Pháp điển hóa luật tư: Mô hình và thực tiễn quốc tế

Bài viết tập trung phân tích pháp điển hóa dưới góc độ so sánh giữa hai truyền thống Dân luật và Thông luật, làm rõ những trường phái lý thuyết liên quan, cấu trúc của các bộ pháp điển cũng như kỹ thuật pháp điển của từng quốc gia, từ đó rút ra những kết luận và kinh nghiệm có giá trị tham khảo đối với hoạt động pháp điển hóa ở Việt Nam, góp phần vào quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Pháp điển hóa luật tư: Mô hình và thực tiễn quốc tế KINH NGHIỆM QUỐC TẾ PHÁP ĐIểN HóA LUẬT TƯ: Mô HÌNH VÀ THỰC TIỄN QUỐC TẾ1 Trần Kiên* Phạm Hồ Nam** *TS. Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Phát triển xã hội; Giảng viên Bộ môn Luật Dân sự, Khoa Luật - ĐHQGHN **Nghiên cứu viên, Viện Nghiên cứu Phát triển xã hội; Université de Paris, Cộng hòa Pháp Thông tin bài viết: Tóm tắt: Từ khóa: Pháp điển hóa, luật tư, các truyền Bài viết tập trung phân tích pháp điển hóa dưới góc độ so sánh thống pháp lý, luật so sánh. giữa hai truyền thống Dân luật và Thông luật, làm rõ những trường phái lý thuyết liên quan, cấu trúc của các bộ pháp điển Lịch sử bài viết: cũng như kỹ thuật pháp điển của từng quốc gia, từ đó rút ra Nhận bài : 07/01/2020 những kết luận và kinh nghiệm có giá trị tham khảo đối với hoạt Biên tập : 15/01/2020 động pháp điển hóa ở Việt Nam, góp phần vào quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Duyệt bài : 03/02/2020 Article Infomation: Abstract: Key words: codification, private law, legal This article is focused on analysis of codification by comparison traditions, comparative law. between the traditional laws - Civil Law and Common Law, clarifying the relevant theories, the structure of the codifications Article History: as well as the codification techniques of each country. It is then to provide conclusions and experiences as reference for Received : 07 Jan. 2020 codification activities in Vietnam, to facilitate the law Edited : 15 Jan. 2020 developments and improvements. Approved : 03 Feb. 2020 1. Dẫn nhập yêu cầu xã hội cần phải được tổ chức một Trong thuở sơ khai của nền văn minh cách có hệ thống hơn mà trong khi đó, nhân loại, các quy tắc ứng xử trong xã hội những quy tắc tập quán dần bộc lộ rõ yếu không tồn tại dưới các dạng thành văn như điểm của mình - thiếu rõ ràng, thiếu ổn định, chúng ta biết đến phổ biến ngày nay, mà chỉ hạn chế trong phạm vi áp dụng - và không cung cấp đủ những giải pháp cần thiết điều nằm trong những tập quán được duy trì và chỉnh các quan hệ pháp lý mới phát sinh3. Vì tiếp nối đến các thế hệ sau chủ yếu dựa trên lẽ đó, những bộ luật thành văn đầu tiên ra khả năng ghi nhớ và truyền miệng của cộng đời với mục đích tạo lập nên một hệ thống đồng2. Những quy tắc tập quán này là nguồn các quy định minh thị, cụ thể và rõ ràng, duy nhất điều chỉnh các quan hệ phát sinh chứa đựng những quy tắc mang tính khái giữa các thành viên trong cộng đồng đó. Tuy quát áp dụng với các thành viên trong cộng nhiên, sự phát triển nhanh chóng dẫn đến đồng. Những bộ luật đầu tiên được ghi nhận 1 Bài viết này được phát triển từ nghiên cứu đã công bố: Trần Kiên, Phạm Hồ Nam, “Pháp điển hóa luật tư” trong Nguyễn Mạnh Thắng, Đồng bộ hóa luật tư ở Việt Nam hiện nay (Nxb. Công an Nhân dân, 2018). 2 Csaba Varga, Codification as a Socio-Historical Phenomenon (Second, Szent István Társulat 2011), p.28. 3 George Mousourakis, The Historical and Institutional Context of Roman Law (Routledge 2003), p.115. 52 NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP Số 7(407) - T4/2020 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ xuất hiện trong thời kỳ cổ đại: Bộ luật Trên thế giới ngày nay, hoạt động pháp điển Urnammu được ban hành vào khoảng năm hóa thường diễn ra trong lĩnh vực luật tư nói 2100 TCN dưới thời trị vì của vua chung, hay cụ thể hơn là các ngành luật như Urnammu, xứ Ur, ở Lưỡng Hà cổ đại4; Bộ dân sự, thương mại, sở hữu trí tuệ, hình luật Hammurabi ở Babylon được ban hành sự,… đối với những quốc gia không có sự vào khoảng năm 1700 TCN, lấy cảm hứng phân loại công - tư trong hệ thống pháp luật. từ tập hợp những phán quyết và tập quán của Một trong những điểm khác biệt giữa hệ người Sumeri và Akkad5; Luật 12 Bảng thống pháp luật xã hội chủ nghĩa và các hệ được ban hành ở La Mã cổ đại năm 450 thống pháp luật khác là việc đặt luật hình sự TCN và nổi bật nhất là Bộ luật của hoàng đế vào ngành luật công. Về bản chất, phần lớn Justinian La Mã vào năm 534 SCN với quan hệ hình sự trong các hệ thống pháp luật những quy định ở nhiều vấn đề và lĩnh vực Dân luật hay Thông luật gắn bó chặt chẽ với khác nhau6. Kỹ thuật pháp lý để tạo nên các quyền lợi của các chủ thể tư, gồm các những bộ luật này được gọi là pháp điển hóa. quyền liên quan đến nhân thân như quyền Pháp điển hóa (codification), theo định được sống, quyền được bảo đảm về thân nghĩa của Black’s Law Dictionary, là “quá thể,… và các quyền liên quan đến tài sản trình tập hợp, sắp xếp và hệ thống hóa các như quyền sở hữu. Vì vậy, khi nhắc đến pháp quy định của hệ thống pháp luật, hoặc của điển hóa, các bộ pháp điển hóa luật tư vẫn một ngành luật nhất định, vào trong một bộ được xem là phổ biến và mang tính đại diện luật có trật tự”7. hơn cả. Theo truyền thống khoa học pháp lý Việt Trong hệ thống khoa học pháp lý ngày Nam, pháp điển hóa“là hoạt độ ...