Nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa: Một khởi thảo nghiên cứu - Bùi Thế Cường

Bài viết "Nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa: Một khởi thảo nghiên cứu" trình bày một xã hội học về phong trào xã hội thích ứng với thực tế Việt Nam, nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa: Một khởi thảo nghiên cứu - Bùi Thế CườngX· héi häc sè 1 (81), 2003 3Nç lùc tËp thÓ vµ Phong trµo x· héi ë viÖt namtrong thêi kú c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa: Mét khëi th¶o Nghiªn cøu 1 Bïi ThÕ C−êng 1. VÊn ®Ò nghiªn cøu Hµng ngµy, chóng ta th−êng b¾t gÆp tõ phong trµo hay côm tõ ph¸t ®éngphong trµo, trªn b¸o chÝ, trong héi häp, trong diÔn v¨n, trong giao tiÕp, ... §èi víithÕ hÖ ngµy nay b−íc vµo tuæi 50-60, phong trµo ®· sím ®i vµo vèn tõ Ýt ái cña hätù tuæi niªn thiÕu. §iÒu ®ã gîi ý r»ng ë ViÖt Nam, phong trµo lµ mét hiÖn t−îngphæ biÕn, lµ mét phÇn cña ®êi sèng x· héi, nã ph¶n ¸nh mét kiÓu nh×n th«ng dông,vµ chÝnh thèng, ®èi víi thÕ giíi x· héi, ®−îc chia sÎ trong t− duy còng nh− giao tiÕpgi÷a mäi ng−êi. B¶n th©n Nhµ n−íc ViÖt Nam hiÖn ®¹i ra ®êi tõ n¨m 1945 lµ kÕt qu¶ cña métphong trµo x· héi vÜ ®¹i nh»m gi¶i phãng d©n téc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa.§æi Míi còng chÝnh lµ mét phong trµo x· héi lín ®ang dÉn ®Õn nhiÒu biÕn ®æi x· héich−a tõng thÊy ë n−íc ta. Mäi nhµ quan s¸t ®Òu cã thÓ thÊy r»ng §æi Míi lµ thêi kún¶y sinh hµng lo¹t c¸c phong trµo x· héi kh¸c nhau. Nh×n vµo c¸c gi¸o tr×nh x· héi häc n−íc ngoµi, hÇu nh− ®Òu cã mét ch−¬ngnhan ®Ò hµnh vi tËp thÓ vµ phong trµo x· héi. Ng−êi ta còng thÊy chóng trongdanh môc chÝnh thøc c¸c chuyªn ngµnh x· héi häc. §Æt hai thùc tÕ trªn vµo mét luång suy ngÉm, ®iÒu g©y ng¹c nhiªn lµ cho ®Õnnay cã rÊt Ýt c«ng tr×nh x· héi häc chuyªn nghiÖp ë ViÖt Nam nªu nhiÖm vô nghiªncøu c¸c phong trµo x· héi. Xin b¹n ®äc chó ý ®Õn ®Þnh ng÷ chuyªn nghiÖp. Thùc ra,nh− lµ mét phÇn cña thùc tiÔn c¸c phong trµo, ®· cã v« sè b¸o c¸o, s¬ kÕt, tæng kÕt,luËn bµn, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò phong trµo. Nh÷ng c¸i ®ã Ýt nhiÒu ®Òu mang tÝnhnghiªn cøu, cã b¸o c¸o chøa ®ùng nh÷ng ph©n tÝch s©u s¾c, rót ra nh÷ng kÕt luËnx¸c ®¸ng, cã gi¸ trÞ thùc tiÔn. ë ®©y, t«i chØ muèn nãi ®Õn t×nh h×nh trong lÜnh vùc x·héi häc nh− lµ mét ngµnh khoa häc cô thÓ, cã nh÷ng thñ tôc nghiªn cøu chÆt chÏ vÒ1 Bµi viÕt trong khu«n khæ ®Ò tµi tiÒm lùc ViÖn X· héi häc n¨m 2002. Nhãm nghiªn cøu: Bïi ThÕ C−êng,BÕ Quúnh Nga, NguyÔn §øc TruyÕn, NguyÔn Ngäc H¶i, D−¬ng ChÝ ThiÖn, NguyÔn ThÞ Ph−¬ng, L−u §×nhNh©n, §Æng Vò Hoa Th¹ch, §Æng ViÖt Ph−¬ng, Lª H¶i Hµ. