QUẢN LÝ SỨC KHOẺ MÔI TRƯỜNG - PHẦN I

Mục tiêu bài giảng:Sau khi học xong bài này, học viên có khả năng: 1. Trình bày được khái niệm nguy cơ sức khỏe môi trường (SKMT) và các yếu tố quyết định nguy cơ SKMT 2. Trình bày được các yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức nguy cơ SKMT 3. Trình bày được định nghĩa về lượng giá nguy cơ SKMT và những yếu tố cơ bản của các khung lượng giá nguy cơ sức khỏe/SKMT 4. Trình bày được các bước trong khung lượng giá nguy cơ SKMT và mối quan hệ giữa lượng giá nguy...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
QUẢN LÝ SỨC KHOẺ MÔI TRƯỜNG - PHẦN I BÀI 12: QUẢN LÝ SỨC KHOẺ MÔI TRƯỜNG PHẦN I – LƯỢNG GIÁ NGUY CƠ SỨC KHỎE MÔI TRƯỜNG (ENVIRONMENTAL HEALTH RISK ASSESSMENT)Đối tượng: Cao học Y tế công cộngThời gian: 4 giờMục tiêu bài giảng:Sau khi học xong bài này, học viên có khả năng: 1. Trình bày được khái niệm nguy cơ sức khỏe môi trường (SKMT) và các yếu tố quyết định nguy cơ SKMT 2. Trình bày được các yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức nguy cơ SKMT 3. Trình bày được định nghĩa về lượng giá nguy cơ SKMT và những yếu tố cơ bản của các khung lượng giá nguy cơ sức khỏe/SKMT 4. Trình bày được các bước trong khung lượng giá nguy cơ SKMT và mối quan hệ giữa lượng giá nguy cơ SKMT với quản lý nguy cơ SKMT 5. Áp dụng được khung lượng giá nguy cơ SKMT để lượng giá nguy cơ SKMT trong các trường hợp thực tế.I. KHÁI NIỆM VÀ NHẬN THỨC VỀ NGUY CƠ SỨC KHỎE MÔITRƯỜNG1. Khái niệm nguy cơ sức khỏe môi trườngBài này giới thiệu về phương pháp lượng giá nguy cơ sức khỏe do tiếp xúc vớicác yếu tố hoặc chất ô nhiễm môi trường. Nhưng trước tiên, chúng ta cần tìmhiểu nguy cơ sức khỏe môi trường (SKMT) là gì và các yếu tố nào quyết địnhnguy cơ SKMT. Theo Ropeik và Grey (2002) nguy cơ được định nghĩa là “xácsuất mà việc phơi nhiễm với yếu tố nguy cơ sẽ để lại một hậu quả xấu”. Địnhnghĩa này bao gồm các yếu tố cơ bản tạo nên nguy cơ như xác suất, yếu tốnguy cơ, phơi nhiễm và hậu quả. Xác suất là một yếu tố mang tính thống kê 1nhằm mô tả khả năng một việc gì đó sẽ xẩy ra, ví dụ “nguy cơ bị ung thư dotiêu thụ dioxin ở mức 0,01 pg TEQ/kg trọng lượng cơ thể/ngày trong suốt cuộcđời (70 năm) là 1 trên 1 triệu người tiếp xúc” (Center for Health 1999). Yếu tốnguy cơ là khả năng một chất hay một yếu tố sẽ gây ra một tác động tiêu cựclên sức khỏe nếu có sự tiếp xúc. Sự phơi nhiễm là sự tiếp xúc giữa chất hay yếutố ô nhiễm môi trường với yếu tố đích, dẫn đến sự thấm nhiễm; ví dụ trẻ emtiếp xúc với chì trong đất dẫn đến bị nhiễm độc chì. Hậu quả là những tác độngxấu tới sức khỏe do việc tiếp xúc với yếu tố hay chất ô nhiễm môi trường.Hội đồng Sức khỏe Môi trường Ôxtrâylia đưa ra định nghĩa nguy cơ SKMTnhư sau: “Nguy cơ SKMT là xác suất một hậu quả xấu sẽ xẩy ra trong một khoảng thời gian nào đó, trên một người, một nhóm người, hay trên cây cối, động vật hay hệ sinh thái của một vùng nào đó do tiếp xúc với một yếu tố nguy cơ ở một liều hay nồng độ nhất định” (Australian enHealth Council 2004).Như vậy, nguy cơ phụ thuộc vào mức độ độc hại của chất phơi nhiễm vàmức độ phơi nhiễm (được quyết định bởi thời gian và tần suất phơinhiễm). Nếu không có sự phơi nhiễm thì sẽ không có nguy cơ. Theo haiđịnh nghĩa ở trên, nguy cơ được mô tả bằng công thức sau đây: Nguy cơ = Xác suất x Hậu quả x Yếu tố nguy cơ x Tiếp xúc (Risk = Probability x Consequences x Hazard x Exposure)Công thức này giúp chúng ta hiểu các yếu tố quyết định nguy cơ, còn trên thựctế không thể dùng để tính nguy cơ định lượng.Ngoài hai định nghĩa nêu trên, Ủy ban Quốc hội Mỹ cũng đưa ra định nghĩa vềLượng giá và Quản lý Nguy cơ (U.S. P/CCRARM 1997) và được sử dụng khárộng rãi trong lĩnh vực y tế công cộng. Theo đó nguy cơ được định nghĩa là“xác suất mà một chất hay một tình huống nào đó, trong một số điều kiện nhấtđịnh, sẽ để lại tác hại”. Nguy cơ được tạo thành bởi hai yếu tố, đó là xác suấtmột tác động có hại sẽ xẩy ra (ví d ụ xác suất một bệnh hay một chấn thương 2nào đó sẽ xẩy ra) và hậu quả của tác động đó (ví dụ chấn thương sọ não, tửvong). Theo định nghĩa này, nguy cơ được mô tả bằng công thức sau: Nguy cơ = Xác suất một tác động có hại xẩy ra x hậu quả của tác động có hại (Risk = Probability of an adverse event x Consequences of the adverseevent)2. Nhận thức về nguy cơ sức khỏe môi trườngTheo các nhà khoa học, nguy cơ SKMT có thể được lượng giá một cách địnhlượng và khách quan. Việc lượng giá nguy cơ khách quan giúp xác định nguycơ đó ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào. Tuy nhiên, có rất nhiều bằng chứngtừ các nghiên cứu xã hội học cho thấy nhận thức về nguy cơ còn mang tính chủquan và được quyết định bởi nhiều yếu tố định tính như nhận thức của mỗi cánhân, các giá trị văn hóa, các quan niệm xã hội, sự xúc cảm, khả năng kiểmsoát tình huống v.v. (Slovic 1997; Thomas & Hrudey 1997). Tất cả mọi người,bất kể là chuyên gia hay là cộng đồng, trong quá trình lượng giá nguy cơ đều bịtác động bởi những cảm xúc, niềm tin, cũng như cách nhìn nhận về thế giớixung quanh. Mỗi người nhận thức về nguy cơ khác nhau và cộng đồng thườngnhận thức về nguy cơ khác với các nhà khoa học. Cách đây gần hai thập kỷ,Sandman (1987) đã đưa ra định nghĩa về nguy cơ mà hiện vẫn được áp dụngrộng rãi, nhất là trong lĩnh vực truyền thông nguy cơ. Theo Sandman thì ng ...