Rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng - Sinh học 11 trung học phổ thông

Bài viết "Rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng - Sinh học 11 trung học phổ thông" phân tích cấu trúc năng lực hợp tác, từ đó thiết kế quy trình rèn để luyện năng lực hợp tác cho học sinh và ví dụ về vận dụng quy trình trong trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng, sinh học 11 trung học phổ thông. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt thông tin chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng - Sinh học 11 trung học phổ thôngJOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0011Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 1, pp. 88-97This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn RÈN LUYỆN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG - SINH HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Phan Thị Thanh Hội, Phạm Huyền Phương Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Năng lực hợp tác là một trong những năng lực (NL) được nhiều nước xây dựng trong bộ các năng lực cốt lõi người học cần có trong thế kỉ XXI. Việt Nam cũng đã có dự thảo xây dựng bộ NL cốt lõi cho chương trình sau 2015 gồm 9 NL chung trong đó có NL hợp tác, điều này cho thấy NL hợp tác là một NL rất quan trọng đối với người học. Việc rèn luyện NL hợp tác trong các cấp học, môn học là rất cần thiết. Trong bài viết này, chúng tôi phân tích cấu trúc NL hợp tác, từ đó thiết kế quy trình rèn để luyện NL hợp tác cho học sinh và ví dụ về vận dụng quy trình trong trong dạy học chương Chuyển hóa vật chất và năng lượng, Sinh học 11 Trung học phổ thông (THPT). Từ khóa: Hợp tác, năng lực hợp tác, rèn luyện năng lực hợp tác.1. Mở đầu Từ thế kỉ XVIII, lí thuyết về học tập hợp tác đã được thực hiện khá phổ biến ở các nước tưbản. Ở nước Anh có Joseph Lancaster và Andrew Bell đã thực nghiệm và triển khai rộng rãi việchọc tập hợp tác nhóm; ở Mỹ (thế kỉ XIX) điển hình có Fancis Parker (bang Massachusetts) đã đềcao học tập hợp tác khi cho rằng nếu quá trình học tập được thực hiện trên tinh thần chia sẻ nhóm,lớp với cả tình cảm và trí tuệ thì việc học sẽ không bao giờ bị nhàm chán. Hai nhà nghiên cứuColeman (1972) và Glasser (1969) nhấn mạnh vai trò của hợp tác khi tuyên bố mục tiêu chính củanhà trường là giáo dục HS trở thành những người biết hợp tác với người khác thông qua quan sátsự tương tác hợp tác và tranh đua trong các trường trung học tại Mỹ [12]. Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, J. Dewey khi nói về khía cạnh xã hội của việc học tập thìcho rằng muốn học cách cùng chung sống trong xã hội thì người học phải trải nghiệm trong cuộcsống hợp tác ngay từ trong nhà trường [10]. Nghiên cứu về dạy học hợp tác trong trường học còn có nhiều tác giả khác như AlbertBandura với lí thuyết học tập “Sự làm việc đồng đội” mang tính xã hội [6]; Jean Piaget với họcthuyết “Sự giải quyết mâu thuẫn” [1], Palincar và Brown với phương pháp dạy lẫn nhau [9]. Ngoàira còn có các công trình nghiên cứu khác của các tác giả Slavin (1990) [14], Rosenshine, Meister(1994) [13] và Renkl (1995) [11]. Ở Việt Nam cũng đã có một số tác giả nghiên cứu về lí thuyết hợp tác như tác giả ĐặngThành Hưng (2002) trong cuốn “Dạy học hiện đại - lí luận, biện pháp, kĩ thuật” [2]; tác giả TrầnNgày nhận bài: 15/8/2014. Ngày nhận đăng: 10/2/2015.Liên hệ: Phan Thị Thanh Hội, e-mail: hoiptt@hnue.edu.vn88 Rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học chương Chuyển hóa...Bá Hoành trong “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa” (2006) [3]; tácgiả Thái Duy Tuyên (2008) trong cuốn sách “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới” [7]. . .Các tác giả này đều nhấn mạnh vai trò hợp tác tạo ra những thành công trong học tập, tăng cườngkhả năng tư duy phê phán, tăng cường thái độ tích cực với các môn học, nâng cao NL hợp tác giữacác HS với nhau, tạo tâm lí lành mạnh, phát triển và hòa nhập xã hội... Như vậy, việc rèn luyện năng lực hợp tác (NLHT) trong trường học là rất quan trọng và mỗimôn học sẽ phải góp phần rèn luyện NL cho người học thông qua quá trình tổ chức dạy học bộmôn. Để góp phần rèn luyện NLHT cho người học, chúng tôi đã sử dụng môn Sinh học như là mộtcông cụ.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Năng lực hợp tác Khái niệm hợp tác Theo Đại từ điển Tiếng Việt, hợp tác có nghĩa là “chung sức, giúp đỡ qua lại với nhau” [8].Còn theo tác giả Nguyễn Lân, “hợp tác là cùng làm một việc với nhau” [4]. Theo chúng tôi, hợp tác là sự kết hợp giữa hai hoặc nhiều người thành một nhóm, trong đómỗi người đảm nhận một vai trò khác nhau và cùng phối hợp, giúp đỡ, chia sẻ lẫn nhau nhằm giảiquyết một nhiệm vụ chung nào đó. Năng lực hợp tác (NLHT) Năng lực luôn gắn với một hoạt động cụ thể, năng lực gắn với hoạt động hợp tác trong nhómgọi là năng lực hợp tác. NLHT là khả năng tổ chức và quản lí nhóm, thực hiện các hoạt động trongnhóm một cách thành thạo, linh hoạt, sáng tạo nhằm giải quyết nhiệm vụ chung có hiệu quả. Trong nghiên cứu của chúng tôi đã xác định: người có NLHT phải có kiến thức, kĩ năng vàthái độ hợp tác như sau: - Kiến thức hợp tác: người có kiến thức hợp tác là người ...