Quảng Ngãi - Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn: (Phần 1)

Phần 1 Tài liệu Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn: Quảng Ngãi do Nguyễn Đình Đầu biên soạn gồm có các nội dung sau: Đôi lời riêng về Quảng Ngãi, lời giới thiệu của GS Trần Văn Giàu, lời cảm ơn của tác giả, chữ viết tắt, từ vựng Việt-Hán-Pháp-Anh, lời tựa, phàm lệ, phần 1 (địa lý lịch sử Quảng Ngãi; một số thắng cảnh Quảng Ngãi; các nhân vật Quảng Ngãi xưa; phân tích địa bạ trấn Quảng Ngãi).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quảng Ngãi - Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn: (Phần 1) Ñoâi lôøi rieâng veà Quaûng Ngaõ Ngaõi Caùc naêm 2011 vaø naêm 2012 tôùi ñaây laø nhöõng thôøi ñieåm kyûnieäm troïng ñaïi cuûa tænh Quaûng Ngaõi. Naêm 2011 kyû nieäm 540 naêm vua Leâ Thaùnh Toâng cho tröïc tròñaát Coå Luõy vaø ñoåi teân laø phuû Tö Ngaõi (1471). Naêm 2012 kyû nieäm 610 naêm xöù Coå Luõy (ñòa baøn Quaûng Ngaõingaøy nay) thuoäc veà baûn ñoà Ñaïi Vieät (1402). Naêm 2012 cuõng kyû nieäm 410 naêm, Nguyeãn Hoaøng ñoåi phuû TöNgaõi thaønh phuû Quaûng Ngaõi (1602). Töø naêm 1832 ñeán nay - töùc gaàn 180 naêm qua - lieân tuïc ñöôïcmeänh danh laø tænh Quaûng Ngaõi, ñôn vò haønh chính lôùn tröïc thuoäctrieàu ñình vaø trung öông. Coù nghieân cöùu kyõ söu taäp ñòa baï traán Quaûng Ngaõi thieát laäp töøgaàn 200 naêm nay (1813), ta môùi hieåu ñöôïc phaàn naøo tính chaát ñaëcthuø cuûa ñaát ñai, xaõ thoân vaø con ngöôøi Quaûng Ngaõi. Ñaát ñai thì caèncoãi, nhöng xaõ thoân phaân boá hôïp lyù vaø con ngöôøi raát bieát “kheùo aênthì no, kheùo co thì aám“. Quaûng Ngaõi giöõ phaàn laõnh thoå laøm xöôngsoáng cuûa caû nöôùc vaø ñaõ saûn sinh nhöõng con daân xuaát saéc ñeå xaâydöïng vaø baûo veä toå quoác Vieät Nam. Cho neân, trong taäp saùch naøy,chuùng toâi coù ghi theâm hai ñoaïn nhoû: Moät soá thaéng caûnh Quaûng Ngaõi(tieác laø chöa noùi ñeán vònh Dung Quaát) vaø Caùc nhaân vaät Quaûng Ngaõixöa (Buøi Taù Haân, Leâ Vaên Duyeät, Tröông Ñaêng Queá, Nguyeãn Baù Nghi,Voõ Duy Thaønh) laø caùc nhaân vaät ñaõ ñoùng nhöõng vai troø lòch söû khaùquyeát ñònh trong thôøi caän ñaïi ôû nöôùc ta. Kính mong quyù ñoäc giaû chæ ra nhöõng sai nhaàm vaø thieáu soùt cuûataäp saùch Nghieân cöùu ñòa baï Quaûng Ngaõi naøy, ñeå soaïn giaû ñöôïc hoïchoûi theâm vaø kòp söûa chöõa cho laàn taùi baûn sau neáu coù dòp. Xin thaønh thöïc caûm ôn. TP. Hoà Chí Minh, cuoái thu naêm 1999 vaø ñaàu xuaân naêm 2010 NGUYEÃN ÑÌNH ÑAÀU 56 Lôøi giôùi thieäu Traûi qua maáy ngaøn naêm, nöôùc ta vaãn laø moät xöù noâng nghieäp vaølaáy xaõ thoân