'Nói chuyện gì, khi nói chuyện tình?'

Không cần phải thống thiết hay lên gân, cứ nên giản dị và chân thành. Kể chuyện tình hay chuyện gì đi chăng nữa, để khiến câu chuyện gần gũi và đời thực thì dễ nhất là người “kể” gửi cái hồn của mình và “ướm” chuyện mình vào đó. Khi ấy, dù người ta có khen hay chê, ta cũng đã làm được việc – đó là gián tiếp phô bày mình ra với “thế giới này”. Lần đầu tiên xem tranh của Trương Tân tại nhà riêng của anh, người mà mỗi lần xuất hiện lại gây...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
“Nói chuyện gì, khi nói chuyện tình?” “Nói chuyện gì, khi nói chuyện tình?” “Lòng còn chưa yên”, Nguyễn Minh Thành Không cần phải thống thiết hay lên gân, cứ nên giản dị và chân thành. Kể chuyện tình hay chuyện gì đi chăng nữa, để khiến câu chuyện gần gũi và đời thực thì dễ nhất là người “kể” gửi cái hồn của mình và “ướm” chuyện mình vào đó. Khi ấy, dù người ta có khen hay chê, ta cũng đã làm được việc – đó là gián tiếp phô bày mình ra với “thế giới này”. Lần đầu tiên xem tranh của Trương Tân tại nhà riêng của anh, người mà mỗi lần xuất hiện lại gây ra đủ lời khen chê nhức nhối, thì thật sự tôi không thích. Lần thứ hai, tại Bùi Gallery – cũng chính là lần diễn ra triển lãm này, tôi vẫn không thích. Nhưng đến lần thứ ba, quay lại Bùi, cái không thích của tôi có vẻ đã được giảm đi. Đơn giản là lúc này tôi xem tranh Tân một cách khách quan hơn, bớt định kiến hơn dù người thì gọi tranh anh là nghệ thuật, người khác lại dè bỉu. Lần này, tôi cảm thấy mình có vẻ như có thể chạm nhẹ được vào cái vỏ xù xì và gân guốc mà Tân vẽ ra cho mọi người về anh. Cái vỏ gớm gớm mà không phải ai cũng muốn nhìn vào nó một cách trực diện. Tôi – về bản chất – là người không thích những cái gì quá trần trụi như thế. Nhưng tại một thời điểm và khía cạnh nào đó, như trong suy nghĩ của Tân chẳng hạn, thì anh đã làm đúng với cái gì mình muốn và mình thích. Với tôi, vậy là đủ. Thật ra, chúng ta không tài nào phán xét được chính xác liệu Tân có “diễn” không khi anh nói tranh của anh không phải về gay mà là về cái xã hội và bộ máy chính trị nhiều cơ chế và cấm đoán thời bấy giờ (những tác phẩm được đem triển lãm lần này của Trương Tân nằm trong khoảng thời gian 1993-1994). Là gì cũng được! Nói nó là chính trị. Cũng được! Nó là chính trị trong mắt một người bị gay. Tức là xét về mặt sinh lí cũng như tâm lí, họ đã không giống chúng ta rồi. Tôi không có ý lên án hay biệt lập Tân ở đây. Chỉ là tôi đang cố gắng thoải mái và thư thái nhất đặt mình vào hoàn cảnh của anh – hoàn cảnh của người sinh ra trong cái giới tính mình không được chọn cho đúng ý, thì tôi hẳn cũng sẽ nhìn cái xã hội mà người ta kì thị đánh giá mình như thế. Rằng: tại sao họ có quyền? Còn tôi, lại không có quyền. Dù gì thì tôi cũng không thích mang chính trị vào nghệ thuật – nghệ thuật nên là chính nó cái đã, đừng để cái lốt chế quyền đứng sau nó, tội lắm – mà lại còn không tới – rất thảm hại. Nhưng với Tân, có lẽ anh đã bức xúc quá, hoặc nghĩ rằng mình phải chịu nhiều bức xúc quá. Tranh Tân của những ngày đầu là thế. Dữ dội và điên cuồng. Nhưng rõ ràng là Tân để cho mình bị người khác làm cho ảnh hưởng nhiều quá, nên anh cứ gồng lên, cứ bị mỉa mai. Nhưng có khi chính thế, cái “máu” trong anh, cái suy nghĩ trong anh có thể một lúc ào ạt ra, mạnh dạn và không kiêng nể gì ai, choi choi và ngạo nghễ trên những lớp hình tượng. Thật ra, nếu Tân cứ nói, anh vẽ về gay, tôi sẽ thấy mọi thứ logic và dễ hiểu hơn nhiều. Thậm chí tôi còn thích anh cứ nhận mình ở trong tranh là kẻ như thế. Ở Việt Nam, đã có không ít người vẽ về gay, về bóng. Như lần trước đây thôi, tại Bùi, Lê Nguyên Mạnh cũng chẳng ngại ngùng thừa nhận một cách vẻ vang rằng: Tôi là bóng. Nhưng vấn đề là cách thể hiện của Mạnh uốn éo hơn, lập lờ hơn, cái ý ném chính trị vào bị bóp méo và hạn hẹp, nên cái tính Bóng trong tranh anh vẫn chỉ là một cái bóng, không hơn. Còn Tân, rõ ràng với tuổi đời, tuổi nghề và tay bút như thế, cái chất người của anh hơn Mạnh nhiều! Nên thà anh cứ nhận, tôi sẽ vui vẻ và nhìn nó phấn khởi hơn nhiều. Bức “Khóc”, Trương Tân Quay lại việc những tác phẩm trưng bày lần này của Tân thuộc giai đoạn sáng tác thời kì đầu của anh, mà theo như chính tác giả thông báo là những năm 93-99. Đây cũng là lúc tranh của Tân bị cấm ở Việt Nam ngay khi mới công bố. Giờ, đã hơn mười lăm năm trôi qua, chúng không còn gây shock với những người đã biết về Tân. Nhưng cũng đáng để nhìn lại một chặng đường sáng tác của nghệ sĩ này. Tranh của Tân ngoài hình còn có chữ. Tiếng Việt có, tiếng Anh cũng có. Lời lẽ cục cằn và mai mỉa, có lẽ chính là lời thời bấy giờ người ta nói với anh, cũng có những lời anh nói với họ. Dù sao, đã dùng ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình, thì người ta nên dùng chính hội họa để biểu hiện những gì mình muốn nói – thay bằng việc phải viết chữ lên tranh. Vì ngôn ngữ nghệ thuật thì không có biên giới, còn ngôn ngữ giao tiếp thì có. Chẳng khác gì Tân khiến cho người xem ở một nền văn hóa khác phải băn khoăn về cái nghệ sĩ muốn nói, và bức tranh cũng mất đi tính tạo hình bản thân của nghệ thuật. Còn với Nguyễn Quang Huy, sự nhẹ nhàng tạo nên phong cách của anh dường như cũng làm chính anh trở nên nhàm chán và lặp lại mình. Ngắm một bức của Huy, ta thấy yên ổn, nhưng đến bức thứ hai, ta sẽ hỏi, liệu Huy có thật sự đòi hỏi ở mình cao hơn không – khi vẽ. Tranh của Huy lạ mà quen. Quen ở những tấm thân phụ nữ đẫy đà, tròn lẳn nhưng gợi cảm của điêu khắc Phục Hưng, nhưng lại lạ ở chỗ Huy thêm cánh thêm… môi cho họ. Những chiếc cá ...