Những đứa con trong gia đình

Là một truyện ngắn tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam 1945 - 1975, Những đứa con trong gia đình hiển nhiên mang đậm tính sử thi và giàu cảm hứng lãng mạn (xem thêm phần viết về tính sử thi ở bài Rừng xà nu). Tuy vậy, nói đến tác phẩm này, người ta không thể không nói đến tính hiện thực sâu sắc của nó. Nguyễn Thi quả là một nhà văn hiện thực chủ nghĩa đích thực. Trong khi chịu sự chi phối của bối cảnh sáng tạo chung, ông vẫn kiên trì...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những đứa con trong gia đình Những đứa con trong gia đình I. về thể loại - loại hình Là một truyện ngắn tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam1945 - 1975, Những đứa con trong gia đình hiển nhiên mang đậm tính sử thi và giàucảm hứng lãng mạn (xem thêm phần viết về tính sử thi ở bài Rừng xà nu). Tuy vậy,nói đến tác phẩm này, người ta không thể không nói đến tính hiện thực sâu sắc của nó.Nguyễn Thi quả là một nhà văn hiện thực chủ nghĩa đích thực. Trong khi chịu sự chiphối của bối cảnh sáng tạo chung, ông vẫn kiên trì theo đuổi những nguyên tắc sángtạo của mình, cố gắng tái hiện cho được diện mạo chân thực của hiện thực thông quanhững tính cách điển hình, hoàn cảnh điển hình. Để xây dựng các tính cách điển hình,hoàn cảnh điển hình đó, ông rất chú ý tới mối quan hệ giữa tính cá thể, cá biệt và tínhkhái quát của hình tượng. Sự chính xác và sống động của các chi tiết luôn được đềcao. Chi tiết nào cũng gây ấn tượng, như được lấy trực tiếp từ đời sống, nóng hổi,giàu sức biểu hiện, giàu tính thẩm mỹ. Chính công việc chuẩn bị tư liệu chu đáo, cẩnthận, việc ghi chép miệt mài những điều mắt thấy tai nghe vào sổ tay đã hỗ trợ đắc lựccho Nguyễn Thi ở phương diện này. Đọc từng trang viết của ông, ta cảm nhận đượcmột trữ lượng dồi dào những kinh nghiệm sống thấp thoáng ở phía sau. Truyện ngắnmà nhiều khi có sức chứa của một tiểu thuyết lớn. Tham vọng khái quát của nhà vănluôn được thể hiện thông qua cách ông sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật khác nhau,nhưng tham vọng đó không hề khiến ông quên đưa ra những đường nét chạm khắcrạch ròi về nhân vật, bối cảnh. Sự hứng thú quan sát, miêu tả ngôn ngữ, tâm lí nhânvật, sự vận dụng đầy ý thức ngôn ngữ Nam Bộ trong trần thuật có mối liên hệ lô gíchvới động cơ sáng tạo này. Ngoài ra, việc học tập kinh nghiệm của các nhà tiểu thuyếthiện đại phương Tây trên vấn đề tái hiện dòng ý thức của nhân vật cũng được chú ýđúng mức, tạo nên những trang viết xuất thần, hiếm quý (đoạn miêu tả dòng hồitưởng, suy nghĩ của nhân vật Việt khi bị thương nằm lại trên trận địa là một ví dụ cụthể, điển hình). Tuy là một truyện ngắn hoàn chỉnh, có cấu trúc chặt chẽ, nhưng rất cóthể, với chính Nguyễn Thi, Những đứa con trong gia đình vẫn còn mang nhiều tính tưliệu. Phải chăng, trong khát vọng sáng tạo của nhà văn, đây mới chỉ là bước chuẩn bịcho một công trình đồ sộ hơn, xứng tầm với cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc màông mong muốn được hoàn thành. Cảm nhận được điều đó, độc giả ngày nay khôngthể không thấy tiếc nuối khi nghĩ về sự ra đi quá sớm của Nguyễn Thi - một hiệntượng bùng nổ về tài năng (đánh