Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn

Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩnParacetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, là một thuốc hạ nhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhất như: sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả trẻ sơ sinh). Paracetamol được dùng phổ biến nhưng cũng chứa đựng những nguy cơ nếu sử dụng không đúng cách. Nguyên nhân của hiểm họa Điều chưa ghi trong tờ hướng dẫn dùng thuốc: Độc hại của paracetamol: Paracetamol bị N-hydroxyl hoá do cytochrom...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩnParacetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, là một thuốc hạnhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhất như: sử dụng được chongười có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả trẻ sơ sinh).Paracetamol được d ùng phổ biến nh ưng cũng chứa đựng những nguy cơ nếu sử dụngkhông đúng cách.Nguyên nhân của hiểm họaĐiều chưa ghi trong tờ hướng dẫn dùng thuốc:Độc hại của paracetamol: Paracetamol bị N-hydroxyl hoá do cytochrom P450 tạo ra. N-acetylbenzoquinonimin là ch ất độc gây hoại tử gan không hồi phục. Nhờ có glutathioncủa gan chuyển hóa N-acetylbenzoquinonimin thành chất không độc đ ào thải ra ngoài.Do đó, mỗi lần uống paracetamol (dù ở liều thông thường) cơ th ể sẽ mất một lượngglutathion b ằng 4% trong lư ợng paracetamol đã dùng. Khi uống quá liều paracetamol(người lớn 6-10g/24 giờ) gan không đủ lượng glutathion để giải độc. -N-acetylbenzoquinonimin tích lại sẽ phân hủy tế bào gan, dẫn đến hoại tử không hồi phục,Nhiễm toan chuyển hóa, hôn mê rồi tử vong (như vậy paracetamol dùng đường uốngn guy hại hơn tiêm và đặt hậu môn). Cấp cứu bệnh nhi bị ngộ độc thuốc paracetamol.Các thuốc tương tác với paracetamol gây hại:- Tăng độc tính với gan khi dùng cùng lúc: isoniazit, đ ồ uống chứa ethanol (rư ợu trắng,rượu thuốc, bia, rượu vang... các loại thuốc chống co giật như: carbamazepin, phenyltoin,b arbiturat (riêng phenobarbital có thời gian bán thải trong huyết tương tới 6 ngày ở ngư ờib ình thường và 21 ngày ở người suy gan, suy thận, thì phải chờ 7 hoặc 21 ngày sau khin gừng phenobarbital mới được dùng paracetamol).- Gây tăng huyết áp khi dùng cùng lúc với các loại thuốc chống tăng huyết áp.- Hạ nhiệt nghiêm trọng: khi dùng cùng lúc với phenothiazin.Do nhiều tên biệt dược chứa paracetamolDo những ưu điểm đã nêu trên của paracetamol nên các nhà bào chế đã phối hợpp aracetamol với nhiều dược chất khác tạo ra hàng trăm biệt d ược. Nếu không được xemnhãn hộp thuốc thì nhiều khi đến cả bác sĩ, dược sĩ cũng không đoán được.- Biệt d ược chỉ chứa paracetamol có tên từ A - Z đơn cử như: acephen, babifever, Bénóng, camol, dafalgan, decolgen ace, efferalgan, larylin, mexcol, panadol, servigesic,temol, vadol, zumol.- Biệt d ược phối hợp với các d ược chất khác từ 2 - 7 thành phần có h àng trăm tên khácnhau. Đáng lưu ý là: những biệt dược có thành ph ần phenobarbital (chất tương tác xấulàm tăng độc tính của paracetamol với gan) như th ần kinh D3, thần kinh số II, setal,frebital. Những biệt dược chứa phenylpropanolamin, pseudoephedrin, phenylephrin(không nên dùng cho người có bệnh cường giáp, tăng huyết áp, đau thắt ngực, huyếtkhối, mạch vành, đái tháo đư ờng, tiền sử tai biến mạch máu não).Do quá nhiều dạng bào chế- Theo đường dùng thuốc: thuốc tiêm, thuốc uống, tọa dược (thuốc đạn) với nhiều hàmlượng khác nhau.Do gia đình hoặc ng ười bệnh tự dùng thuốcCác biệt dược chứa paracetamol có khoảng 90% là thuốc mua không cần đơn bác sĩ(OTC). Vì vậy, việc sử dụng quá liều paracetamol do trùng lặp các dạng thuốc khác nhau,tên biệt dược khác nhau, cho một người bệnh có đau n hức dữ dội, đau nhức triền miênhoặc sốt cao kéo dài là điều dễ xảy ra, nhất là với những bệnh nhi. Tai nạn phổ biến hơncả là việc tự dùng các biệt dược chứa paracetamol để chữa cảm, cúm, ho. Với ngư ời bệnhchỉ có hắt hơi sổ mũi, n ước mũi chảy ròng ròng (có thể do cảm lạnh, do viêm m ũi dịứng), chỉ cần đặt dưới lưỡi 2mg clopheniramin sau 30 phút là giảm nhẹ rồi hết các triệuchứng nói trên thì người ta lại uống decolgen forte với liều 1 -2 viên/lần x 3 hoặc 4lần/ngày. Như vậy, ngư ời dùng thuốc phải chịu tác hại của một chất không cần thiết là1 .500 - 4 .000mg paracetamol/ngày, gan mất oan một lượng từ 60 - 160mg glutathion quýgiá (chất tạo sức đề kháng và chống ôxy hóa trong cơ th ể).Do thầy thuốc chỉ định nhưng không hướng dẫn đầy đủVới người bệnh sốt cao hay đau nhức dai dẳng, thầy thuốc thường cho liều cao hoặc dùngp aracetamol nhiều ngày, nhưng thường quên kiểm tra trước đó bệnh nhân đã dùng thuốccó chứa paracetamol hoặc các loại thuốc tương tác có hại với paracetamol (nhưphenobarbital...) cũng dẫn đ ến ngộ độc. Tôi đã đến thăm bệnh nhân điều trị ở nhiều bệnhviện thấy bệnh nhân đ ã h ết sốt cao 2 ngày (xem bảng theo dõi ở đầu giường bệnh nhânghi: 37,5oC và 38oC), không đau nhức mà bệnh nhân vẫn đ ược phát efferangan codein.Có lẽ đó cũng là một nguyên nhân góp phần làm gia tăng số bệnh nhân suy gan, bệnhnhân tử vong do sốt xuất huyết mỗi ngày m ột tăng (có trường hợp men gan cao, tiểu cầugiảm mà vẫn được phát thuốc uống có chứa paracetamol). Thiếu sót phổ biến là bác sĩcấp đơn cho người có thẻ bảo hiểm y tế th ường kèm theo 10-20 viên paracetamol 500mgvới các thuốc chữa bệnh khác trong khi người bệnh không đau nhức, không sốt cao, đơnthuốc vẫn ghi: ngày uống 2-3 lần x 1-2 viên. Do ...