Rèn luyện tư duy logic cho học sinh trong chứng minh toán học ở trung học cơ sở

Nhận thức rõ vai trò to lớn, tầm quan trọng của tư duy logic đối với dạy học chứng minh của học sinh phổ thông nói chung, học sinh trung học cơ sở nói riêng nên trong quá trình dạy học môn Toán đặc biệt là trong các bài toán về chứng minh, bài viết quan tâm đến việc rèn luyện khả năng tư duy logic của học sinh ở trung học cơ sở và so sánh các cách làm khác nhau của giáo viên đã tác động như thế nào đến khả năng này, từ đó xây dựng các biện pháp giúp giáo viên rèn luyện khả năng tư duy logic trong chứng minh toán học ở bậc trung học cơ sở.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện tư duy logic cho học sinh trong chứng minh toán học ở trung học cơ sở NATIONAL ACADEMY OF EDUCATION MANAGEMENT DOI: 10.53750/jem22.v14.n10.39 Journal of Education Management, 2022, Vol. 14, No. 10, pp. 39-43 This paper is available online at http://jem.naem.edu.vn RÈN LUYỆN TƯ DUY LOGIC CHO HỌC SINH TRONG CHỨNG MINH TOÁN HỌC Ở TRUNG HỌC CƠ SỞ Nguyễn Thị Chung1 Tóm tắt. Nhận thức rõ vai trò to lớn, tầm quan trọng của tư duy logic đối với dạy học chứng minh của học sinh phổ thông nói chung, học sinh trung học cơ sở nói riêng nên trong quá trình dạy học môn Toán đặc biệt là trong các bài toán về chứng minh, chúng tôi quan tâm đến việc rèn luyện khả năng tư duy logic của học sinh ở trung học cơ sở và so sánh các cách làm khác nhau của giáo viên đã tác động như thế nào đến khả năng này, từ đó xây dựng các biện pháp giúp giáo viên rèn luyện khả năng tư duy logic trong chứng minh toán học ở bậc trung học cơ sở. Từ khóa: Giáo viên, Trung học cơ sở, năng lực, học sinh, sư phạm. 1. Đặt vấn đề Toán học được coi là môn thể thao của trí tuệ, giúp học sinh rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết các vấn đề, giúp học sinh rèn luyện trí thông minh và sáng tạo. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của việc giảng dạy toán học ở trường phổ thông đó là Dạy suy nghĩ. Phải có sự suy nghĩ chính xác, phù hợp và logic thì mọi hoạt động mới mang lại hiệu quả như mong muốn được. Hoạt động học tập môn toán lại càng cần đến sự suy nghĩ chính xác và logic. Như vậy rèn luyện khả năng tư duy logic cho học sinh trong quá trình dạy học chứng minh là một nhiệm vụ cần thiết đối với giáo viên nhất là đối với giáo viên trung học cơ sở. Do đặc điểm lứa tuổi và yêu cầu của cấp học nhà viết sách đã có phần châm chước, nhân nhượng giảm nhẹ về tính logic. Cụ thể là mô tả (không định nghĩa) một số khái niệm không phải là nguyên thuỷ, thừa nhận một số mệnh đề không phải là tiên đề, hoặc chấp nhận một số chứng minh chưa thật chặt chẽ. Nhìn chung, chương trình toán trung học cơ sở vẫn mang tính logic, hệ thống: Tri thức trước chuẩn bị cho tri thức sau, kiến thức được sắp xếp như một chuỗi mắt xích liên kết với nhau chặt chẽ. học sinh phải biết phân tích cấu trúc của các định nghĩa, khái niệm, các mệnh đề, biết vận dụng kiến thức thông qua việc sử dụng các quy tắc suy luận logic mà trong sách giáo khoa lại thể hiện dưới dạng không tường minh. Bằng chứng cụ thể là trong chương trình toán ở trường trung học cơ sở rất nhiều kí hiệu và ngôn ngữ logic toán đã được đưa vào sử dụng (Chẳng hạn: , mệnh đề đảo, phản đảo, mệnh đề phủ định, chứng minh phản chứng... ). Các kí hiệu và ngôn ngữ, liên từ logic toán được giới thiệu và hình thành dần dần trong quá trình học tập các phần kiến thức liên quan.(Khi nào cần đến chúng thì giới thiệu, cung cấp và hướng dẫn sử dụng). Trong chương trình toán ở trung học cơ sở, các phương pháp suy luận, chứng minh, các quy tắc kết luận logic thường thông qua hàng loạt những hoạt động cụ thể chứa đựng chúng trong quá trình học tập bộ môn Toán. Ngày nhận bài: 15/07/2022. Ngày nhận đăng: 18/10/2022. 1 Trường Đại Học Hải Phòng e-mail: kimchungdhhp@gmail.com 39 Nguyễn Thị Chung JEM., Vol. 14 (2022), No. 10. 2. Các khái niệm Tư duy logic là chìa khoá để tối ưu hoá khả năng phát triển cá nhân và khả năng hoạch định công việc một cách có hiệu quả. Tư duy logic cũng có thể được định nghĩa là hành động phân tích một tình huống và đưa ra một giải pháp hợp lý. Nó tương tự như tư duy phản biện. Tư duy logic sử dụng các kỹ năng lập luận để nghiên cứu một cách khách quan bất kỳ vấn đề nào, giúp đưa ra kết luận hợp lý về cách tiến hành. Hoặc, tư duy logic là phân tích một tình huống hoặc vấn đề bằng cách sử dụng lý trí và đưa ra các giải pháp tiềm năng. Những người tư duy logic thu thập tất cả thông tin họ có thể, đánh giá các sự kiện và sau đó quyết định một cách có phương pháp cách tốt nhất để tiến lên phía trước. Chứng minh toán học là thao tác logic dùng để lập luận tính đúng đắn của một phát biểu, một tính chất hay mệnh đề nào đó. Rèn luyện khả năng tư duy logic trong học toán là rèn luyện khả năng linh hoạt, sáng tạo trong suy nghĩ, khả năng phân tích, suy luận, chứng minh một tình huống, một vấn đề toán học hoặc vấn đề thực tiễn chặt chẽ, từ đó đưa ra chọn lựa hợp lý các phương án giải quyết một cách nhạy bén, sắc sảo, phù hợp và tối ưu nhất. Xem xét quá trình dạy học môn Toán ở trường phổ thông từ ba góc độ: Tư duy - Ngôn ngữ - Nhận thức, có thể thấy: Về mặt tư duy: Học sinh phổ thông từ bậc trung học (11 - 15 tuổi) đã có khả năng tư duy bằng n ...