Sinh kế của người nông dân sau thu hồi đất tại phường Thủy Dương, thị xã Hương Thủy tỉnh Thừa Thiên Huế

Nghiên cứu này dựa vào phương pháp tiếp cận sinh kế để đánh giá sự chuyển đổi về lao động, việc làm và thu nhập của các hộ gia đình bị thu hồi đất phục vụ các dự án phát triển của tỉnh Thừa Thiên Huế. Kết quả nghiên cứu tại Thủy Dương cho thấy, nguồn thu nhập của các hộ gia đình đã thay đổi một cách mạnh mẽ và đa dạng. Thu nhập từ các hoạt động phi nông nghiệp là nguồn thu nhập chính của các hộ gia đình, trong khi thu nhập từ nông nghiệp ngày càng giảm xuống.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sinh kế của người nông dân sau thu hồi đất tại phường Thủy Dương, thị xã Hương Thủy tỉnh Thừa Thiên Huế TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 62A, 2010 SINH KẾ CỦA NGƯỜI NÔNG DÂN SAU THU HỒI ĐẤT TẠI PHƯỜNG THỦY DƯƠNG, THỊ XÃ HƯƠNG THỦY TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Nguyễn Quang Phục Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế Nguyễn Xuân Khoát Đại học Huế TÓM TẮT Nghiên cứu này dựa vào phương pháp tiếp cận sinh kế để đánh giá sự chuyển đổi về lao động, việc làm và thu nhập của các hộ gia đình bị thu hồi đất phục vụ các dự án phát triển của tỉnh Thừa Thiên Huế. Kết quả nghiên cứu tại Thủy Dương cho thấy, nguồn thu nhập của các hộ gia đình đã thay đổi một cách mạnh mẽ và đa dạng. Thu nhập từ các hoạt động phi nông nghiệp là nguồn thu nhập chính của các hộ gia đình, trong khi thu nhập từ nông nghiệp ngày càng giảm xuống. Chuyển đổi mục đích sử dụng đất đã làm tăng thêm sự khác biệt về mặt xã hội trong quá trình thích ứng và tìm kiếm chiến lược sinh kế. Một số lao động chủ yếu là người nghèo và những người trên 40 tuổi đang đối mặt với nhiều khó khăn trong tìm kiếm việc làm bởi vì thiếu kỹ năng, lý do sức khỏe, trình độ văn hóa và trình độ chuyên môn. 1. Đặt vấn đề Thực hiện chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, trong những năm qua trên khắp các vùng miền của đất nước, nhiều khu công nghiệp và khu đô thị mới với quy mô khác nhau được hình thành và đi vào hoạt động [4]. Quá trình phát triển này tất yếu dẫn đến việc thu hồi đất đai (bao gồm đất ở và đất nông nghiệp) ở vùng ven đô và vùng có tiềm năng thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, trong vòng 13 năm, từ năm 1990 đến năm 2003, Nhà nước (Trung ương và địa phương) đã thu hồi tới 697.410 ha đất phục vụ cho việc xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình công cộng, phục vụ lợi ích quốc gia [4]. Riêng giai đoạn từ 2001 đến 2007 có hơn 500.000ha đất nông nghiệp bị thu hồi để phục vụ cho các dự án phát triển, trong đó hơn 89% là đất nông nghiệp màu mỡ [2]. Thủy Dương cách trung tâm thành phố Huế 3km về phía Nam và được xem là một vùng ven đô (sub-urban area) của thành phố. Quá trình đô thị hóa ở Thủy Dương diễn ra khá sớm (khoảng năm 2000) và mạnh nhất là từ năm 2005 đến 2010. Nhiều dự án phát triển đã được triển khai trên địa bàn, bao gồm: Khu đô thị Đông Nam Thủy An, đường Tự Đức - Thuận An, dự án sân golf [6]. Quá trình phát triển này đã dẫn đến việc 117 thu hồi một diện tích đất nông nghiệp khá lớn của Thủy Dương. Từ năm 2007 đến 2009, toàn xã có 220,64 ha đất bị chuyển đổi mục đích sử dụng (chiếm 17,65% diện tích đất tự nhiên), và đã tác động rất lớn đến sinh kế của 462 hộ gia đình nông dân [7]. Sự thay đổi về đời sống kinh tế, xã hội và văn hóa của các hộ gia đình có đất bị thu hồi diễn ra khá phức tạp. Nghiên cứu này chỉ tiếp cận đến sự thay đổi về việc làm, thu nhập của người nông dân dựa trên việc trả lời câu hỏi sinh kế của người nông dân đã thay đổi như thế nào sau khi bị thu hồi phần lớn diện tích đất nông nghiệp. 2. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu này được thực hiện tại phường Thủy Dương - một cộng đồng ven đô thành phố Huế - nơi mà quá trình đô thị hóa nông thôn và thu hồi đất nông nghiệp đang diễn ra một cách mạnh mẽ [6], với một số phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nhằm thu thập thông tin thứ cấp, các tài liệu liên quan đến lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội của phường Thủy Dương qua các giai đoạn khác nhau; cùng các thông tin liên quan đến quá trình đô thị hóa, báo cáo thu hồi đất nông nghiệp phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, báo cáo phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế và thành phố Huế... - Phương pháp phỏng vấn: Những người cung cấp thông tin là những người có am hiểu sâu sắc đến lịch sử, đời sống và quan hệ xã hội của địa phương. Những thông tin từ việc tiếp cận này sẽ giúp cho người nghiên cứu khái quát được sự chuyển đổi về việc làm, sinh kế, không gian sống và quan hệ xã hội của vùng ven đô này. Những người cung cấp thông tin chính bao gồm Chủ tịch UBND phường; Trưởng thôn 1 và Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Thủy Dương. - Phương pháp phỏng vấn bán cấu trúc: Sử dụng phương pháp này thông qua những vấn đề hay câu hỏi có tính chất định hướng đã cho phép người nghiên cứu tiếp cận người dân một cách thoải mái, thân thiện và dễ dàng trao đổi những vấn đề đặt ra. Vì vậy, những thông tin thu thập được có tính chất chi tiết như: tình hình cơ bản về hộ gia đình; đất đai; nghề nghiệp; thu nhập; những thay đổi quan trọng sau khi bị thu hồi đất nông nghiệp; những khó khăn đang phải đối mặt… Số lượng hộ gia đình được chọn phỏng vấn, điều tra bao gồm 60 hộ, được chia thành 3 nhóm: nhóm 1 (20 hộ) là những hộ bị thu hồi đất dưới 50%; nhóm 2 (20 hộ) là những hộ bị thu hồi đất từ 50-70%; và nhóm 3 là những hộ bị thu hồi đất trên 70%. - Phương pháp thống kê mô tả: Từ số liệu và thông tin thu thập được, chúng tôi tiến hành xử lý trên phần mềm Excel, sau đó xây dựng các biểu bảng, biểu đồ ...