Pháp luật về thu hồi đất nhìn từ thực tiễn áp dụng tại huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình

Đất nước chúng ta đang trong thời kỳ phát triển mạnh về kinh tế, cho nên nhu cầu của Nhà nước về đất đai là rất lớn cho các dự án đầu tư trong nước cũng như cho các khu công nghiệp, đường giao thông, khu kinh tế, đặc khu kinh tế. Việc thu hồi đất phục vụ cho đất nước là không thể tránh khỏi. Khi thu hồi đất tất yếu sẽ liên quan đến quyền lợi của người sử dụng đất và quyền lợi đó sẽ được giải quyết thỏa đáng như thế nào là việc người dân đặc biệt quan tâm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Pháp luật về thu hồi đất nhìn từ thực tiễn áp dụng tại huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA PHÁP LUẬT KINH DOANH TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP 4. PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT NHÌN TỪ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH Phạm Thành Đô(*) Tóm tắt Đất nước chúng ta đang trong thời kỳ phát triển mạnh về kinh tế, cho nên nhu cầu của Nhà nước về đất đai là rất lớn cho các dự án đầu tư trong nước cũng như cho các khu công nghiệp, đường giao thông, khu kinh tế, đặc khu kinh tế…. Việc thu hồi đất phục vụ cho đất nước là không thể tránh khỏi. Khi thu hồi đất tất yếu sẽ liên quan đến quyền lợi của người sử dụng đất và quyền lợi đó sẽ được giải quyết thỏa đáng như thế nào là việc người dân đặc biệt quan tâm.   Đến nay, nước ta đã đạt được nhiều thành tựu lớn trong chính sách đất đai, nhưng thực tế đời sống kinh tế xã hội đã chỉ ra vẫn còn nhiều bất cập. Thu hồi đất là một vấn đề nổi cộm và nhức nhối ở nước ta hiện nay. Công tác thu hồi đất vẫn đang là vấn đề hết sức phức tạp và nhạy cảm, còn nhiều tồn tại, vướng mắc bởi nó liên quan đến quyền và lợi ích của nhiều chủ thể. Tình hình khiếu nại, tố cáo liên quan đến đền bù, thu hồi đất chiếm tới 80% trong các loại khiếu kiện. Khi thu hồi đất còn gặp không ít khó khăn trong vấn đề định giá đất, bồi thường thiệt hại, tái định cư chưa phù hợp từ đó gây ra sự căng thẳng, bức xúc trong nhân dân. Điển hình có một số vụ việc nổi cộm gần đây gây xôn xao dư luận là việc thu hồi đất dự án Ecopark ở huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên, vụ việc tại xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Thành phố Hà (*) Ban Tuyên giáo huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình Email: bichthaomy@gmail.com 50 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA PHÁP LUẬT KINH DOANH TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP Nội, vụ một người nông dân nổ súng bắn một số cán bộ của Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình hay mới đây nhất là vụ khiếu kiện kéo dài tại dự án khu đô thị Thủ Thiêm, Thành phố Hồ Chí Minh... Qua đó cho thấy, có nhiều trường hợp người dân không chấp nhận việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quyết định thu hồi đất do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, dẫn đến khiếu kiện kéo dài, nhiều dự án phải thực hiện bằng biện pháp cưỡng chế thu hồi đất.  Các quy định pháp luật về thu hồi đất nhiều và thường xuyên thay đổi, nhưng còn thiếu đồng bộ, chưa hoàn chỉnh, chưa thống nhất và chưa tạo được đầy đủ căn cứ pháp lý để triển khai trong thực tiễn, đặc biệt là cơ chế thực hiện pháp luật về thu hồi đất không được đảm bảo thống nhất, thiếu dân chủ, thiếu công khai, công bằng và minh bạch.  1. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT 1.1. Khái niệm quyền sử dụng đất Quyền sử dụng đất được ghi nhận trong Luật Đất đai năm 2003: “Nhà nước đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai và thống nhất quản lý về đất đai” (Điều 1 Luật Đất đai năm 2003) cụ thể hơn trong Luật Đất đai năm 2013: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất theo quy định của Luật này” (Điều 4 Luật Đất đai năm 2013). Để tiếp cận dưới gọc độ khoa học pháp lý thì “Quyền sử dụng đất là quyền tài sản thuộc sở hữu của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phát sinh trên cơ sở quyết định giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc từ các giao dịch nhận chuyển quyền sử dụng đất. Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt quyền sử dụng đất phải tuân thủ các điều kiện, thủ tục do pháp luật quy định”. 1.2. Khái niệm về thu hồi đất Thu hồi đất là một thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong các văn bản pháp luật đất đai. Thu hồi đất ở đây là một biện pháp làm chấm dứt quan hệ pháp luật đất đai bằng một quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thông qua hoạt động này, Nhà nước thể hiện rất rõ quyền định đoạt đất đai với tư cách đại diện chủ sở hữu đối với đất đai. Theo Từ điển tiếng Việt thông dụng “Thu hồi nghĩa là: Lấy lại cái đã đưa ra, cái đã cấp, phát ra hoặc bị người khác lấy lại [22]. 51 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA PHÁP LUẬT KINH DOANH TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP Theo Từ điển giải thích từ ngữ Luật học, thu hồi đất được hiểu là: “cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi quyền sử dụng đất của người vi phạm quy định về sử dụng đất để Nhà nước giao cho người khác sử dụng hoặc trả lại cho chủ sử dụng hợp pháp bị lấn chiếm. Trường hợp thật cần thiết Nhà nước thu hồi đất của người đang sử dụng của người sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng [19]. Khái niệm này thực ra chưa phải định nghĩa rõ ràng về thu hồi đất, mặc dù có đề cập các trường hợp thu hồi đất nhưng nội hàm của khái niệm này chưa bao quát hết các trường hợp thu hồi đất của Nhà nước. Nhà nước không chỉ thu hồi đất của người có hành vi vi phạm về sử dụng đất hay thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, mà còn thu hồi đất khi có vi phạm từ phía cơ quan quản lý như đất không được giao đúng đối tượng, không đúng thẩm quyền hoặc thu hồi đất trong trường hợp người sử dụng đất chết mà không có người thừa kế… Trong các văn bản luật đất đai qua các thời kỳ, khái niệm thu hồi đất được ghi nhận như sau: Luật Đất đai năm 1987 và Luật Đất đai năm 1993 ra đời, đã đề cập đến vấn đề thu hồi đất, nhưng chưa định nghĩa rõ thế nào là thu hồi đất mà chỉ liệt kê các trường ...