SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ MẠCH MÁU NÃO

Năm 1965, Myazaki và Kato là những người đầu tiên báo cáo việc sử dụng siêu âm Doppler để đánh giá tình trạng các mạch máu não đoạn ngoài sọ. Kỹ thuật này không cho phép đánh giá tình trạng mạch máu não đoạn trong sọ. — Năm 1982, Aaslid và CS đã sử dụng máy siêu âm Doppler với đầu dò có tần số thấp (1 - 2MHz) cho phép sóng siêu âm xuyên qua được cấu trúc của xương sọ và đo được tốc độ dòng máu ở các động mạch nền não của đa giác Willis....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ MẠCH MÁU NÃO SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ MẠCH MÁU NÃO (Transcranial Doppler)1. Đại cương1.1. Lịch sử— Năm 1965, Myazaki và Kato là những người đầu tiên báo cáo việc sử dụng siêuâm Doppler để đánh giá tình trạng các mạch máu não đoạn ngoài sọ. Kỹ thuật nàykhông cho phép đánh giá tình trạng mạch máu não đoạn trong sọ.— Năm 1982, Aaslid và CS đã sử dụng máy siêu âm Doppler với đầu dò có tần sốthấp (1 - 2MHz) cho phép sóng siêu âm xuyên qua được cấu trúc của xương sọ vàđo được tốc độ dòng máu ở các động mạch nền não của đa giác Willis. Kể từ đóđến nay việc ứng dụng siêu âm Doppler xuyên sọ (TCD) để đánh giá chẩn đoán,điều trị và theo dõi các bệnh nhân tai biến mạch máu não, các bệnh nhân phẫuthuật tim và động mạch càng ngày càng nhiều trên thế giới. Nhưng ở Việt Nam,việc ứng dụng kỹ thuật TCD vào lĩnh vực lâm sàng và nghiên cứu mới chỉ là bướcđầu. Mục đích của bài biết này, tác giả muốn giới thiệu sự hiểu biết ban đầu việcsử dụng TCD để đánh giá tuần hoàn não, kể cả vấn đề nghiên cứu và ứng dụnglâm sàng qua kinh nghiệm của bản thân tiến hành kỹ thuật TCD cho các bệnh nhânhàng ngày tại Trung tâm nghiên cứu tai biến mạch máu não của Bệnh việnICHILOV hợp tác liên kết với Trường Đại học Y khoa Sackler thuộc Trường Đạihọc Tổng hợp Tel Aviv, Israel.1.2. Ưu điểm của phương pháp siêu âm Doppler xuyên sọNgày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, nhiều kỹ thuật mớiđược ứng dụng vào y học để chẩn đoán và điều trị như kỹ thuật chụp cắt lớp vitính (CT scanner), chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp mạch cộng hưởng từ (MRA),chụp mạch mã hoá xoá nền (DSA),... Nhưng tại sao những kỹ thuật này vẫn khôngthay thế hoàn toàn được TCD, mà hơn nữa thế giới ngày nay lại sử dụng TCDngày càng nhiều trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bởi vì có những lý do sau đây:— CT Scanner, MRI, MRA có ưu điểm là không gây nguy hại, cho kết quả chínhxác về hình thái học của não và các mạch máu trong não. Nhưng giá tiền mỗi lầnchụp khá đắt, rất ít khi thực hiện được nhiều lần, khó đánh giá tình trạng chứcnăng của các mạch máu não như đo tốc độ tuần hoàn, phản ứng vận mạch não(cerebral vasomotor reactivity), sự tự điều hoà lưu lượng máu não.— Chụp động mạch não và DSA cho biết chính xác về hình thái học các mạchmáu não, cho hình ảnh rất đẹp và khá chi tiết hơn cả MRA; nhưng đây là phươngpháp nguy hại, gây chảy máu, tỷ lệ tai biến của kỹ thuật này (theo nhiều tác giảtrên thế giới) từ 0,1 - 12% (tuỳ thuộc vào kỹ năng tay nghề của người thực hiện vàtình trạng bệnh nhân).— Việc sử dụng TCD có ưu điểm là đánh giá được tình trạng chức năng của cácmạch máu não; hơn nữa đây là phương pháp không nguy hại, rẻ tiền, có thể tiếnhành kỹ thuật để theo dõi bệnh nhân nhiều lần, có thể làm ngay tại giường chobệnh nhân (đặc biệt là bệnh nhân cấp cứu và bệnh nhân phẫu thuật). Cũng cóngười cho rằng máy TCD là một ống nghe để phát hiện các bệnh trong não (TCDis a stethoscope for the brain). Do đó việc ứng dụng phối hợp các phương tiệnchẩn đoán không nguy hại (TCD, Duplex scanner, CT — scanner, MRI, MRA) vàcó nguy hại (chụp mạch, DSA) sẽ cho biết toàn bộ tình hình các mạch máu trongsọ và ngoài sọ cả về chức năng và hình thái.2. Nguyên lý và phương pháp— Về nguyên lý TCD cũng giống như siêu âm Doppler ngoài sọ là dựa trênnguyên lý các sóng siêu âm sẽ phản chiếu lại khi xuyên qua một vật thể chuyểnđộng trong dòng máu (hồng cầu) và sẽ tạo nên sự thay đổi về tần số, thay đổi vềtốc độ của hồng cầu chuyển động trong dòng máu. Các tín hiệu ghi được qua thămdò vùng thái dương (temporal window), đầu dò đặt ở vị trí phía trên cung gò mácho biết tốc độ dòng máu của động mạch não giữa, động mạch cảnh trong đoạntrong sọ (khúc tận chỗ chuẩn bị chia nhánh thành động mạch não trước và độngmạch não giữa), các động mạch não trước và động mạch não sau. Đầu dò đặt ở vịtrí ổ mắt (orbital window) cho biết tốc độ dòng máu của động mạch cảnh trongđoạn siphon và động mạch mắt. Đầu dò đặt ở vị trí dưới chẩm (suboccipitalwindow) ghi được tốc độ dòng máu của các động mạch sống và động mạch nền.TCD cho biết được các thông số sau đây:+ Tốc độ dòng máu thì tâm thu (SFV).+ Tốc độ dòng máu cuối thì tâm trương (DFV).+ Tốc độ trung bình: MFV = (SFV + 2DFV)/3.+ Chỉ số mạch: PI = (SFV - DFV)/MFV.+ Chỉ số cản: RI= (SFV- DFV)/SFV.— Cần chú ý đến hướng dòng chảy, các đặc điểm của dạng sóng (dạng sóng thìtâm thu).— Hiện nay, trên thế giới đã có loại TCD mới với hình ảnh dòng máu màu và theo3 chiều không gian cho phép biết được bản đồ của các mạch máu trong não theo 3bình diện khác nhau.— Sự chính xác của phương pháp TCD phụ thuộc chủ yếu vào kiến thức và kinhnghiệm của người thao tác. Tốc độ dòng máu đo được sẽ rất khác nhau tuỳ thuộctheo tuổi, hematocrit, huyết áp, áp lực trong sọ và hoạt động chức năng của não(Aaslid và C.S, 198 ...