giá của Nguyên Ngọc) trong thế hệ các nhà văntrưởng thành sau cách mạng tháng Tám. II. tiếp cận văn bản Nguyễn Thi là một nhà văn - chiến sĩ mà cuộc đời và sự nghiệp sáng tác đãđể lại nhiều bài học lớn cho cả một thế hệ nhà văn thời chống Mĩ. Ông đã hi sinh ởmặt trận Sài Gòn trong chiến dịch Mậu Thân 1968. Trong di sản văn học viết về chiếntranh của ông, có tác phẩm đã hoàn chỉnh, có tác phẩm mới ở dạng phác thảo nhưngtất thảy đều ngồn ngộn chất sống và giàu tính thẩm mĩ chứng tỏ tác giả của nó là mộttài năng văn học lớn. Từng sống ở Nam Bộ trước Cách mạng và sau này lại tham gia chiếnđấu trên chiến trường ấy, Nguyễn Thi rất hiểu con người và cảnh vật nơi này. Có thểnói ông là nhà văn của người nông dân đồng bằng sông Cửu Long trong cuộc chiếntranh chống Mĩ ác liệt. Ông đã trút tấm huyết xây dựng họ thành những nhân vật vănhọc đáng nhớ đầy cá tính, có lòng yêu nước và lòng căm thù giặc sâu sắc, sống bộctrực, hồn nhiên, giàu tình nghĩa. Những đứa con trong gia đình là một trong những truyện ngắn xuất sắcnhất của Nguyễn Thi rút từ tập Truyện và kí xuất bản năm 1978. Truyện kể về nhữngđứa con trong một gia đình nông dân một lòng một dạ đi theo cách mạng và có nhữngmối thù riêng đối với quân giặc. Chiến và Việt - hai chị em đồng thời là hai nhân vậtchính của tác phẩm không còn cha mẹ. Cha bị địch giết hồi chín năm (kháng chiếnchống Pháp) còn mẹ thì chết vì trúng đạn đại bác Mĩ. Họ lớn lên trong sự dìu dắt, đùmbọc của ông Năm (người chú ruột) và sau này là của đoàn thể, đồng đội (một gia đìnhmới thân thiết của họ). Tuy nói chuyện một gia đình nhưng tác phẩm của Nguyễn Thicó khả năng ôm trùm hiện thực rộng lớn. Số phận của mấy chị em ở đây cũng nhưcảnh ngộ gia đình họ không phải chỉ có ý nghĩa cá biệt. Có biết bao người, bao giađình cũng phải gánh chịu những mất mát và đã vượt lên như thế trong cuộc chiếntranh khốc liệt này. Hình tượng cuốn sổ gia đình được nhắc tới mấy lần trong truyệncó ý nghĩa nghệ thuật rất quan trọng. Nó hé lộ cho ta thấy ý đồ nghệ thuật của nhà vănmuốn qua câu chuyện một gia đình mà đề cập những vấn đề khái quát hơn. Lời củachú Năm trong truyện đã nói lên điều đó : Chú thường ví chuyện gia đình ta nó cũngdài như sông, để rồi chú sẽ chia cho mỗi người một khúc mà ghi vào đó. Chú kểchuyện con sông nào ở nước ta cũng đẹp, cũng lắm nước bạc, nhiều phù sa, vườnruộng mát mẻ cũng sinh ra từ đó, lòng tốt của con người cũng sinh ra từ đó. Trămsông đổ về một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộnglắm, chị em Việt lớn lên rồi sẽ biết, rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta.Thông thường, sự khái quát nghệ thuật của Nguyễn Thi là như vậy. Nó luôn tự nhiênnhư đời sống do bắt mạch thực sự được vào cuộc sống. Trên một ý nghĩa khác, hình tượng cuốn sổ ngầm chứa chức năng lí giảichiều sâu hành động hiện tại của các nhân vật. Cuốn sổ ghi chép đủ những sự việcđáng nhớ xảy ra với gia đình lớn của chị em Chiến - Việt, từ chuyện người nào bị giặcgiết vào ngày nào đến chuyện ai bị chúng nhục mạ ra sao. Đặc biệt, cuốn sổ kể khá tỉmỉ từng chiến công đánh giặc của các thành viên gia đình, trong đó có chiến công củaChiến và Việt theo du kích bắn tàu Mĩ trên sông Định ...