Những yếu tố bên trong và những yếu tố bên ngoài ngôn ngữ

Cách định nghĩa ngôn ngữ của chúng tôi giả định rằng chúng tôi gạt ra ngoài ngôn ngữ tất cả những gì xa lạ đối với cơ chế của nó, đối với hệ thống của nó, tóm lại là tất cả những gì mà người ta gọi là “ngôn ngữ học ngoại tại”. Ấy thế nhưng ngành ngôn ngữ học này đảm đương những việc khá quan trọng và đó chính là những việc được người ta nghĩ đến nhiều hơn cả, khi bắt tay vào nghiên cứu hoạt động của ngôn ngữ. Trước hết, đó là tất cả những...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những yếu tố bên trong và những yếu tố bên ngoài ngôn ngữ Những yếu tố bên trong và những yếu tố bên ngoài ngôn ngữ Cách định nghĩa ngôn ngữ của chúng tôi giả định rằng chúng tôi gạt ra ngo àingôn ngữ tất cả những gì xa lạ đối với cơ chế của nó, đối với hệ thống của nó, tómlại là tất cả những gì mà người ta gọi là “ngôn ngữ học ngoại tại”. Ấy thế nhưngngành ngôn ngữ học này đảm đương những việc khá quan trọng và đó chính lànhững việc được người ta nghĩ đến nhiều hơn cả, khi bắt tay vào nghiên cứu hoạtđộng của ngôn ngữ. Trước hết, đó là tất cả những điểm mà ngôn ngữ học tiếp giáp với dân tộc học,tất cả những mối liên hệ có thể có giữa lịch sử của một ngôn ngữ với lịch sử củamột chủng tộc hay nền văn minh. Hai thứ lịch sử này đan xen lẫn vào nhau và cónhững mối quan hệ qua lại với nhau. Điều này có phần nhắc nhở những sự tươngứng đã nhận thấy giữa các hiện tượng ngôn ngữ hiểu theo đúng nghĩa của nó.Phong tục của một dân tộc có tác động đến ngôn ngữ, và mặt khác, trong mộtchừng mực khá quan trọng, chính ngôn ngữ làm nên dân tộc. Thứ đến, phải ghi nhận những mối liên hệ giữa ngôn ngữ và lịch sử chính trị.Những sự kiện lịch sử lớn như cuộc chinh phục của người La-mã, đã có một tầmquan trọng khôn lường đối với vô số sự kiện ngôn ngữ. Việc xâm chiếm thuộc địa,vốn chỉ là một hình thức chinh phục, di chuyển một n gôn ngữ đến nhiều môitrường khác nhau, và điều đó gây nên những sự thay đổi trong ngôn ngữ ấy. Đểlàm bằng chứng, có thể dẫn ra nhiều sự kiện thuộc đủ các loại: chẳng hạn, n ướcNa-uy đã tiếp nhận tiếng Đan-mạch khi sáp nhập nước Đan-mạch vào đất nướcmình về phương diện chính trị; quả tình thì ngày nay, người Na-uy đang cố gắngthoát ra khỏi cái ảnh hưởng của ngôn ngữ này. Chính sách nội trị của các nhà nướckhông kém phần quan trọng đối với sinh hoạt của các ngôn ngữ: có những chínhphủ, như nhà nước Thuỵ-sĩ, thừa nhận sự chung sống của nhiều ngôn ngữ; lại cónhững chính phủ, như nước Pháp, cố vươn tới sự thống nhất ngôn ngữ. Một trìnhđộ văn minh cao tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của một số ngôn ngữchuyên môn (ngôn ngữ pháp lí, thuật ngữ khoa học, v.v…). Điều này dẫn ta đến một điểm thứ ba: những mối quan hệ giữa ngôn ngữ vớinhững thiết chế thuộc đủ các loại như nhà thờ, nhà trường, v.v… Những thiết chếnày lại gắn bó khăng khít với sự phát triển văn học của một ngôn ngữ, và hiệntượng này càng có tính chất bao quát hơn nữa vì chính nó vốn gắn chặt với lịch sửchính trị. Ngôn ngữ văn học vượt ở khắp nơi những giới hạn mà nền văn họcdường như đã vạch ra cho nó; ta cứ thử nghĩ đến ảnh hưởng của các xa-lông, củatriều đình, của các viện hàn lâm. Mặt khác, nó đặt ra một vấn đề lớn là sự xung độtnổi lên giữa nó với các phương ngôn; nhà ngôn ngữ học cũng phải khảo sát nhữngmối quan hệ qua lại giữa ngôn ngữ của sách vở với ngôn ngữ thông th ường, vì lẽ,vốn là sản phẩm của văn hoá, ngôn ngữ văn học nào cũng đều đi đến chỗ tách rờilĩnh vực tồn tại của mình ra khỏi lĩnh vực tự nhiên, tức là lĩnh vực của khẩu ngữ. Cuối cùng, tất cả những gì liên quan đến sự phát triển địa dư của các ngôn ngữvà đến sự phân chia thành phương ngôn đều thuộc phạm vi của ngôn ngữ họcngoại tại. Dĩ nhiên, chính ở điểm này, sự phân biệt giữa nó với ngôn ngữ học nộitại có vẻ ngược đời hơn cả, vì hiện tượng địa lí vốn liên hệ hết sức chặt chẽ với sựtồn tại của mọi ngôn ngữ; thế nh ưng, thật ra nó không động chạm đến cơ chế bêntrong của ngôn ngữ. Người ta đã từng khẳng định rằng không thể n ào tách tất cả những vấn đề đó rakhỏi việc nghiên cứu ngôn ngữ thật sự. Đó là một quan điểm đã chiếm ưu thế, nhấtlà từ khi người ta đã nhấn mạnh tới những Realia ấy. Nếu cái cây bị biến đổi bêntrong của nó do những nhân tố ngoại lai như đất, khí hậu, v.v... thì có thể ngữ phápchẳng luôn luôn lệ thuộc vào những nhân tố bên ngoài của sự chuyển biến ngônngữ đó sao? Hình như thật khó cắt nghĩa được các thuật ngữ chuyên môn, các từmượn vốn nhan nhản trong ngôn ngữ, nếu không xét nguyên lai của nó. Có thể nàophân biệt sự phát triển tự nhiên, hữu cơ của một ngôn ngữ với những hình tháinhân tạo của nó như ngôn ngữ văn học, vốn do những nhân tố bên ngoài quy định,và do đó, không có tính chất hữu cơ? Chẳng phải người ta vẫn thấy một ngôn ngữcộng đồng phát triển bên cạnh các ngôn ngữ địa phương đó sao? Chúng tôi nghĩ rằng việc nghiên cứu các hiện tượng ngôn ngữ bên ngoài có thểđạt nhiều kết quả rất mĩ mãn, nhưng không thể nói rằng không có nó thì khônghiểu được cơ chế ngôn ngữ bên trong: nói như vậy là sai. Ta cứ lấy việc vay mượntừ nước ngoài làm dẫn chứng; trước hết có thể nhận thấy rằng đây tuyệt nhiênkhông phải là một yếu tố thường xuyên trong sinh hoạt của một ngôn ngữ. Trongmột vài thung lũng hẻo lánh, có những thổ ngữ có thể nói là chưa bao giờ tiếp thulấy một từ nhân tạo đưa từ bên ngoài vào. Liệu có thể nói được rằng những ngônngữ như vậy không ở trong điều kiện bình thường của hoạt động ngôn ngữ vàkhông thể cho ta một khái niệm gì về ...