Những phát hiện về vạn vật và con người - Tại sao lại xảy ra bên Tây?

Chuông đồng hồ vang lên cho mọi người và từng người, như thi sĩ John Donne ghi nhận vào năm 1623. Theo ông, tiếng chuông đồng hồ công cộng là lời nhắc nhở rằng: “tôi là thành phần của nhân loại”. Ở châu Âu, đồng hồ đã sớm trở thành một chiếc máy công cộng. Các nhà thờ muốn các tín hữu đến tụ tập đều đặn và thường xuyên để cầu nguyện và các thành phố phát triển muốn quy tụ dân chúng lại với nhau để chia sẻ đời sống thương mại và giải trí. Khi những...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những phát hiện về vạn vật và con người - Tại sao lại xảy ra bên Tây? Những phát hiện về vạn vật và con người Tại sao lại xảy ra bên Tây? Chuông đồng hồ vang lên cho mọi người và từng người, như thi sĩJohn Donne ghi nhận vào năm 1623. Theo ông, tiếng chuông đồng hồcông cộng là lời nhắc nhở rằng: “tôi là thành phần của nhân loại”. Ở châu Âu, đồng hồ đã sớm trở thành một chiếc máy công cộng. Cácnhà thờ muốn các tín hữu đến tụ tập đều đặn và thường xuyên để cầu nguyệnvà các thành phố phát triển muốn quy tụ dân chúng lại với nhau để chia sẻđời sống thương mại và giải trí. Khi những chiếc đồng hồ có chỗ của chúngnơi những tháp chuông nhà thờ và thành phố, chúng đã đi vào sinh hoạt củacộng đồng. Từ trên những tháp chuông này, chúng thu hút sự chú ý củangười giàu lẫn nghèo, đánh thức sự quan tâm của cả những ai không có nhucầu riêng để biết giờ giấc. Các máy lúc ban đầu được dùng làm những dụngcụ công cộng dần dà trở thành những dụng cụ cá nhân phổ cập nhất. Nhưngnhững dụng cụ bắt đầu được chế tạo để phục vụ đời sống cá nhân có thểkhông bao giờ trở thành những dụng cụ phổ cập trong nhu cầu đời sống củacả một cộng đồng. Đồng hồ đã trở thành sự quảng cáo cho chính nó, bằngcách phục vụ cho những cộng đồng mới trên khắp châu Âu. Một thành phố đáng tự hào ở châu Âu không thể thiếu chiếc đồng hồcông cộng của mình, để đánh chuông báo hiệu cho người dân quy tụ lại vớinhau để tự vệ, để chia vui sẻ buồn. Chuông đồng hồ vang lên cho mọi ngườivà từng người, như thi sĩ John Donne ghi nhận năm 1623 và tiếng chuôngđồng hồ của công cộng là lời nhắc nhở rằng “tôi là thành phần của nhânloại”. Như ta đã thấy, những đồng hồ của châu Âu lúc ban đầu có mục đíchbáo hiệu giờ cầu nguyện cho các thầy dòng, nhưng từ khi nó được đưa lênnhững tháp nhà thờ và thành phố, nó đã chuyển sang thế giới của đời sốngcông cộng. Cộng đồng to lớn hơn này sớm cảm thấy cần có chiếc đồng hồ đểấn định thời biểu cho đời sống thường nhật. Ở châu Âu, giờ nhân tạo - giờđồng hồ, đã đưa việc tính toán thời gian ra khỏi lịch vũ trụ, ra khỏi cái tranhsáng tranh tối của khoa chiêm tinh, để đi vào cái ánh sáng chói chang củamỗi ngày. Khi năng lượng của hơi nước, của điện và ánh sáng nhân tạo giúpcho các nhà máy liên tục hoạt động ngày và đêm, giờ nhân tạo của đồng hồtrở thành chế độ sinh hoạt thường nhật cho mọi người. Cái khác với Trung Hoa là ở kịch tính và sự soi sáng. Ở Trung Hoa,những hoàn cảnh khác nhau đã góp phần ngăn cản đồng hồ trở thành phổcập. Những đồng hồ máy độc đáo đầu tiên ở Trung Quốc, như chúng ta đãthấy, được chế tạo không phải để chỉ giờ nhưng để chỉ lịch. Và khoa làm lịchđược nhà nước giữ bí mật. Mỗi triều đại Trung Hoa được biểu tượng, phụcvụ và bảo vệ bởi lịch mới của mình. Kể từ cuộc thống nhất vương quốc vàothế kỷ 3 trước CN khoảng năm 221 tới cuối đời Thanh, hay Mãn Châu, triềuđại của năm 1911, đã có khoảng một trăm lịch khác nhau ra đời, mỗi lịch cómột tên gọi theo triều đại hay hoàng đế đương thời. Những lịch này khôngdựa theo đòi hổi của những tiến bộ về thiên văn hay kỹ thuật quan sát,nhưng do nhu cầu đóng dấu ấn của trời trên quyền bính của một vị vua mới.Việc làm lịch tư nhân được coi là một tội giả mạo và bị trừng trị vì nó đe dọasự an toàn của vua và là một tội khi quân. Để hiểu được tại sao mẹ của các máy móc lại kém phát triển ở TrungHoa, ta phải nhớ lại một số nét đặc trưng lớn trong đời sống Trung Hoa thờicổ. Một trong những thành tựu đầu tiên, nổi bật nhất của người Trung Hoa làmột chính quyền tập trung được tổ chức chặt chẽ. Ngay từ năm 221 trướcC.N, vua Tần lên ngôi lúc 13 tuổi đã hoạt động suốt 25 năm để thống nhấtcác tỉnh của Trung Quốc thành một vương quốc lớn duy nhất, với một hệthống quan lại khổng lồ. Ông đã thống nhất luật pháp và chữ viết, thiết lậpcác hệ thống đo lường thống nhất và thậm chí ấn định cả chiều dài của cáctrục bánh xe để chúng có thể khớp với các máng bánh xe. Vì lịch là do các vua Trung Hoa ấn định, nên tôn giáo củ vương quốcgắn liền với chu kỳ đắp đổi của các mùa và thiên văn học trở thành “khoahọc huyền bí của các vì vua sùng đạo”. Việc trồng trọt ở Trung Hoa dựa vàothủy lợi và việc này đòi phải dự đoán được nhịp điệu của những đợt mưamùa và những đợt tuyết tan đổ vào các con sông và kênh. Từ những thời kỳ đầu của lịch sử Trung Hoa, đài quan sát thiênvăn luôn là một phần cốt yếu của đền vũ trụ, tức là cung nghi lễ củavua. Khác với Hy Lạp và châu Âu thời Trung cổ, ở Trung Quốc, khichính quyền trung ương càng vững mạnh thì khoa thiên văn càng trởthành vật sở hữu chính thức của nhà nước. Tất nhiên điều này có nghĩa là thiên văn học Trung Quốc ngày càngmang tính chất thư lại và xa lạ. Ở đây, công nghệ đồng hồ là công nghệ cácmáy thiên văn. Giống như ở phương Tây các máy in tiền hay chế tạo thuốcsúng bị nhà nước kiểm soát chặt chẽ, thì ở Trung Hoa, các d ...