laøm ñôn vò cô sôû. Tôùi ñaàu theá kyû XIX, cöông vöïc nöôùc tamôùi oån ñònh vaø thoáng nhaát veà maët haønh chính suoát töø aûi Nam Quantôùi muõi Caø Mau, goàm khoaûng 18.000 laøng vôùi caùc teân goïi khaùc nhaunhö xaõ, thoân, phöôøng, giaùp, ñieåm, aáp, laân, trang, traïi, man, saùch...Laøng nöôùc gaén boù xöông thòt vôùi nhau, vì nöôùc laø thaân theå, coøn laøng laøchi theå. Caû laøng vaø nöôùc ñeàu soáng chuû yeáu baèng ngheà troàng luùa nöôùc. Cho neân, hai vaán ñeà noâng nghieäp vaø xaõ thoân laø voâ cuøng quantroïng ñoái vôùi söï toàn vong vaø lôùn maïnh cuûa daân toäc ta. Chuùng ta caàntìm hieåu nhöõng vaán ñeà aáy moät caùch saâu saéc vaø toaøn dieän, khoâng chæñeå oân coá tri taân, maø coøn nhaèm muïc ñích goùp phaàn xaây döïng moätchieán löôïc phaùt trieån haøi hoøa cho khaép nöôùc vaø moãi ngöôøi daân, töøtheå chaát ñeán tinh thaàn, töø thaønh thò ñeán thoân queâ. Nhöng döïa treân nhöõng söû lieäu, nhöõng tö lieäu naøo ñeå coù theånghieân cöùu ñeà taøi ñoù cho nghieâm tuùc, khaùch quan vaø khoa hoïc? Maymaén thay, sau bao tang thöông khoùi löûa, löu tröõ trieàu ñình Hueá coønbaûo toàn ñöôïc 10.044 taäp ñòa baï, goàm khoaûng 16.000 quyeån cho16.000 xaõ thoân trong toång soá 18.000 xaõ thoân toaøn quoác ñöông thôøi (coùleõ moät hai ngaøn quyeån ñaõ bò thaát laïc hoaëc moái moït tieâu huûy). Ñaây laønhöõng taøi lieäu vieát tay, khoâng in aán, neáu maát laø maát haún. Trong kho taøng di saûn vaên hoùa vaø lòch söû Haùn Noâm, söu taäp ñòabaï laø phaàn ñoà soä nhaát coøn löu laïi. Neáu boä Hoäi ñieån söï leä keå haøngngaøn trang, boä Ñaïi Nam thöïc luïc keå haøng vaïn trang, thì boä söu taäpÑòa baï phaûi keå haøng trieäu trang. Laïi nöõa, caùc boä söû ñòa chính yeáunhö Thöïc luïc, Hoäi ñieån, Vieät söû (Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùmcöông muïc), Nhaát thoáng (Ñaïi Nam nhaát thoáng chí)... ñaõ ñöôïc in aánthaønh nhieàu baûn, maát baûn naøy coøn baûn khaùc. Cho neân nhöõng taøi lieäuvieát tay nhö Chaâu baûn hoaëc Ñòa baï thì caøng caàn phaûi baûo veä kyõlöôõng hôn. Baûo veä ñaây khoâng coù nghóa laø boù chaët roài chaát vaøo kho(laøm theá, vi khuaån cuõng seõ ñuïc muûn ra heát), maø phaûi caáp toác ñem rakieåm keâ, ghi phieáu, nhaân baûn vaø nghieân cöùu. Neáu chöa kòp xaây khohay nhaân baûn, thì cuõng neân ñeå caùc nhaø nghieân cöùu tieáp tuïc hoaëc 7tieán haønh ngay nhöõng coâng trình tìm hieåu ñaát nöôùc vaø con ngöôøi VieätNam qua nhöõng tö lieäu cô baûn ñoù, vì ngöôøi ñoïc ñöôïc Haùn Noâm vaøvaên baûn coå khoâng coøn bao nhieâu. Caùc nhaø nghieân cöùu söû Vieät Na ...