Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốc

Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốcDùng thuốc cho người cao tuổi (NCT) không máy móc theo phác đồ mà cần có cách vận dụng linh hoạt. Đó là một nghệ thuật… người bệnh cần tham khảo, hợp tác tốt với thầy thuốc. Dùng nhiều thuốc cùng lúc, gây tương tác bất lợi NCT thường mắc nhiều bệnh cùng lúc nên cùng lúc dùng quá nhiều thuốc, sinh ra các tương tác bất lợi, có khi còn nguy hiểm. Chẳng hạn: người bệnh bị suy tim sung huyết, nhưng khi bị dị ứng lại dùng corticoid kéo dài. Chúng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốc Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốcDùng thuốc cho người cao tuổi (NCT) không máy móc theo phác đồ mà cần có cáchvận dụng linh hoạt. Đó là một nghệ thuật… ng ười bệnh cần tham khảo, hợp tác tốtvới thầy thuốc.Dùng nhiều thuốc cùng lúc, gây tương tác bất lợiNCT thường mắc nhiều bệnh cùng lúc nên cùng lúc dùng quá nhiều thuốc, sinh ra cáctương tác b ất lợi, có khi còn nguy hiểm. Chẳng hạn: người bệnh bị suy tim sung huyết,nhưng khi b ị dị ứng lại dùng corticoid kéo dài. Chúng giữ nước, gây phù, làm n ặn g thêmtình trạng suy tim sung huyết. Trong trường hợp này chỉ cần dùng kháng histamin hay chỉcách ly với các dị nguyên vẫn đạt đư ợc hiệu quả, lại an toàn. NCT nhất là nữ thường bịcùng lúc b ệnh về tim mạch và loãng xương. Để chữa loãng xương, cần bổ sung nguyênliệu tạo xương (canxi) và dùng thuốc làm tăng m ật độ xương (các biphosphonat). Tuynhiên, chỉ bổ sung canxi vừa đủ (an to àn nhất là sau m ỗi 3 tháng nên kiểm tra lại nồng độcanxi máu, n ếu đủ thì nghỉ), dùng canxi quá nhiều th ì gây bất lợi cho mạch máu.Chọn liều dùng không thích hợp, gây tích lũy thuốcNCT chức năng thận suy giảm. Một số thuốc chủ yếu bài tiết qua thận, khi dùng vớiNCT, sự thải trừ kém đi, gây tích lũy thuốc. NCT chức năng gan suy giảm, một số thuốcchuyển hóa tại gan để th ành chất có ho ạt tính, hoặc thành chất không độc. Khi chức nănggan suy giảm, sự chuyển hóa bị chậm lại, do chuyển hóa chậm m à hiệu lực xuất hiệnchậm, hoặc do chuyển hóa chậm m à thuốc tích lũy. Trong cả hai trường hợp, sự tích lũyn ày sẽ gây độc giống như dùng qu á liều. Uống nhiều loại thuốc cùng lúc dễ gây tương tác bất lợi. Ảnh minh họaỞ một số thuốc bắt buộc phải dò liều cho cả người bình thường th ì ngay liều khởi đầu củaNCT cũng thấp hơn liều khởi đầu của người trung niên. Ví dụ thuốc chữa cao huyết áp cóth ể gây ra hạ huyết áp tư thế đứng đột ngột, nên thường dùng liều khởi đầu thấp, rối tăngd ần; NCT dễ nhạy cảm h ơn nên dễ bị hạ huyết áp đột ngột hơn, do vậy ngay liều khởiđ ầu cũng dùng th ấp hơn liều khởi đầu của người trung niên.Chọn đường dùng không thích hợp, làm thuốc kém hiệu quảNCT, chức năng bộ máy tiêu hóa giảm. Dùng đường uống, thuốc có tỷ lệ hấp thu thấph ay ch ậm hoặc cả hai; khi vào máu, sự chuyển hóa, thải trừ thuốc cũng chậm. Cho n ên, ởNCT, hiệu lực thuốc thư ờng khởi phát chậm. Nếu cấp cứu, yêu cầu phải có hiệu lực ngay,phải dùng đường tiêm. Nhưng n ếu không thuộc trường hợp n ày, chỉ n ên dùng uống.