Quý biến và quý ứng trong Đông y

Quý biến và quý ứng trong Đông yCon người là một trong những sinh vật của giới tự nhiên, lúc nào cũng tiếp xúc với thiên nhiên nên luôn bị ảnh hưởng trực tiếp của thiên nhiên. Y học phương Đông đã gọi hiện tượng về thay đổi khí hậu của 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông là "quý biến", gọi cơ năng thích ứng của cơ thể với sự thay đổi về khí tượng của 4 mùa là "quý ứng", phải có sự thích ứng lẫn nhau giữa cơ thể con người với hoàn cảnh tự nhiên thì con...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quý biến và quý ứng trong Đông y Quý biến và quý ứng trong Đông yCon người là một trong những sinh vật của giới tự nhiên, lúc nào cũng tiếp xúc vớithiên nhiên nên luôn bị ảnh hưởng trực tiếp của thiên nhiên. Y học phương Đông đãgọi hiện tượng về thay đổi khí hậu của 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông là quý biến, gọicơ năng thích ứng của cơ thể với sự thay đổi về khí tượng của 4 mùa là quý ứng,phải có sự thích ứng lẫn nhau giữa cơ thể con người với hoàn cảnh tự nhiên thì conngười mới khỏe mạnh và tồn tại được. Sự liên quan mật thiết giữa con người vớithiên nhiên đã được các nhà y học đặc biệt chú ý trong mọi lĩnh vực: sinh lý, bệnhlý, chẩn đoán, phòng bệnh và chữa bệnh.Ảnh hưởng của khí hậu tới sức khỏeTứ thời (bốn mùa)Y học phương Đông đã nhận định quy luật biến hóa bình thường của khí hậu tứ thời là:Xuân ôn, hạ nhiệt, thu lương, đông hàn. Về quá trình sinh trưởng của thực vật trong mộtnăm thì bắt đầu đâm chồi nẩy lộc vào mùa xuân, sang hạ thì lớn lên tươi tốt, mùa thu thìkhô héo dần và đến mùa đông thì lá rụng, tàng trữ lại ở thân, quả. Quá trình sinh trưởngcủa động vật trong một đời cũng chia thành những giai đoạn tương tự như vậy: Từ lúcsinh ra đến trưởng thành, lớn mạnh rồi suy yếu và tử vong. Tất cả các sinh vật đều phảitrải qua một quá trình nhất định trong hoạt động sinh mệnh bình thường. Từ đó đã thànhmột quy luật: Sinh, trưởng, hóa, thu, tàng. Biết được quy luật đó sẽ giảm bớt hoặc tránhđược bệnh tật, từ đó chuẩn bị các bước để phòng bệnh. Tập luyện giúp con người lưu thông khí huyết phù hợp với sự thay đổi của thời tiết khí hậu.Sự biến chuyển của các mùa: Xuân, hạ, thu, đông tuy có quy luật nhất định nhưng sự biếncủa hàn, nhiệt, ôn, lương nhiều khi cũng không nhất thiết tương ứng với từng mùa. Hơnnữa ở mỗi địa phương khác nhau, thời gian khác nhau, sự biến hóa của khí hậu đều khácnhau, con người không kịp thời thích ứng được với các biến hóa của khí hậu sẽ dễ mắcbệnh.Lục khíCon người luôn tiếp xúc với thiên nhiên nên sức khỏe con người không thể tách rời khỏisự biến hóa của khí hậu, khí hậu biến hóa rất phức tạp. đó là 6 nhân tố chủ yếu làm chokhí hậu biến hóa. Đông y gọi phong, thử, thấp, táo, hỏa, hàn hay lục khí.Phong là sự vận chuyển của không khí, chủ khí của mùa xuân.Hàn chỉ nhiệt độ hạ thấp, chủ khí của mùa đông.Thử (nhiệt) là nhiệt độ không khí ngoài trời lên cao, chủ khí của mùa hạ.Thấp là độ ẩm ướt tăng lên, chủ khí của cuối mùa hạ.Táo là chỉ độ ẩm giảm, chủ khí của mùa thu.Hỏa là nhiệt quá cao bốn mùa khí đều có thể hóa hỏa.Lục khí có ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của mọi sinh vật. Như trên đãnói tứ thời là biến hóa của âm dương, mà lục khí lại là biến hóa của tứ thời, vậy quá trìnhbiến hóa của tứ thời - lục khí chính là quá trình biến hóa của âm dương.Quan hệ giữa lục khí và bệnh tậtCon người sống trong tự nhiên phải nhờ vào sự cân bằng, hài hòa của khí hậu, môitrường và những yếu tố xung quanh. Sự biến hóa của hoàn cảnh bên ngoài ảnh hưởng rấtlớn đến việc phát sinh bệnh tật; khi cơ thể bị những nguyên nhân bên ngoài (ngoại tà)như: phong, thử, thấp, táo, hỏa, hàn xâm nhập mà gây ra bệnh thì có các phản ứng chốngđỡ của vệ khí gây ra sốt... Nếu do phong có thể gây ra chứng khó thở, ho hen, trúngphong... phong tuy chủ khí của mùa xuân nhưng nếu chính khí suy yếu thì tứ thời đềucó thể gây bệnh được. Người xưa nói: phong giả bách bệnh chi trưởng dã, nghĩa làphong có thể phát sinh ra trăm bệnh. Nếu do hàn có thể gây đau đớn, tê liệt, co cứng...Nếu do thấp có thể làm trở ngại vận hành khí huyết, người nặng nề, ăn uống khó tiêu...Nếu do nhiệt có thể gây ra sốt làm mất tân dịch, khát, nặng thì mê sảng...Lục dâmPhong, thử, thấp, táo, hỏa, hàn ở trạng thái bình thường giúp cho mọi sinh vật tồn tại vàphát triển gọi là lục khí, khi xâm nhập vào cơ thể gây ra bệnh gọi là lục dâm.Trạng thái của phong, hỏa, thử, thấp, táo, hànNói cách khác trạng thái bình thường của khí hậu xâm nhập vào cơ thể gây ra bệnh gọi làlục dâm.Sách Nội kinh viết: Đông thương vu hàn, xuân tất bệnh ôn, xuân thương vu phong, hạsinh xan tiết, hạ thương vu thử, thu tất tẫn ngược, thu thương vu thấp, đông sinh kháithấu, nghĩa là: mùa đông cảm nhiễm hàn tà mà chưa phát bệnh tất nhiên đến mùa xuânsẽ phát sinh ôn bệnh (sốt...), mùa xuân cảm nhiễm phong tà mà chưa phát bệnh đến mùahạ sẽ phát sinh bệnh tiết tả (san tiết là một chứng của bệnh tiết tả), mùa hạ cảm nhiễm thửtà mà chưa phát bệnh đến mùa thu sẽ phát sinh bệnh triệt ngược (tẫn ngược là một chứngcủa triệt ngược), mùa thu cảm nhiễm thấp tà mà chưa phát bệnh đến mùa đông sẽ phátsinh bệnh khái thấu.Ảnh hưởng của thổ nghi đối với sức khỏeTrong một nước, ở mỗi địa phương khác nhau, hoàn cảnh thiên nhiên, địa lý và sinh hoạttập quán của nhân dân khác nhau. Người xưa cũng đã biết: Thủy thổ thể chất và tậtbệnh ở mỗi nơi một khác là do biến hóa của khí hậu ở mỗi nơi một khác. Do đặc điểmcủa địa ...