Phân tầng xã hội

Công cuộc đổi mới gần 2 thập kỷ qua đã làm thay đổi căn bản diện mạo đời sống kinh tế xãhộiở nước ta. Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN sảnphẩm của đổi mới đã phát huy hiệu quảcủa nó ở tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định cùng với việc nâng cao mức sống của hầu hếtcác tầng lớp dân cư. Bên cạnh đó, kinh tế thị trường cũng làm nảy sinh ra không ít những hệ quảxã hội mà chúng ta đang phải tập trung giải quyết. Một trong các hệ quả như...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phân tầng xã hộiCôngcuộcđổimớigần2thậpkỷquađãlàmthayđổicănbảndiệnmạođờisốngkinhtếxãhội ởnướcta.NềnkinhtếthịtrườngđịnhhướngXHCNsảnphẩmcủađổimớiđãpháthuyhiệuquả củanóởtốcđộtăngtrưởngkinhtếcaovàổnđịnhcùngvớiviệcnângcaomứcsốngcủahầuhết cáctầnglớpdâncư.Bêncạnhđó,kinhtếthịtrườngcũnglàmnảysinhrakhôngítnhữnghệquả xãhộimàchúngtađangphảitậptrunggiảiquyết.Mộttrongcáchệquảnhưvậylàsựphântầng xãhội(PTXH).NghiêncứuvềvấnđềnàychothấybứctranhtổngthểvềsựPTXHcũngnhưcác yếutốcóliênquan.Quađó,gópphầnđịnhhướngcácmụctiêuvàchiếnlượcgiảmbấtbìnhđẳng xãhội.VềkháiniệmPTXH,PTXHtheomứcsốngPTXHlàmộttrongnhữngkháiniệmcơbảncủaxãhộihọc.Nóđượcđịnhnghĩalà:“sựxếphạng(ranking)mộtcáchổnđịnhcácvịtrítrongxãhộixéttừgócđộquyềnlực,uytínhoặccácđặcquyền,đặclợikhôngngangnhau”.TrongsựPTXH,cócác“tầng”(stratum),mỗitầnglàmộttậphợpngười(cánhân)giốngnhauvềđịavị,baogồmđịavịkinhtế(tàisản,thunhập),địavịchínhtrị(quyềnlực)hayđịavịxãhội(nhưuytín),từđómàhọcóđượcnhữngcơhộithăngtiến,sựphongthưởngvànhữngthứbậcnhấtđịnhtrongxãhội.SựPTXHthườngđượcmôtảdướidạngcác“thápphântầng”vớinhữnghìnhdángkhácnhautuỳthuộcvàođặctrưngcủacácloạixãhội.Vềcơbản,PTXHlàmộtsựphânchiamangtínhcấutrúccáctầnglớp,giaitầngxãhộidựatrênnhữngđặctrưngvềvịthếkinhtếxãhộicủacáccánhân.Vìvậy,kháiniệmPTXHphânbiệtvớicáckháiniệmgầngũinhư:phânhoágiaicấp,phânhoágiàunghèo,phâncựcxãhội.Cáckháiniệmsaunàycóthểxemnhưnhữngbiếnthể,haylàtrườnghợpriêngcủaPTXH.Tronglịchsử,tươngứngvớicácloạixãhộikhácnhau,cónhữnghệthốngPTXHkhácnhau.Mộtsốquốcgiacóthểcósựbấtbìnhđẳngvềkinhtếrấtcao,songquyềnlựclạiđượcphânbốmộtcáchdânchủ,bìnhđẳnghơn.Trongkhiởmộtsốquốcgiakhác,bấtbìnhđẳngvềkinhtếcóthểkhônglớn,nhưngquyềnlựclạibịtậptrungcaođộtrongtaymộtnhómcầmquyền,độctài.CácnhàxãhộihọcthườngdẫnranhữngvídụđiểnhìnhnhưnướcAnhtronglịchsửđãlàmộtxãhộigiaicấp,dựatrêncơsởnhữngkhácbiệtvềsởhữutàisản.NướcĐứcquốcxãđãtừngđượcphântầngtheoquyềnlực.XãhộiNamPhitrướcđâylàvídụvềmộtxãhộiphântầngtheosựthốngtrịvềchủngtộc.KháiniệmPTXHvừanêutrên,thựcchấtchỉởbìnhdiệnlýthuyết,vĩmô.