæn thøc ru dç cña t×nhbiÕn ®éng bëi bom ®¹n, ph¸o kÝch, biÓu nh©n, hoÆc tù ru m×nh, hoÆc ru o¸n thï,t×nh, ®¶o chÝnh, giíi nghiªm, b·i khãa... sù ru th©n phËn... kh¾c kho¶i trong c¸c caxuÊt hiÖn cña hµng lo¹t c¸c ®¶ng ph¸i, c¸c khóc, lêi ru trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬nxu híng chÝnh trÞ, t«n gi¸o, triÕt häc mang mét ý nghÜa biÓu trng ®Æc biÖt: nãkhiÕn x· héi bÞ t¾m trong c¸c phong trµo, kh«ng chØ lµ nh÷ng lêi h¸t nhÑ vµ ªm ®ÓkÐo theo ®ã lµ c¸c tÖ n¹n x· héi. Mäi vç vÒ, ru dç cho giÊc ngñ mµ nã trë thµnhthµnh tr× gi¸ trÞ bÞ lung lay, ®æ vì; ranh Èn dô ®Ó chØ mét søc m¹nh v« cïng ®Æcgiíi gi÷a c¸i tèt vµ c¸i xÊu bÞ xãa nhßa; x· biÖt: gióp con ngêi ngu«i quªn ®i thùc t¹ihéi ®Çy nh÷ng kÞch tÝnh; tuæi trÎ hoang ®au th¬ng.mang kh«ng x¸c ®Þnh ®îc híng ®i... Lµ Trong bµi viÕt Tin vµo niÒm tuyÖt väng,ngêi chøng kiÕn nh÷ng bi th¶m cña TrÞnh C«ng S¬n ®· viÕt: Nh©n lo¹i, mçichiÕn tranh x¶y ®Õn ngay víi nh÷ng ngêi ngµy ®ang cè bµy biÖn nh÷ng tiÖm t¹p ho¸th©n vµ b¹n bÌ quanh m×nh, TrÞnh C«ng míi, ®ãng thªm nhiÒu kÖ hµng. Ngêi taS¬n ®· tr¶i nghiÖm nh÷ng bÕ t¾c tuyÖt b¸n ®ñ lo¹i: ®ãi kÐm, chÕt chãc, thï hËn,väng cña kiÕp nh©n sinh trong bèi c¶nh n« lÖ, vong th©n... T«i ®· mái dÇn víi lßngViÖt Nam ®Çy m¸u vµ níc m¾t. Sù hiÖn tin chØ cßn l¹i niÒm tin sau cïng, tin vµoh÷u cña chiÕn tranh víi nh÷ng ¸m ¶nh niÒm tuyÖt väng, tin vµo cuéc sèng vènkinh hoµng trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n kh«ng thÓ kh¸c(2). Vµ trong cuéc chiÕnthÊm ®Ém trong c¸c tËp: Ca khóc da vµng tranh ViÖt Nam, nh©n lo¹i ®ang bµy ra(1966), Kinh ViÖt Nam (1968), Ca khóc da tríc m¾t ngêi d©n ViÖt nh÷ng tr¸i bomvµng II (1969), Ta ph¶i thÊy mÆt trêi vµ c¸i chÕt. Lêi ru cña mÑ lµ lêi ru t×m(1970), Phô khóc da vµng (1972). §©y quªn: quªn c¸i chÕt, quªn thï hËn, quªnchÝnh lµ nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au th¬ng mµ hoµn c¶nh khèc liÖt cña cué ...