Rượu cần Tây Nguyên

Ta vin cần uống núi rừng thiêng Em múc trăng vàng về tan đáy rượu Giọt mắt hoà vào men chếnh choáng Tôi chìm trong hương tóc trăng em... (Giang Nam) Những ai đã từng đến với núi rừng thiêng bất hủ Tây Nguyên mới thấm thía rượu cần của đồng bào dân tộc nơi đây. Một thức uống với chất men cực kỳ độc đáo, không giống với loại men ở nơi nào trong nước cũng như các xứ sở khác mà ta đã có dịp nếm trải trong đời. Rượu cần Tây Nguyên, văn hoá uống có...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rượu cần Tây Nguyên Rượu cần Tây NguyênTa vin cần uống núi rừng thiêngEm múc trăng vàng về tan đáy rượuGiọt mắt hoà vào men chếnh choángTôi chìm trong hương tóc trăng em...(Giang Nam)Những ai đã từng đến với núi rừng thiêng bất hủ Tây Nguyên mới thấm thía rượu cần củađồng bào dân tộc nơi đây. Một thức uống với chất men cực kỳ độc đáo, không giống vớiloại men ở nơi nào trong nước cũng như các xứ sở khác mà ta đã có dịp nếm trải trongđời. Rượu cần Tây Nguyên, văn hoá uống có một không hai, mang đậm đà phong cách,bản sắc dân tộc Việt suốt trường kỳ lịch sử thủy chung xưa nay và mai sau bất hủ.Các chất liệu làm nên rượu cần Tây Nguyên không phải là những thứ cao sang, cầu kỳ.Tất cả đều là sản vật của đất và nước, núi và rừng Tây nguyên. Đó là gạo nếp, bắp, mì,khoai... hợp giao với chất men được cất lên từ tinh túy của một số lá cây rừng quý. Quýbáu bởi nó đem lại cho con người sự thăng hoa, khoẻ mạnh, sung sướng và hạnh phúc.Đặc biệt, nó được bí mật truyền từ người mẹ, suốt mấy ngàn năm, với tư cách là vậtthiêng mẫu truyền. Con gái của mẹ được biết, chứ con trai và đàn ông thì không bao giờ.Chất liệu và men làm rượu được dưỡng trong chóe sành lớn có chạm hoa văn. Miệngchóe được gắn chặt, đóng thật kín bằng lớp vỏ trấu để giữ nhiệt độ cho “chín” r ượu.Những khi có khách quý đến thăm buôn làng, gia đình, những ngày lễ, ngày tết, nhữngbuổi hội hè, tiệc cưới xin... nhất thiết không thể thiếu vắng rượu cần.Giàng (trời) tối cao, tối linh đã ban cho Tây Nguyên rượu cần và ngàn đời nay đã trởthành thuần phong mỹ tục, sinh hoạt văn hoá của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên. Tấtcả mọi người, già trẻ, gái trai, không phân biệt chức sắc hay thường dân, ai cũng có thểvin cần mà uống. Uống được bao nhiêu tùy cái bụng của mình!Uống rượu cần phải biết vin cần mà uống. Phải học hỏi và thành tâm mới được. Nói mộtchút về cần. Cần rượu Tây Nguyên khác hẳn với Tây Bắc, Việt Bắc và bất cứ nơi đâu. Đólà một loại dây chỉ có ở núi rừng Tây Nguyên. Dây này giống như dây cây mây. Chúngđược cắm vào choé rượu. Khi vin cần đưa lên miệng, ta thưởng thức rượu nhờ cái ống hútcủa sợi dây cần này. Khách đông thì nhiều cần, càng nhiều cần càng vui.Thật hạnh phúc khi vin cần rượu Tây Nguyên, thưởng thức hương vị nồng nàn, ngây ngấttrong tiệc rượu có già làng làm chủ lễ. Già làng chủ lễ thành kính một tay cầm chiếc sừngtrâu mộng khoét rỗng, một tay cầm gáo múc nước. Chóe rượu lớn đặt chính giữa, bêncạnh là hũ đựng nước suối ban mai trong suốt như ngọc. Nước suối ban mai ấy đổ tiếpvào choé cho rượu luôn đầy. Chủ lễ cứ đổ, đồng thời phạt những ai vin cần đến nỗi... làmrượu tràn khỏi miệng choé. Và khi ấy, tiếng cồng, tiếng