Prion gây bệnh bò điên và ứng dụng trong y học

Prion gây ra bệnh cho bò (bò điên) hay cho người (Creutzfeldt-Jakob). Quốc gia nào phát hiện có bệnh bò điên thì thịt bò nước đó bị tẩy chay, vì thế tác nhân gây bệnh bò điên bị coi là thủ phạm gây hậu quả xấu cho xã hội. Tuy nhiên, những nghiên cứu thời gian gần đây lại thấy không phải tất cả các prion đều xấu... Phát hiện nhiều loại protein - prion Prion có thể biến một protein bình thường thành bất thường gọi là proteinprion. Chữ prion thường gắn liền với ấn tượng xấu. Ngày nay...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Prion gây bệnh bò điên và ứng dụng trong y học Prion gây bệnh bò điên và ứng dụng trong y họcPrion gây ra bệnh cho bò (bò điên) hay cho người (Creutzfeldt-Jakob).Quốc gia nào phát hiện có bệnh bò điên thì thịt bò nước đó bị tẩy chay,vì thế tác nhân gây bệnh bò điên bị coi là thủ phạm gây hậu quả xấu choxã hội. Tuy nhiên, những nghiên cứu thời gian gần đây lại thấy khôngphải tất cả các prion đều xấu...Phát hiện nhiều loại protein - prionPrion có thể biến một protein bình thường thành bất thường gọi là protein-prion. Chữ prion thường gắn liền với ấn tượng xấu. Ngày nay đã tìm thấynhiều loại protein-prion, chứ không phải chỉ có một loại gây bệnh não xốp(Creutzfeldt-Jakob). Trong chúng có những loại hữu ích.Adriano Aguzzi, nhà thần kinh học tại ĐH Zurich đã thử nghiệm, phát hiệnra vấn đề lý thú: Ở nhóm chuột biến đối gen, tế bào bị thiếu các protein-prion, việc truyền tín hiệu xuống các sợi thần kinh sciatic chậm trễ hơn sovới nhóm chuột có đủ protein-prion. Theo các nghiên cứu trước đó, AdrianoAguzzi giải thích: Các protein-prion trực tiếp đi đến các tế bào Schwann.Các tế bào này có vai trò bao bọc quanh các tế bào thần kinh sản xuất ramyelin, một loại vật liệu cách nhiệt điện, nhằm hỗ trợ sự truyền tín hiệu giữacác tế bào thần kinh. Khi thiếu các protein-prion, sự dẫn truyền thần kinh sẽbị trở ngại. Phục hồi protein-prion đến các tế bào Schwann, vỏ bọc myelinđược sửa chữa, chức năng truyền tín hiệu trở lại bình thường. Ngoài cácprotien-prion giúp chuyển tín hiệu thần kinh này, còn phát hiện ra nhiềuprotein- prion ở những nơi khác, có chức năng riêng biệt. Hình ảnh prion gây bệnh bò điên....Và những ứng dụng bước đầuTìm căn nguyên bệnhNăm 2000, các nhà khoa học Mỹ tiêm chất chiết xuất từ não của người tửvong vì bệnh Alzheimer vào chuột thí nghiệm, thấy chất chiết xuất này kíchhoạt tạo thành các mảng protein TAU đặc thù của bệnh Alzheimer. Vào thờiđiểm ấy, cơ chế truyền bệnh của protein-prion đã được biết, nhưng các nhà yhọc không quan tâm, vì cho rằng các mảng này tạo thành ngoài các neuron,chất chiết xuất chỉ làm tăng tiến trình phát triển mà không ảnh hưởng trựctiếp đến các neuron.Sau này các nhà nghiên cứu Anh, Thụy Sĩ lặp lại thử nghiệm này và có cáchgiải thích khác: Tiêm một phần não của chuột bị bệnh Alzheimer vào nãochuột lành để các sợi protein TAU đặc thù của bệnh Alzheimer phân tántrong não chuột lành. Các chuột lành sau đó sẽ mắc bệnh Alzheimer. Cácprotein-TAU thực chất là protein- prion đặc thù của bệnh Alzheimer. TheoTS. Markus Tolnay, các protein-TAU (tức các protein-prion đặc thù) trongbệnh Alzheimer nằm trong neuron có khả năng vượt ra ngoài màng tế bào,xâm nhập vào các tế bào lành xung quanh làm cho bệnh phát triển. Theo TS.Marc Diamond thuộc Viện đại học California, San Francisco, có sự lâytruyền của các protein-TAU đặc thù còn xảy ra ngay giữa các tế bào trongmôi trường nuôi cấy. Xét ở khía cạnh nào đó, cách lây truyền của cácprotein-prion đặc thù trong bệnh Alzheimer giống như cách lây truyềnprotein-prion trong bệnh bò điên và tương tự như sự lây nhiễm của viruthay vi khuẩn. Vì vậy các nhà khoa học xếp bệnh Alzheimer vào bệnh lâynhiễm mặc dù bản chất sự lây nhiễm này là lây nhiễm qua protein-prion đặcthù chứ không phải lây nhiễm do vi sinh. Điều đặc biệt là các bệnh thoái hóanão có cơ chế tạo ra các mảng protein bất thường (tức các protein-prion) đềucó cách lây nhiễm này. Parkinson cũng thuộc dạng bệnh này.Hướng tìm các thuốc mớiTrường hợp cần ngăn chặn sự phát triển lây lan bệnh do protein- prion cóhại:Một tác động hay tổn thương sẽ để lại dấu ấn ở vòng xoắn, biến một tế bàobình thường thành tế bào có hình dạng kỳ dị với một protein- prion có tínhđặc thù. Theo Yury Chernoff, nhà sinh vật tại Viện Công nghệ Georgia,protein- prion như một bộ nhớ phân tử. Chúng nhớ việc thay đổi tế bàobình thường thành tế bào kỳ dị như thế nào và chuyển tới tế bào lành, lặp lạiviệc đó. Trên cùng một cá thể thì cách làm này của protein-prion làm bệnhnặng thêm; khi truyền từ vật này sang vật khác hay từ vật sang người thì làmbệnh lây lan. Nếu hóa giải được các protein-prion bất thường này thì chặnđược sự phát triển, lây lan bệnh. Theo hướng này các nhà khoa học tạo ravaccin synuclein. Vaccin này làm làm chậm được sự tiến triển củaParkinson. Dĩ nhiên người ta cũng có thể tạo nên vaccin hóa giải protein -TAU để làm chậm sự phát triển của Alzheimer. Có thể coi đây như là loạivaccin dùng điều trị (chống bệnh tiến triển nặng, chống bệnh lây lan).Mặt khác, các tế bào Schawann không đóng vai trò sản xuất myelin mà chỉtiếp nhận protein-prion, bao bọc lấy myelin, làm cho tế bào thần kinh ngoạivi, tế bào thần kinh nối các cơ quan và chân tay được kết liền (qua truyền tínhiệu) với não hay tủy sống, tạo nên mạng lưới hệ thần kinh trung ương.Protein-prion làm được chức năng này là nhờ PRP. Khi protein-prion thuộcloại xấu thì sự liên kết này không giúp cho sự truyền tí ...