Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai với các quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất trong số các quần thể thực vật nói chung ở các tỉnh Lai Châu và Điện Biên

Mục đích của nghiên cứu là chứng minh Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai với ba quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất trong số các quần thể thực vật nói chung ở các tỉnh Lai Châu và Điện Biên. Phát hiện các cây và các quần thể của chúng trong tự nhiên, chụp ảnh và nghiên cứu kỹ cây và nơi sống, thu thập và làm tiêu bản khô và đánh giá mức độ Cực kỳ nguy cấp (CR) cùng chỉ ra nguyên nhân là do nạn khai thác thân rễ đến cạn kiệt để bán làm thuốc quý.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai với các quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất trong số các quần thể thực vật nói chung ở các tỉnh Lai Châu và Điện Biên Hội thảo khoa học Quốc gia Quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Việt Nam SÂM LAI CHÂU - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai VỚI CÁC QUẦN THỂ MỌC HOANG DẠI CÓ GIÁ TRỊ KINH TẾ LỚN NHẤT TRONG SỐ CÁC QUẦN THỂ THỰC VẬT NÓI CHUNG Ở CÁC TỈNH LAI CHÂU VÀ ĐIỆN BIÊN Phan Kế Lộc1*, Nguyễn Văn Phương2 1 Cộng tác viên của CRES 2 Trường Đại học Dược Hà Nội * Email: pkeloc@yahoo.com Tóm tắt: Mục đích của nghiên cứu là chứng minh Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai với ba quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất trong số các quần thể thực vật nói chung ở các tỉnh Lai Châu và Điện Biên. Phát hiện các cây và các quần thể của chúng trong tự nhiên, chụp ảnh và nghiên cứu kỹ cây và nơi sống, thu thập và làm tiêu bản khô và đánh giá mức độ Cực kỳ nguy cấp (CR) cùng chỉ ra nguyên nhân là do nạn khai thác thân rễ đến cạn kiệt để bán làm thuốc quý. Ba quần thể mọc hoang dại, hai ở Lai Châu và một ở Điện Biên đã được nghiên cứu. Hoa của các mẫu Sâm trồng ở Sa Pa có đĩa tuyến mật màu tím thẫm. Qua đó có thể kết luận là nó cùng với tất cả 3 quần thể Sâm mọc hoang dại phát hiện được ở Lai Châu và Điện Biên đều là Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai. Từ khóa: Sâm Lai Châu, Lai Châu và Điện Biên. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Hình 1. Sơ đồ khu vực nghiên cứu Mục đích của nghiên cứu để chứng minh Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai là nguồn tài nguyên thực vật mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất ở các tỉnh Lai Châu và Điện Biên. Sơ đồ khu vực nghiên cứu được trình bày ở Hình 1. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Khảo sát, phát hiện các cây Sâm Lai Châu mọc hoang dại, chủ yếu các cây mang hoa quả; 2. Chụp ảnh, nghiên cứu và mô tả kỹ các bộ phận của cây và nơi sống của chúng; Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai 159 với các quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất …. 3. Đặt máy đo tọa độ (GPS) dưới cây khi chụp để biết vị trí địa lý (ảnh số 27662 và 27175 fc); 4. Thu thập mẫu cây Sâm Lai Châu để làm tiêu bản khô kèm theo lý lịch chi tiết để nghiên cứu lâu dài trong Phòng thí nghiệm và các Tập mẫu thực vật khô (Herbarium), lưu trữ lâu dài, trao đổi thông tin với các đồng nghiệp trong nước và trên thế giới. 5. Đánh giá hiện trạng phân bố hoang dại của cây Sâm Lai Châu; xếp vào Khung phân loại các thực vật bị Đe dọa tuyệt chủng của IUCN, thứ hạng Cực kỳ nguy cấp (CR) và chỉ ra các nguyên nhân. 6. Đánh giá các quần thể Sâm Lai Châu mọc hoang dại. 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN Hình 2. Thu mẫu Sâm ở Ka Lăng (Mường Tè, Lai Châu) Hình 3. Đoàn điều tra do Vũ Đình Duy chỉ đạo thực hiện ở khu rừng xóm Bản Giàng, xã Bản Giàng, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu 160 Phan Kế Lộc, Nguyễn Văn Phương Hình 4. Đoàn điều tra sử dụng máy GIS để định vị, chụp ảnh Sâm Lai Châu Ngay vào các ngày 04-05 tháng 10 năm 2012, lần đầu tiên chúng tôi đã phát hiện được một quần thể Sâm mọc tự nhiên gồm các cây con dưới tán rừng ở bản Lò Ma, xã Ka Lăng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. Đây là một khu rừng rậm thường xanh mưa mùa nhiệt đới cây lá rộng thuộc đai núi thấp, có độ cao khoảng 1.200 - 1.600 m trên mặt biển, ít bị chặt phá trên đất đá phiến sét có tầng dày, thích hợp cho cây sinh trưởng và phát triển (Hình 2). Tiếp theo, vào các ngày 09-11 tháng 7 năm 2013 hàng loạt nghiên cứu do Vũ Đình Duy chỉ đạo thu thập mang các số hiệu từ VDD 010 đến VDD 031 ở thôn Bản Giàng, xã Bản Giàng, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu. Đây là một khu rừng rậm thường xanh mưa mùa nhiệt đới cây lá rộng thuộc đai núi thấp, ở độ cao khoảng 1.000 - 1.300 m bị tác động trên đất đá phiến sét. Tầng đất dày trên 1 m, chất đất giàu mùn, có chất lượng cao đối với các cây phát triển. Tán cây rừng bị chặt phá nhiều để tạo môi trường ẩm ướt nhiều, giầu ánh sáng để trồng thảo quả (Hình3). Đoàn điều tra do Vũ Đình Duy chỉ đạo thực hiện ở rừng nguyên sinh bị tác động mạnh do trồng Thảo quả; tầng đất dày, có chất lượng cao, rất ẩm ướt, dưới tán rừng rậm nguyên sinh thường xanh mưa mùa nhiệt đới thuộc đai núi thấp, bị chặt phá mạnh (Hình 4). Hình 5. Phân loại mẫu thu thập với sự tham gia của đồng bào Dao đỏ Sâm Lai Châu - Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & S. Q. Cai 161 với các quần thể mọc hoang dại có giá trị kinh tế lớn nhất …. Các mẫu vật do Đoàn chụp ảnh tại thực địa, thu thập đem về phân loại tại cơ sở với sự tham gia của đồng bào Dao đỏ (Hình 5). Sắp xếp, đóng gói toàn bộ cây bằng các khung gỗ chắc chắn để có thể chuyển đi trao đổi ở các cơ quan nghiên cứu xung quanh, chủ yếu vào Quảng Nam để so sánh với thứ Sâm bản địa Panax vietnamensis Ha & Grushv. var. vietnamensis (Hình 6). Cây mọc trong khu rừng nguyên sinh ít bị tác động, rậm thường xanh mưa mùa nhiệt đới cây lá rộng thuộc đai đất thấp và núi thấp, ở độ cao khoảng 800 - 1.100 m tr ...