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 Nç lùc tËp thÓ vµ Phong trµo x· héi ë ViÖt Nam ...kh¸i niÖm, lý thuyÕt, ph−¬ng ph¸p, do c¸c nhµ x· héi häc cã chuyªn m«n tiÕn hµnh. 2. Mét x· héi häc vÒ Phong trµo x· héi thÝch øng víi thùc tÕ ViÖt Nam Khi tiÕn hµnh ph©n tÝch lý thuyÕt vÒ phong trµo x· héi, nãi chung c¸c nhµ x·héi häc trªn thÕ giíi b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm hµnh vi tËp thÓ nh− lµ c¸i nÒn cña mäiphong trµo x· héi. Cã t¸c gi¶ l¹i b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm mass (quÇn chóng, ®¹ichóng). Nh÷ng chñ ®Ò th−êng ®−îc ®Ò cËp lµ: ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i, ph©n ®o¹n (c¸cgiai ®o¹n trong mét phong trµo), c¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøuphong trµo x· héi.2 C¸ch hiÓu t−¬ng ®èi chung xem phong trµo x· héi lµ nh÷ng nç lùc tËp thÓ cãchñ ®Þnh cña mét hay nhiÒu nhãm ng−êi nh»m thùc hiÖn c¸c biÕn ®æi x· héi. Phongtrµo x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng tù nguyÖn cã tæ chøc, dµi h¹n, cã chñ ®Ých khuyÕnkhÝch hay ph¶n kh¸ng mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña biÕn chuyÓn x· héi. Ng−êi ta xemphong trµo x· héi lµ nh÷ng cè g¾ng phi thiÕt chÕ nh»m biÕn ®æi x· héi th«ng quahµnh ®éng tËp thÓ (NguyÔn Xu©n NghÜa, 2002, trang 177 vµ tiÕp theo). Nh− vËy,nh÷ng ®Æc tr−ng sau ®©y liªn quan ®Õn phong trµo x· héi: nç lùc tËp thÓ; tù nguyÖn;cã tæ chøc; dµi h¹n; nh»m khuyÕn khÝch, thay ®æi, hay ph¶n kh¸ng c¸i g× ®ã trongbiÕn ®æi x· héi; tõ phong trµo tiÕn tíi h×nh thµnh ®Þnh chÕ x· héi. Ng−êi ta còngnhÊn m¹nh ®Õn ba ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña phong trµo: nã ph¶i cã b¶n s¾c(identity), nã ph¶i lµm râ m×nh nh©n danh ai, c¸i g×, vµ nã ph¶i lµm râ ®èi t−îngx· héi cña m×nh (môc tiªu, kÎ thï). Trong mét c«ng tr×nh vÒ C¸c vÊn ®Ò x· héi, C. Zastrow cho r»ng ®Ó métvÊn ®Ò x· héi ®−îc thõa nhËn, ®iÒu c¨n b¶n lµ ph¶i cã mét nhãm ng−êi t−¬ng ®èi®«ng ®¶o hoÆc cã ¶nh h−ëng ®−a c¸i hoµn c¶nh x· héi mµ nã xem lµ vÊn ®Ò x· héira c«ng luËn. C¸c nhãm ®−a mét vÊn ®Ò x· héi ra c«ng luËn ®−îc ®Æc tr−ng nh− lµc¸c phong trµo x· héi. Nãi c¸ch kh¸c, mét phong trµo x· héi lµ mét nhãm ng−êi®«ng ®¶o kÕt hîp víi nhau ®Ó duy tr× hay biÕn ®æi mét hoµn c¶nh x· héi (C.Zastrow, 2000). Bªn c¹nh viÖc ®−a ra nh÷ng tri thøc bæ Ých vÒ phong trµo x· héi, c¸c tµi liÖunghiªn cøu x· héi häc quèc tÕ vÒ lÜnh vùc nµy còng ®em l¹i mét c¶m gi¸c t−¬ng ®èihçn ®én vµ m¬ hå. §iÒu nµy mét phÇn do chÝnh tÝnh phøc t¹p cña lÜnh vùc nghiªncøu. B¶n th©n c¸c nhµ nghiªn cøu còng nãi ®Õn mét chuçi nh÷ng h×nh th¸i hÕt søckh¸c nhau cña c¸c hµnh vi tËp thÓ vµ phong trµo x· héi ...