chiêng dài như sông như suốitrầm hùng âm vang, đưa ta vào với lời ca, nhịp múa Tây nguyên...Một trong những ấn t ượng khó quên của khách phương xa khi đến Tây Nguyên, là nhữngống cơm lam thơm ngát và chóe rượu say nồng. Hai thức dùng đã trở thành vật linhthiêng trong lòng người dân bản địa.Rượu cần là thứ đồ uống quý có trong tất cả các gia đ ình người Tây Nguyên, dùng trongcác dịp lễ tế thần linh, những ngày hội làng và dành đãi khách. Đến Tây nguyên, đượcngười dân mời uống rượu cần, nghĩa là bạn đã là khách quý của làng buôn.Rượu cần được quý vì nhiều lẽ. Người dân Tây Nguyên cho rằng, rượu của họ là doGiàng (trời) bày cho cách làm, mỗi khi cúng Giàng hoặc tế lễ thần linh phải có rượu cầnthì lời cầu nguyện mới linh nghiệm. Thứ nữa, rượu cần được làm khá công phu bằng chấtliệu là lương thực - thứ sản phẩm nuôi sống con người.Làm men rượu là công đoạn đầu tiên rất công phu. Người Tây Nguyên có bí quyết dùngvài thứ lá, rễ cây trên núi để ủ men. Những thứ này cùng với củ gừng, riềng xắt nhỏ, phơikhô, giã mịn, trộn với bột gạo và vỏ trấu, đánh thành bánh. Phơi khô lần nữa, cầm trongtay cảm giác nhẹ, xốp là tốt, treo lên giàn bếp để dành dùng dần. Ngày nay có men củangười Kinh, nhưng những người sành về ẩm thực đều công nhận chỉ loại rượu được làmtừ men của người Tây Nguyên tự chế mới cho được hương vị thơm ngon riêng biệt.Rượu cần làm công phu nhưng lại dễ tính về chất liệu: Hạt cào (một thứ cỏ mọc ở TâyNguyên), hạt bo bo, kê, gạo, bắp (ngô), khoai mì (sắn)… Mỗi loại cho một hương vị ngọtngào riêng, tuy nhiên đư ợc yêu chuộng nhất theo thứ tự vẫn là rượu cào, bo bo, kê, rồimới đến gạo, bắp. Chất liệu được nấu chín, tãi ra cho nguội. Men giã nhỏ, trộn đều. Saukhi ủ qua một đêm, mở ra bốc hơi thơm ngào ngạt, là tốt. Trộn với vỏ trấu, theo ngườilàm rượu, là để có độ thoáng cho rượu mới lên men. Chất liệu được cho vào những chiếcchóe nhỏ to bằng gốm, bịt kín miệng bằng lá chuối hoặc ni-lon, để chỗ mát. Chóe ủ rượucó nơi còn gọi là ghè, nên rượu cần còn được người Tây nguyên gọi là rượu ghè. Độchừng một tháng là rượu chín. Cái độc đáo của rượu cần là càng để lâu, nước rượu càngngọt giọng, nồng nàn chứ không bị chua hay đắng.Ở Tây Nguyên, dù nhà rông hay của làng hay là nhà sàn của từng gia đình, luôn luôn cómột cây cọc uống rượu. Cọc uống rượu của gia đình thường chỉ nhô lên mặt sàn chừng 1mét, nhưng ở nhà rông thì cao vút đến tận nóc, trên đầu cây có hoa văn trang trí, tua renhoa lá sặc sỡ. Khi uống rượu, chủ nhà đem chóe buộc vào cọc, mở nắp bỏ lớp lá đậy trênmiệng, đổ đầy nước, để chừng 1 giờ đồng hồ cho rượu ngấm. Nước múc ở những consuối trong veo, đựng trong những trái bầu khô, vỏ lên nước đen bóng, như gỗ mun. Cầnuống rượu là những đoạn trúc được thông ruột, dài chừng một mét.Uống rượu cần có những nghi lễ độc đáo. Chủ nhà mở chóe rượu và đọc lời cầu khấnGiàng đem lại sức khỏe, may mắn cho khách. Sau đó chủ nhà nếm trước một ngụm nhỏrồi nâng cần trao cho khách. Bạn nên đỡ lấy cần bằng hai tay, tay trái đặt lên đầu cần, tayphải cầm phần thân cần, sát miệng chóe, nhẹ nhàng vuốt dọc lên rồi uống. Chủ nhà sẽthân chinh hoặc cử một người, thường là những thiếu nữ mặc váy thổ cẩm thêu hoa vănxinh đẹp, cầm ca ...