Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn

Paracetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, là một thuốc hạ nhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhất như: sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả trẻ sơ sinh). Paracetamol được dùng phổ biến nhưng cũng chứa đựng những nguy cơ nếu sử dụng không đúng cách. Nguyên nhân của hiểm họa Điều chưa ghi trong tờ hướng dẫn dùng thuốc: Độc hại của paracetamol: Paracetamol bị N-hydroxyl hoá do cytochrom P450 tạo ra. N-acetylbenzoquinonimin là...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩn Paracetamol và những hiểm họa tiềm ẩnParacetamol hay N-acetyl-p-aminophenol - còn gọi là acetaminophen, là mộtthuốc hạ nhiệt giảm đau, hiện nay được coi là thuốc có nhiều ưu điểm nhất như: sửdụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virut, phụ nữ có thai và trẻ em(kể cả trẻ sơ sinh). Paracetamol được dùng phổ biến nhưng cũng chứa đựng nhữngnguy cơ nếu sử dụng không đúng cách.Nguyên nhân của hiểm họaĐiều chưa ghi trong tờ hướng dẫn dùng thuốc:Độc hại của paracetamol: Paracetamol bị N-hydroxyl hoá do cytochrom P450 tạora. N-acetylbenzoquinonimin là ch ất độc gây hoại tử gan không hồi phục. Nhờ cóglutathion của gan chuyển hóa N-acetylbenzoquinonimin thành ch ất không độcđào thải ra ngoài. Do đó, mỗi lần uống paracetamol (dù ở liều thông thường) cơthể sẽ mất một lượng glutathion bằng 4% trong lượng paracetamol đã dùng. Khiuống quá liều paracetamol (người lớn 6-10g/24 giờ) gan không đủ lượngglutathion để giải độc. -N-acetylbenzoquinonimin tích lại sẽ phân hủy tế bào gan,dẫn đến hoại tử không hồi phục, Nhiễm toan chuyển hóa, hôn m ê rồi tử vong (nhưvậy paracetamol dùng đường uống nguy hại hơn tiêm và đặt hậu môn)Các thuốc tương tác với paracetamol gây hại:- Tăng độc tính với gan khi dùng cùng lúc: isoniazit, đồ uống chứa ethanol (rượutrắng, rượu thuốc, bia, rượu vang... các loại thuốc chống co giật như:carbamazepin, phenyltoin, barbiturat (riêng phenobarbital có th ời gian bán thảitrong huyết tương tới 6 ngày ở người bình thường và 21 ngày ở người suy gan, suythận, thì phải chờ 7 hoặc 21 ngày sau khi ngừng phenobarbital mới được dùngparacetamol).- Gây tăng huyết áp khi dùng cùng lúc với các loại thuốc chống tăng huyết áp.- Hạ nhiệt nghiêm trọng: khi dùng cùng lúc với phenothiazin.Do nhiều tên biệt dược chứa paracetamolDo những ưu điểm đã nêu trên của paracetamol nên các nhà bào chế đã phối hợpparacetamol với nhiều dược chất khác tạo ra hàng trăm biệt dược. Nếu không đượcxem nhãn hộp thuốc thì nhiều khi đến cả bác sĩ, dược sĩ cũng không đoán được.- Biệt dược chỉ chứa paracetamol có tên từ A - Z đơn cử như: acephen, babifever,Bé nóng, camol, dafalgan, decolgen ace, efferalgan, larylin, mexcol, panadol,servigesic, temol, vadol, zumol.- Biệt dược phối hợp với các dược chất khác từ 2 - 7 thành phần có hàng trăm tênkhác nhau. Đáng lưu ý là: những biệt dược có thành phần phenobarbital (chấttương tác xấu làm tăng độc tính của paracetamol với gan) như thần kinh D3, thầnkinh số II, setal, frebital. Những biệt d ược chứa phenylpropanolamin,pseudoephedrin, phenylephrin (không nên dùng cho người có bệnh cường giáp,tăng huyết áp, đau thắt ngực, huyết khối, mạch vành, đái tháo đường, tiền sử taibiến mạch máu não).Do quá nhiều dạng bào chế- Theo đường dùng thuốc: thuốc tiêm, thuốc uống, tọa dược (thuốc đạn) với nhiềuhàm lượng khác nhau.Do gia đình hoặc người bệnh tự dùng thuốcCác biệt dược chứa paracetamol có khoảng 90% là thuốc mua không cần đơn bácsĩ (OTC). Vì vậy, việc sử dụng quá liều paracetamol do trùng lặp các dạng thuốckhác nhau, tên biệt dược khác nhau, cho một người bệnh có đau nhức dữ dội, đaunhức triền miên hoặc sốt cao kéo dài là điều dễ xảy ra, nhất là với những bệnh nhi.Tai nạn phổ biến hơn cả là việc tự dùng các biệt dược chứa paracetamol để chữacảm, cúm, ho. Với người bệnh chỉ có hắt hơi sổ mũi, nước mũi chảy ròng ròng (cóthể do cảm lạnh, do viêm mũi dị ứng), chỉ cần đặt dưới lưỡi 2mg clopheniraminsau 30 phút là giảm nhẹ rồi hết các triệu chứng nói trên thì người ta lại uốngdecolgen forte với liều 1-2 viên/lần x 3 hoặc 4 lần/ngày. Như vậy, người dùngthuốc phải chịu tác hại của một chất không cần thiết là 1.500 - 4.000mgparacetamol/ngày, gan mất oan một lượng từ 60 - 160mg glutathion quý giá (ch ấttạo sức đề kháng và chống ôxy hóa trong cơ thể).Do thầy thuốc chỉ định nhưng không hướng dẫn đầy đủVới người bệnh sốt cao hay đau nhức dai dẳng, thầy thuốc thường cho liều caohoặc dùng paracetamol nhiều ngày, nhưng thường quên kiểm tra trước đó bệnhnhân đã dùng thuốc có chứa paracetamol hoặc các loại thuốc tương tác có hại vớiparacetamol (như phenobarbital...) cũng dẫn đến ngộ độc. Tôi đã đến thăm bệnhnhân điều trị ở nhiều bệnh viện thấy bệnh nhân đ ã hết sốt cao 2 ngày (xem bảngtheo dõi ở đầu giường bệnh nhân ghi: 37,5oC và 38oC), không đau nh ức mà bệnhnhân vẫn được phát efferangan codein. Có lẽ đó cũng là một nguyên nhân gópphần làm gia tăng số bệnh nhân suy gan, bệnh nhân tử vong do sốt xuất huyết mỗingày một tăng (có trường hợp men gan cao, tiểu cầu giảm m à vẫn được phát thuốcuống có chứa paracetamol). Thiếu sót phổ biến là bác sĩ cấp đơn cho người có thẻbảo hiểm y tế thường kèm theo 10-20 viên paracetamol 500mg với các thuốc chữabệnh khác trong khi người bệnh không đau nhức, không sốt cao, đ ơn thuốc vẫnghi: ngày uống 2-3 lần x 1-2 viên. Do đó, phần lớn người bệnh cứ theo đơn màuống đến hết thu ...