Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốc

Dùng thuốc cho người cao tuổi (NCT) không máy móc theo phác đồ mà cần có cách vận dụng linh hoạt. Đó là một nghệ thuật… người bệnh cần tham khảo, hợp tác tốt với thầy thuốc.Dùng nhiều thuốc cùng lúc, gây tương tác bất lợi NCT thường mắc nhiều bệnh cùng lúc nên cùng lúc dùng quá nhiều thuốc, sinh ra các tương tác bất lợi, có khi còn nguy hiểm. Chẳng hạn: người bệnh bị suytim sung huyết, nhưng khi bị dị ứng lại dùng corticoid kéo dài. Chúng giữ nước, gây phù, làm nặng thêm tình trạng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốc Những thiếu sót hay gặp khi dùng thuốc Uống nhiều loại thuốc cùng lúc dễ gây tương tác bất lợi. Ảnh minh họa Dùng thuốc cho người cao tuổi (NCT) không máy móc theo phác đồ màcần có cách vận dụng linh hoạt. Đó là một nghệ thuật… người bệnh cần thamkhảo, hợp tác tốt với thầy thuốc. Dùng nhiều thuốc cùng lúc, gây tương tác bất lợi NCT thường mắc nhiều bệnh cùng lúc nên cùng lúc dùng quá nhiều thuốc,sinh ra các tương tác bất lợi, có khi còn nguy hiểm. Chẳng hạn: người bệnh bị suytim sung huyết, nhưng khi bị dị ứng lại dùng corticoid kéo dài. Chúng giữ nước,gây phù, làm nặng thêm tình trạng suy tim sung huyết. Trong trường hợp này chỉcần dùng kháng histamin hay chỉ cách ly với các dị nguyên vẫn đạt được hiệu quả,lại an toàn. NCT nhất là nữ thường bị cùng lúc bệnh về tim mạch và loãng xương.Để chữa loãng xương, cần bổ sung nguyên liệu tạo xương (canxi) và dùng thuốclàm tăng mật độ xương (các biphosphonat). Tuy nhiên, chỉ bổ sung canxi vừa đủ(an toàn nhất là sau mỗi 3 tháng nên kiểm tra lại nồng độ canxi máu, nếu đủ thìnghỉ), dùng canxi quá nhiều thì gây bất lợi cho mạch máu. Chọn liều dùng không thích hợp, gây tích lũy thuốc NCT chức năng thận suy giảm. Một số thuốc chủ yếu bài tiết qua thận, khidùng với NCT, sự thải trừ kém đi, gây tích lũy thuốc. NCT chức năng gan suygiảm, một số thuốc chuyển hóa tại gan để thành chất có hoạt tính, hoặc thành chấtkhông độc. Khi chức năng gan suy giảm, sự chuyển hóa bị chậm lại, do chuyểnhóa chậm mà hiệu lực xuất hiện chậm, hoặc do chuyển hóa chậm mà thuốc tíchlũy. Trong cả hai trường hợp, sự tích lũy này sẽ gây độc giống như dùng quá liều. Ở một số thuốc bắt buộc phải dò liều cho cả người bình thường thì ngayliều khởi đầu của NCT cũng thấp hơn liều khởi đầu của người trung niên. Ví dụthuốc chữa cao huyết áp có thể gây ra hạ huyết áp tư thế đứng đột ngột, nênthường dùng liều khởi đầu thấp, rối tăng dần; NCT dễ nhạy cảm hơn nên dễ bị hạhuyết áp đột ngột hơn, do vậy ngay liều khởi đầu cũng dùng thấp hơn liều khởiđầu của người trung niên. Chọn đường dùng không thích hợp, làm thuốc kém hiệu quả NCT, chức năng bộ máy tiêu hóa giảm. Dùng đường uống, thuốc có tỷ lệhấp thu thấp hay chậm hoặc cả hai; khi vào máu, sự chuyển hóa, thải trừ thuốccũng chậm. Cho nên, ở NCT, hiệu lực thuốc thường khởi phát chậm. Nếu cấp cứu,yêu cầu phải có hiệu lực ngay, phải dùng đường tiêm. Nhưng nếu không thuộctrường hợp này, chỉ nên dùng uống. Đường uống tiện lợi, an toàn với mọi người,đặc biệt với NCT. Nếu thuốc có tỷ lệ hấp thu thấp, cần tính toán liều thích hợp. Vídụ: tỷ lệ hấp thu canxi chỉ là 10 - 15% trong khi ở người trẻ là 30 - 40%, nên khimuốn chữa loãng xương, cần dùng đến liều 800 - 1.000 mg/ngày. Nếu thuốc chỉhấp thu chậm, cần kiên nhẫn chờ hiệu lực thuốc, không nôn nóng tăng liều (tăngliều, thuốc sẽ tích lũy gây độc do thải trừ chậm, chuyển hóa chậm). Cũng có thểdùng liều tấn công có cao hơn một chút so với chính liều khởi đầu thường dùngcho NCT (để thuốc có thể sớm đạt nồng cao, xuất hiện hiệu lực sớm hơn) nhưngsau đó tăng liều chậm và chỉ tăng đến liều vừa đủ có hiệu lực thích hợp với NCT(để không gây tích lũy thuốc do chuyển hóa chậm, thải trừ chậm). Đưa ra mong muốn trái với sinh lý của NCT NCT thường ngủ sớm và thức dậy sớm, giấc ngủ ngắn hơn. Lý do vì cả quátrình hưng phấn và ức chế của não đều suy giảm. Nếu không có dấu hiệu nàochứng tỏ bệnh lý (khó chịu, nhức đầu, mỏi mệt, không tỉnh táo) mà chỉ là sự thayđổi sinh lý bình thường do tích tuổi thì không nên quá lo lắng, dùng thuốc để épNCT sinh hoạt như lúc còn trẻ (11 - 12 giờ mới ngủ, 7 - 8 giờ sáng mới thức), màcần tạo ra điều kiện sinh hoạt cho thích hợp với chu kỳ thức - ngủ sinh lý tuổi già.Có người không hiểu hết chu kỳ thức - ngủ sinh lý này, cứ thích ngủ được giấc dàinhư khi trẻ nên thường cố gắng thức khuya, dùng thuốc ngủ khi lên giường để kéodài giấc ngủ. Như vậy là có hại. Nếu người bệnh có các rối loạn bệnh lý giấc ngủ,có thể dùng thuốc ngủ, nhưng cũng trong giới hạn cho phép (về liều lượng, thờigian dùng). Cho là chuyện sinh lý bình thường, không dùng thuốc Đây là trường hợp ngược lại. Thí dụ: có NCT bị cao huyết áp cứ cho đó là“chuyện bình thường” không lo dùng thuốc. Thật ra, tỷ lệ cao huyết áp ở NCT hơnngười trẻ nhưng trong độ tuổi từ 55 - 79 chỉ có tới 23 - 41% (nam) và 31 - 49 (nữ)bị bệnh, chứ không phải NCT nào cũng cao huyết áp. Cho nên, đúng ra là phảidùng thuốc để tránh những tai biến do huyết áp gây ra (như tai biến mạch máunão). Song khi dùng phải cẩn thận (tránh những tai biến dễ xảy ra với NCT nhưlàm hạ huyết áp đột ngột, gây trụy mạch). Không tận dụng các phương pháp trị liệu không dùng thuốc Tạo ra môi trường tự nhiên xã hội thoải mái (chỗ ở, chỗ ngủ yên tĩnh, số ...