Phát triển vượt cấp trong xã hội: Lịch sử, lôgíc và thực tiễn chủ nghĩa xã hội ngày nay

Trên cơ sở phân tích các căn cứ về lịch sử, lôgíc và từ thực tiễn chủ nghĩa xã hội, tác giả khẳng định có sự phát triển vượt cấp như vậy, đồng thời khẳng định có khả năng quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển vượt cấp trong xã hội: Lịch sử, lôgíc và thực tiễn chủ nghĩa xã hội ngày nayTạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 9 (70) - 2013PHÁT TRIỂN VƯỢT CẤP TRONG XÃ HỘI: LỊCH SỬ,LÔGÍC VÀ THỰC TIỄN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI NGÀY NAYPHẠM VĂN CHÚC*Tóm tắt: Sự vận động và phát triển của lịch sử xã hội loài người là một quátrình lịch sử - tự nhiên. Trong tiến trình lịch sử, nhân loại tất yếu phải lần lượtđi từ xã hội thấp lên xã hội cao, theo trật tự xã hội trước đến xã hội sau. Tuynhiên, ở từng thời kỳ cụ thể, một quốc gia, dân tộc riêng lẻ có thể diễn ra sựphát triển vượt cấp bằng cách bỏ qua một giai đoạn phát triển nhất định và tiếnthẳng lên một giai đoạn phát triển cao hơn. Trên cơ sở phân tích các căn cứ vềlịch sử, lôgíc và từ thực tiễn chủ nghĩa xã hội, tác giả khẳng định có sự pháttriển vượt cấp như vậy, đồng thời khẳng định có khả năng quá độ lên chủ nghĩaxã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa.Từ khóa: Phát triển vượt cấp trong xã hội, bỏ qua chế độ, chủ nghĩa tư bản,chủ nghĩa xã hội, lịch sử, lôgíc.Đặt vấn đềTừ trước đến nay các nhà tư tưởng, lýluận của giai cấp tư sản trên thế giới đềuluôn luôn nhất quán và triệt để bác bỏtoàn bộ mục tiêu, con đường đi lên chủnghĩa xã hội (CNXH) ở tất cả các nước.Họ cho rằng, CNXH là điều khôngtưởng, trái tự nhiên, phi lý; còn chủ nghĩatư bản (CNTB) mới chính là đỉnh điểmhoàn thiện nhất của tiến bộ xã hội, làđích đến cuối cùng trọn vẹn của sự pháttriển văn hóa, văn minh nhân loại. Đốivới các nước đang phát triển, chậm pháttriển về kinh tế - kỹ thuật, bao gồm cảnhững nước xã hội chủ nghĩa (XHCN),thì họ khẳng định rằng, con đường pháttriển hợp lý tất yếu chỉ có thể là đi lênCNTB và mục tiêu tối thượng, duy nhấtđúng đắn chính là các xã hội tư bản chủnghĩa (TBCN) phương Tây hiện nay.40Trên ý nghĩa ấy, vào năm 1989, thờiđiểm khó khăn nhất của phong tràoXHCN thế giới, học giả danh tiếngngười Mỹ Ph. Phukuyama đã tuyên bốđầy hứng khởi về một “sự cáo chungcủa lịch sử” mà hàm ý chính là nhằmđến CNXH hiện thực.(*)Trong khi đó, có những người khônghoàn toàn đứng chung đội ngũ với cáchọc giả tư sản, thậm chí còn tự coi mìnhlà có lập trường “XHCN đích thực”,“mácxít chân chính”, thì tuy không trựctiếp bác bỏ mục tiêu và con đường đi lênCNXH nói chung, song lại hoàn toàn phủnhận khả năng quá độ lên CNXH, xâydựng thành công xã hội XHCN ở nhữngquốc gia, dân tộc đang hoặc chậm pháttriển, bỏ qua chế độ TBCN hoặc giai(*)Phó giáo sư, tiến sĩ.Phát triển vượt cấp trong xã hội ...đoạn phát triển cao của chế độ này.Luồng ý kiến trên đã từng xuất hiệntrong phong trào XHCN ở Châu Âu ngaytừ cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX,cũng như ở nước Nga trước và trong mộtthời gian nhất định sau cách mạng ThángMười. Đặc biệt, nó rộ lên chiếm ưu thếtại Liên Xô và Đông Âu từ khi bắt đầubước vào cái gọi là “cải tổ”. Ở nước ta,thời gian qua và kể cả hiện nay cũng xuấthiện những ý kiến như vậy.Các ý kiến này cho rằng, theo chínhlý luận mácxít thì các nước tiền TBCNcần phải và cũng chỉ có thể đi lênCNTB. Tương tự, các nước TBCN pháttriển thấp hoặc trung bình cũng cần phảivà chỉ có thể đi lên CNTB phát triểncao. Sự kiện chế độ XHCN ở Đông Âuvà Liên Xô sụp đổ chính là cái giá màcác nước này phải trả cho “tội tổ tông”của họ. Đó là việc, trong khi nền kinh tế,sản xuất còn thua kém xa các nướcTBCN phương Tây, thì các Đảng Cộngsản, nhà nước XHCN và người dân ởđây đã cố thực hiện cách mạng thángMười và các cuộc cách mạng XHCNkhác một cách gò ép, chủ quan, duy ýchí. Mọi khó khăn, trở ngại và bất cậpcủa CNXH hiện thực trong suốt thờigian qua, cũng như thất bại cuối cùngkhông tránh khỏi tới đây của các nướcXHCN còn lại, đều bắt nguồn từ sự bấtchấp, vi phạm những quy luật lịch sử tựnhiên mà chính “Mác trẻ” thiên tài đãphát hiện...Các ý kiến trên đây trái ngược vớiquan điểm của Đảng ta khẳng định rằng,Việt Nam bỏ qua chế độ TBCN để quáđộ lên CNXH. Bài viết này phân tíchmột số căn cứ (lịch sử, lôgíc, thực tiễn)để bác bỏ các ý kiến vừa nêu.1. Lịch sửLịch sử phát triển của toàn bộ xã hộiloài người trên phạm vi cả thế giới nóichung từ trước đến nay đã và đang trảiqua năm hình thái kinh tế - xã hội: côngxã nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phongkiến, TBCN, CSCN. Trong tiến trìnhlịch sử chung đó, nhân loại tất yếu phảilần lượt đi từ xã hội thấp lên xã hội cao,theo trật tự từ xã hội trước đến xã hộisau. Ở đây lịch sử không thể có sự đứtđoạn, hụt hẫng hoặc nhảy cóc phi thựctế từ hư vô, bất chấp những tiền đề, mụctiêu hiện thực cụ thể nhất định.Nhưng mặt khác, sự vận động, pháttriển của xã hội loài người là một quátrình lịch sử - tự nhiên, chứ không phảilà một quá trình tự nhiên trực tiếp đơnthuần, tuyệt đối cứng nhắc, máy mócđịnh mệnh. Cho nên cũng chính trongsự phát triển tuần tự, tổng thể chung, thìở từng thời kỳ, giai đoạn cụ thể nhấtđịnh, trong phạm vi từng khu vực, từngquốc gia, dân tộc riêng lẻ lại diễn ranhững trường hợp đặc thù. Chẳng hạn,một số cư dân, nền văn minh ở Ấn ...