Phương pháp lai hữu tính đối với cây bông

Lai trong loài Các giống bông trồng cùng một loài lai với nhau trong nhiều trường hợp cho các dạng biến dị tổ hợp rất tốt. Khi chọn các giống bố mẹ để lai cần lưu ý đến các đặc tính kinh tế quan trọng như số quả/ cây, kích thước quả, tỉ lệ xơ, chất lượng xơ, tính chống chịu…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phương pháp lai hữu tính đối với cây bôngPhương pháp lai hữu tính đối với cây bông3.2.1. Lai trong loàiCác giống bông trồng cùng một loài lai với nhautrong nhiều trường hợp chocác dạng biến dị tổ hợp rất tốt.Khi chọn các giống bố mẹ để lai cần lưu ý đến cácđặc tính kinh tế quan trọngnhư số quả/ cây, kích thước quả, tỉ lệ xơ, chất lượngxơ, tính chống chịu… để có thểchọn được từ con lai, những biến dị tổ hợp với nhiềutính trạng quý. Các giống bốmẹ có thể khác nhau về hình thái, xa nhau về địa lí,vùng sinh thái…Tuỳ theo yêu cầu cụ thể có thể lai đơn, lai kép hoặclai phức tạp hơn. Muốntăng tính trạng có lợi hoặc loại bỏ tính trạng xấu cóthể sử dụng phương pháp lai lại(backcross).Vì bông là cây tự thụ phấn cũng có tỉ lệ giao phấnkhá cao (nhờ côn trùng) dođó vật liệu lai cần được chọn lọc kỹ và phải cho tựthụ phấn kèm theo cách li chặtchẽ trước khi lai vài ba thế hệ để bảo đảm độ thuầncủa giống dòng.Chọn lọc đối với con lai bắt đầu từ F2 và tiếp tục ởcác thế hệ tiếp sau. Chọnlọc có hiệu quả đối với quần thể con lai ở cây bông làchọn lọc theo phả hệ(pedigree).3.2.2. Lai xaĐối với cây bông lai xa rất có ý nghĩa. Rất nhiềudạng lai có giá trị thu được từlai xa: các dạng lai có xơ bền, sợi mịn, xơ dài, khángcôn trùng và tuyến trùng,chống chịu bệnh héo nhũn, bệnh giác ban, bệnh xoănlùn do virus…Lai xa giữa các loài bông có cùng số lượng nhiễm sắcthể thường dễ thuđược kết quả (bông luồi với bông Hải Đảo, bông cỏchâu Á với bông cỏ châuPhi).Lai xa giữa các loài khác nhau về số lượng nhiễm sắcthể (2x và 4x) thường rấtkhó khăn. Hạt lai thường bị rỗng do phôi chết sớm,quả lai thường rụng sớm, nếuthu được kết quả thì con lai F1 cũng thường bất dục.Để khắc phục hiện tượng không kết hạt khi lai xa đầutiên phải tạo điều kiệntốt cho cây mẹ trong và sau khi lai như chế độ dinhdưỡng, nhiệt độ, ánh sáng… đểbảo đảm an toàn cho quá trình thụ phấn, thụ tinh vàphát triển của phôi, quả. Lựachọn giống thích hợp để lai khác loài nhiều khi chohiệu quả hoàn toàn khác nhau.Khắc phục hiện tượng bất dục ở con lai F2 bằng cáchlai lại, hoặc tạo con lai đabội khác nguồn. Ở Uzbekistan đã tạo giống lai giữacác loài có số nhiễm sắc thểkhác nhau như sau: G. arboreum x G.thurberi (cùngcó 2n = 26). Con lai F2 được đabội hoá (2n = 52) lai tiếp với G.hirsutum (2n = 52).Con lai ba này có độ bền xơ caonhất trong các giống đang sản xuất tại vùng Trung Áthuộc Liên Xô (cũ). Ở Bờ BiểnNgà cũng trồng phổ biến các giống lai ba khác loài làHAR (hirsutum x arboreum xraimondci) và ATH (arboreum x thurberi xhirsutum). Các giống này có năng suất,lệ xơ và chất lượng xơ đều cao.Ở Ấn Độ lai xa giữa G. arboreum với G.thurberi vàgiữa G.thurberi vớiG.raimandii cũng đã cho những giống lai quý chínsớm, quả to, chất lượng xơ cao.Lai giữa bông luồi và thứ bông luồi dạng dại(G.hirsutum x ssp. Mexicanumvar.nervosum) là phép lai thông dụng để tạo dạngchống bệnh héo nhũn do nấm.F1 (giống bông luồi x mexicanum) x giống hoặcgiống x F1 (giống bông luồi xmexicanum).F1 có thể lai với chính giống làm mẹ hoặc có thể laivới một giống khác để cóđược con lai vừa có nhiều tính quý của giống vừachống chịu bệnh tốt.