PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH NHANH SẢN PHẨM TRONG CÁC PHẢN ỨNG CỦA HỢP CHẤT PHOTPHO

Bài toán về axit H3PO4 hay P2O5 tác dụng với dung dịch bazơ cũng như các phản ứng của muối photphat đối với học sinh THPT còn khá phức tạp. Đa số học sinh không nắm rõ bản chất phản ứng nên vẫn chưa tự tin khi làm các bài tập dạng này. Để làm tốt dạng bài tập này thì trước tiên ta phải xác định đúng được sản phẩm sinh ra trong các phản ứng, rồi dựa vào số liệu để tính toán.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH NHANH SẢN PHẨM TRONG CÁC PHẢN ỨNG CỦA HỢP CHẤT PHOTPHO PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH NHANH SẢN PHẨM TRONG CÁC PHẢN ỨNG CỦA HỢP CHẤT PHOTPHO (Đăng Báo Hóa Học & Ứng dụng số 6/2009) LƯU HUỲNH VẠN LONG Trường THPT Thanh Hòa – Huyện Bù Đốp Tỉnh Bình Phước Bài toán về axit H3PO4 hay P2O5 tác dụng với dung dịch bazơ cũng như cácphản ứng của muối photphat đối với học sinh THPT còn khá phức tạp. Đa số học sinhkhông nắm rõ bản chất phản ứng nên vẫn chưa tự tin khi làm các bài tập dạng này.Để làm tốt dạng bài tập này thì trước tiên ta phải xác định đúng được sản phẩm sinhra trong các phản ứng, rồi dựa vào số liệu để tính toán. Có thể phân thành một sốdạng sau:I- Axit H3PO4 tác dụng với dung dịch bazơ 1/ Trường hợp dung dịch bazơ là NaOH hay KOH Ta có các phản ứng sau: H3PO4 + NaOH → NaH2PO4 + H2O H3PO4 + 2NaOH → Na2HPO4 + 2H2O H3PO4 + 3NaOH → Na3PO4 + 3H2O Để xác định muối gì được tạo ra thì đa phần học sinh dựa vào phương pháp đại Soá mol bazôsố là lập tỷ lệ mol T = hay ngược lại rồi lập bảng ghi nhớ 7 trường hợp, Soá mol axitsau đó so sánh với tỷ lệ mol mà đề bài cho để kết luận. Cụ thể là: n NaOH n H3PO4 1 2 3 Saûn phaåm NaH 2 PO 4 NaH 2 PO 4 Na2 HPO 4 Na3 PO4 NaH2 PO4 Na2 HPO4 Na3PO4 Dö H 3 PO 4 Na2 HPO 4 Na3 PO 4 Dö NaOH2/ Trường hợp dung dịch bazơ là Ca(OH)2 hay Ba(OH)2Ta có các phản ứng sau: 2H3PO4 + Ca(OH)2 → Ca(H2PO4)2 + 2H2O H3PO4 + Ca(OH)2 → CaHPO4 + 2H2O 2H3PO4 + 3Ca(OH)2 → Ca3(PO4)2 + 3H2OTương tự: n Ca(OH)2 n H3PO4 0,5 1 1,5 Saûn phaåm Ca(H 2 PO 4 )2 Ca(H 2 PO 4 )2 CaHPO 4 Ca3 (PO4 )2 Dö H 3 PO 4 Ca(H2 PO4 )2 CaHPO4 Ca3 (PO4 )2 CaHPO 4 Ca3 (PO 4 )2 Dö Ca(OH)2 Học sinh thường làm bằng cách lập bảng trên, do các em đã được làm quencách làm này từ THCS. Tuy nhiên học sinh cần nhớ một cách máy móc các hệ số tỷGV: LƯU HUỲNH VẠN LONG( Trường THPT Thanh Hòa-Bù Đốp- Bình Phước) -1-Phone: 0986.616.225Email: Vanlongthpt@gmail.com or vanlongthpt@yahoo.comlệ trên (14 trường hợp) mà không hiểu rõ bản chất của phản ứng. Do đó đối với bàitoán hỗn hợp bazơ thì các em sẽ rất lúng túng. * Để nắm rõ bản chất của phản ứng cũng như hạn chế lối mòn ta vận dụng kiếnthức về “Chương Sự điện ly” ở lớp 11 ta giải bài toán trên như sau: Axit H3PO4 là một triaxit thuộc loại trung bình nên trong dung dịch sẽ phân lyra 3 nấc. Giả sử ta có a mol H3PO4 thì sơ đồ phân ly của H3PO4 như sau: H3PO4 → H+ + H2PO4- → 2H+ + HPO42- → 3H+ + PO43- a(mol) a 2a 3a (mol) Dựa theo sơ đồ ta thấy cứ a mol axit sẽ giải phóng 3 lần H+ là a, 2a, 3a molH+. Khi cho dung dịch bazơ vào thì bản chất phản ứng là sự trung hòa: H+ + OH- → H2ODo đó nếu biết số mol NaOH hay KOH ta biết: n OH = n NaOH -Biết số mol Ca(OH)2 hay Ba(OH)2 ta biết: n OH = 2n Ca(OH) - 2 Ta so sánh số mol của OH- với số mol H+ sẽ biết phản ứng tạo ra muối gì:- Nếu nOH- < a → tạo muối H2PO4- và H3PO4 dư- Nếu nOH- = a → tạo muối H2PO4-- Nếu a < nOH- < 2a → tạo muối H2PO4- và HPO42-- Nếu nOH- = 2a → tạo muối HPO42-- Nếu 2a < nOH- < 3a → tạo muối HPO42- và PO43-- Nếu nOH- = 3a → tạo muối PO43-- Nếu nOH- > 3a → tạo muối PO43- và OH- dư Tóm tắt các trường hợp trên bằng bảng sau: n OH- n H3PO4 1 2 3 Saûn phaåm H 2 PO 4 − H 2 PO4 − HPO 4 2 − PO4 3− H2 PO4 − HPO4 2− ...