Đường uống tiện lợi, an toàn với mọi người, đặc biệt với NCT. Nếu thuốc có tỷ lệ hấpthu th ấp, cần tính toán liều thích hợp. Ví dụ: tỷ lệ hấp thu canxi chỉ là 10 - 15% trong khiở người trẻ là 30 - 40%, nên khi muốn chữa loãng xương, cần dùng đến liều 800 - 1.000m g/ngày. Nếu thuốc chỉ hấp thu chậm, cần kiên nhẫn chờ hiệu lực thuốc, không nôn nóngtăng liều (tăng liều, thuốc sẽ tích lũy gây độc do thải trừ chậm, chuyển hóa chậm). Cũngcó thể dùng liều tấn công có cao hơn một chút so với ch ính liều khởi đầu thường dùngcho NCT (đ ể thuốc có thể sớm đạt nồng cao, xuất hiện hiệu lực sớm hơn) nhưng sau đótăng liều chậm và chỉ tăng đến liều vừa đủ có hiệu lực thích hợp với NCT (để không gâytích lũy thuốc do chuyển hóa chậm, thải trừ chậm).Đưa ra mong muốn trái với sinh lý của NCTNCT thường ngủ sớm và thức dậy sớm, giấc ngủ ngắn hơn. Lý do vì cả quá trình hưngphấn và ức chế của não đều suy giảm. Nếu không có dấu hiệu n ào chứng tỏ bệnh lý (khóchịu, nhức đầu, mỏi mệt, không tỉnh táo) mà ch ỉ là sự thay đổi sinh lý bình thường dotích tuổi thì không nên quá lo lắng, dùng thuốc để ép NCT sinh hoạt nh ư lúc còn trẻ (11 -12 giờ mới ngủ, 7 - 8 giờ sáng mới thức), mà cần tạo ra điều kiện sinh hoạt cho thích hợpvới chu kỳ thức - n gủ sinh lý tuổi già. Có người không hiểu hết chu kỳ thức - n gủ sinh lýn ày, cứ thích ngủ đư ợc giấc d ài như khi trẻ nên thường cố gắng thức khuya, dùng thuốcn gủ khi lên giường để kéo d ài giấc ngủ. Như vậy là có hại. Nếu người bệnh có các rốilo ạn bệnh lý giấc ngủ, có thể dùng thuốc ngủ, nhưng cũng trong giới hạn cho phép (vềliều lượng, thời gian dùng).Cho là chuy ện sinh lý bình thường, không dùng thuốcĐây là trường hợp ngư ợc lại. Thí dụ: có NCT bị cao huyết áp cứ cho đó là “chuyện b ìnhthường” không lo dùng thuốc. Thật ra, tỷ lệ cao huyết áp ở NCT hơn người trẻ nhưngtrong độ tuổi từ 55 - 79 chỉ có tới 23 - 41% (nam) và 31 - 49 (nữ) bị bệnh, chứ khôngphải NCT nào cũng cao huyết áp. Cho nên, đúng ra là phải dùng thuốc để tránh những taib iến do huyết áp gây ra (như tai biến mạch máu não). Song khi dùng phải cẩn thận (tránhnhững tai biến dễ xảy ra với NCT như làm h ạ huyết áp đột ngột, gây trụy mạch).K hông tận dụng các phương pháp trị liệu không dùng thuốcTạo ra môi trường tự nhiên xã h ội thoải mái (chỗ ở, chỗ ngủ yên tĩnh, sống thân ái tronggia đình xã hội) sẽ góp phần tạo giấc n ...