Quy định của pháp luật Việt Nam về quyền môi trường

Bài viết này tác giả muốn giới thiệu một số quy định của pháp luật quốc tế về quyền con người về môi trường, và những quy định của pháp luật Việt Nam về quyền môi trường được quy định trong Hiến pháp 2013 và Luật bảo vệ môi trường 2014.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quy định của pháp luật Việt Nam về quyền môi trường Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tâ ̣p 31, Số 4 (2015) 40-49 Quy định của pháp luật Việt Nam về quyền môi trường Mai Hải Đăng*, Mai Hạnh Trang Khoa Luật, ĐHQGHN, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 22 tháng 10 năm 2015 Chỉnh sửa ngày 24 tháng 11 năm 2015; Chấp nhận đăng ngày 15 tháng 12 năm 2015 Tóm tắt: Bảo vệ môi trường và quyền được sống trong môi trường trong lành đã được ghi nhận từ lâu trong nhiều văn kiện, công ước, điều ước quốc tế. Hiện nay ô nhiễm môi trường đang tác động trực tiếp đến việc hưởng thụ các quyền con người, trước hết là quyền được sống trong môi trường trong lành. Bài viết này tác giả muốn giới thiệu một số quy định của pháp luật quốc tế về quyền con người về môi trường, và những quy định của pháp luật Việt Nam về quyền môi trường được quy định trong Hiến pháp 2013 và Luật bảo vệ môi trường 2014. Từ khóa: Bảo vệ môi trường, phát triển bền vững; quyền con người về môi trường, quyền con người; thế hệ quyền con người. 1. Khái niệm về môi trường, quyền môi trường hoặc có thể hiểu là toàn bộ hành tinh của chúng ta. 1.1. Môi trường Theo Luật bảo vệ môi trường năm 2014 của Việt Nam “môi trường” là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật [1]. Còn theo từ điển Tiếng Việt [2] “môi trường” là toàn bộ nói chung những điều kiện tự nhiên, xã hội, trong đó con người hay một sinh vật tồn tại, phát triển trong quan hệ với con người, sinh vật ấy. Từ các khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu các thành tố của môi trường bao gồm: Từ “environment” trong tiếng Anh có nghĩa là môi trường, từ này có nguồn gốc từ một từ tiếng Pháp “environner”, có nghĩa là bao quanh một điểm nào đấy. Hay tất cả những gì bao quanh một điểm trung tâm, theo cách hiểu như vậy, môi trường có thể được hiểu là toàn bộ điều kiện tự nhiên, xã hội và văn hóa có ảnh hưởng đến cuộc sống của một cá nhân hay cộng đồng. Như vậy, vấn đề môi trường có thể được coi là bao gồm các vấn đề như tắc nghẽn giao thông, tội phạm, và tiếng ồn... Về mặt địa lý, môi trường có thể hiểu là một khu vực nào đó - Nguồn tài nguyên thiên nhiên, gồm cả sinh vật và phi sinh vật như không khí, nước, đất, động vật, thực vật và sự tương tác giữa các yếu tố đó; _______ - Những tài sản mà là một phần của di sản văn hóa;  Tác giả liên hệ. ĐT.: 84-912796265 Email: dangmh@vnu.edu.vn 40 M.H. Đăng, M.H. Trang/ Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tập 31, Số 4 (2015) 40-49 Các nhà sinh thái học đã chỉ ra rằng toàn bộ môi trường sống của chúng ta (không khí, nước, đất đai) và tất cả các loài sinh vật có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. Khi có bất kỳ một thành tố nào của môi trường bị tổn hại sẽ dẫn đến ảnh hưởng đến các thành tố khác và kéo theo là ảnh hưởng đến môi trường sống, sức khỏe của con người, và hậu quả là chúng ta không bao giờ có thể lường trước được hậu quả. 1.2. Quyền môi trường Năm 1977 một luật gia người Séc tên là Karel Vasak đã đưa ra ý tưởng chia quyền con người thành ba “thế hệ” (Gennerations of human rights) [3]: Thế hệ thứ nhất, của quyền con người hướng vào hai vấn đề chính là tự do cá nhân và tham gia vào đời sống chính trị, bao gồm các quyền: quyền dân sự, chính trị, quyền tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, tự do biểu đạt, tự do báo chí, quyền được bầu cử, ứng cử vv... Thế hệ thứ hai, về quyền con người được hiểu là quyền của nhóm, hay quyền tập thể, quyền mà liên quan đến hạnh phúc của mọi người trong toàn xã hội [4]. Quyền thế hệ thứ hai được tập chung và thực hiện bởi tất cả mọi người, quyền này bao gồm các quyền: quyền được học tập, quyền có việc làm, quyền an sinh xã hội, quyền có mức sống thích đáng vv.. những quyền này đã được quy định trong công ước quốc tế về các quyền kinh tế văn hóa và xã hội năm 1966 và trong Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền năm 1948 (từ điều 23 đến điều 29). Thế hệ thứ ba, bao gồm các quyền tiêu biểu như quyền tự quyết dân tộc, quyền phát triển, quyền được an toàn, quyền sống trong môi trường trong lành; quyền với các nguồn tài nguyên thiên nhiên, quyền được bình đẳng giữa các thế hệ ... 41 Tuy nhiên, tác giả cũng cho rằng cách phân loại trên cũng chỉ là tương đối, chỉ nhằm mục đích nghiên cứu chứ không nhằm xếp loại ưu tiên hay tầm quan trọng của quyền con người. Các quyền con người có mối liên hệ với nhau, tác động lẫn nhau, không thể tách rời và phải được coi trọng như nhau. Quyền được sống trong môi trường trong lành hay quyền về môi trường đó là muốn đề cập đến quyền của mọi người trong thế hệ hiện tại và tương lai được sống trong môi trường trong lành, có lợi cho sức khỏe [5]. Quyền được sống trong môi trường trong lành đã được ghi nhận từ lâu trong nhiều văn kiện, công ước, điều ước quốc tế: Tuyên bố thế giới về nhân quyền 1948; các công ước quốc tế về quyền chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội 1966; tuyên bố Stockhome về các vấn đề về môi trường 1972; tuyên ngôn về môi trường và phát triển 1992; tuyên bố Johame về phát triển bền vững 2002. Hội nghị thế giới về môi trường của con người ở Stockholm đã tuyên bố rằng cả hai khía cạnh, môi trường tự nhiên và nhân tạo của con người đều cần thiết cho an sinh xã hội và tác động đến chính việc hưởng thụ những quyền cơ bản của con người - quyền được sống. 2. Pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam về quyền môi trường Quy định của pháp luật quốc tế về quyền môi trường Phần lớn các điều ước quốc tế về quyền con người được soạn thảo và thông qua trước khi vấn đề bảo vệ môi trường trở thành mối quan tâm chung của cộng đồng quốc tế, cho đến nay Liên Hợp Quốc cũng như cộng đồng quốc tế đã thông qua nhiều điều ước quốc tế về nhân quyền, trong đó đã có sự gắn kết giữa môi 42 M.H. Đăng, M.H. Trang/ Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tập 31, Số 4 (2015) 40-49 trường và quyền con người, một số điều ước quốc tế cơ bản có thể kể đến như: - Tuyên ngôn thế giới về quyền con người năm 1948 đã đề cập một loạt các quyền và tự do cơ bản của ...