Đểđưavàophântíchnhữngvấnđềthựctế,mộtcáchthựcnghiệm,cầnphảitìmracácphươngphápvàcácchỉbáocầnthiếtđểthựchiệnviệcđolườngnày.Nhìnchung,ngườitađềuthừanhậnrằng,việcđolườngcáckhácbiệtvềkinhtế(tàisảnvàthunhập)dễhơnnhiềusovới2lĩnhvựccònlạitrongđịnhnghĩavềPTXH.Việcxácđịnhnhữngkhácbiệtvềkinhtế,vấnđềđolườngchínhxáccáckhácbiệtvềtàisảnvàthunhậpcũngkhôngdễdàng,nhấtlàtrongcácxãhộiđangpháttriển.Vìvậy,cóthểlàhợplýkhicácnhànghiêncứutạmthờichấpnhậnviệcsửdụngcácchỉbáovềthunhậpvàmứcsốngđểxemxétsựPTXH,tứclàchỉtheocácdấuhiệukinhtế.Bởivì,sẽcầnrấtnhiềuthờigianđểxửlýcácvấnđềphươngphápluậnvàphươngphápcụthểnếumuốnđolườngđồngthờicả3dấuhiệunàyđểxácđịnhsựPTXHthựctế.Thờigianquaởnướcta,trongcáctàiliệunghiêncứuvàcảtrêncácphươngtiệntruyềnthông,thườngsửdụngthêmmộtkháiniệmcónộihàmhẹphơn“phânhoágiàunghèo”đikèmtheokháiniệmPTXH.Điềunàylàcầnthiết(nhưđãnóitrên)vànócũngphảnánhmộtsựthậtlàhầuhếtcácnghiêncứuvàcáckếtluậnvềPTXHởnướctagầnđâythựcchấtmớichỉđềcậptớisựphânhoágiàunghèochứchưaphảisựPTXHvớinghĩachínhxáccủatừnày.Chínhvìthế,mộtsốnhànghiêncứukhoahọcxãhộiđãthậntrọnghơnbằngcáchsửdụngkháiniệm“PTXHtheothunhập”,“PTXHtheomứcsống”thaychokháiniệmPTXHnóichung.CácchỉbáođượcsửdụngtrongnghiêncứuvềPTXHtheothunhậpvàmứcsốngVớihướngtiếpcậnnóitrên,cácnghiêncứuvềPTXHvừaquađãcốgắngsửdụngnhữnghệchỉbáokhálinhhoạtvàđadạngđểđolườngvàphânloạicácnhóm,tầngxãhộitheothunhậpvàmứcsống.TrongcuộcnghiêncứuvềnhữngbiếnđổixãhộitrongthờikỳĐổimớitạiHàNộivàonăm1992(lầnđầutiên,kháiniệmPTXHđượcsửdụng),cáctácgiảđãđềxuấtýtưởngsửdụngkháiniệmPTXHtheomứcsống,gồm4chỉbáo“kháchquan”và1chỉbáo“chủquan”đểxétsựphântầngcáchộgiađìnhtheomứcsống:Điềukiệnnhàở,baogồmcácyếutố:sởhữu,diệntíchvàloạinhà,khuphụ,vịtrí,hoạtđộngcảitạonângcấptrong5nămqua,chấtlượngnhàvàđánhgiá.Tiệnnghitrongnhà,baogồm12loạitiệnnghichủyếu,đasốmớixuấthiệntrongđờisốngcủacácgiađìnhtrong5nămvừaqua.Vídụ:tivimàu,xemáy,đầuVideo,máygiặt,máyđiềuhoànhiệtđộ...Chitiêu,baogồmcácyếutố:thóiquendùngnănglượngđunnấu,tiềnđiệnhàngtháng,thóiquenănsáng,ăntrưa,chichoviệchọccủaconcái,cácchitiêuchonhucầuvănhoá...Thunhập,baogồmcácyếutố:nguồnthunhập,mứcđộổnđịnh,bấtổnđịnhcủathunhập,tổngthunhậpvàthunhậpbìnhquântronggiađình(theokêkhaicủachủhộ).Chỉbáochủquan,baogồm2loạiđánhgiá:tựđánhgiácủachủhộvềmứcsốngcủagiađìnhhiệnnaytrênthangđo5bậc;đánhgiácủađiềutraviênquaphỏngvấnvàquansátcũngtrênthangđo5bậctrêncơsởcácnhậnxétvềnhàở,tiệnnghi,giaphong,giacảnh,trangtrínộithất,phongcáchtrảlời...hoặcmộtphầnthôngtinthuthậpđượctừbênngoài(từcánbộtổdânphố,phường,hàngxóm...).MộtcôngtrìnhnghiêncứukháccủaViệnXãhộihọcthuộcChươngtrìnhNghiêncứukhoahọccấpnhànước(KX.04)cũngđãtậptrungchochủđềPTXHđượcthựchiệntrong3năm19921994.Trongcôngtrìnhnày,cáctácgiảchỉsửdụngkhái ...