SKKN: Nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học 12 bằng sử dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy

Ở bậc THPT, chương trình Sinh học gồm nhiều nội dung với các mức độ khác nhau. Đó là các khái niệm, các quá trình và cơ chế sinh học trong đó chương trình Sinh học 12 chứa khối lượng kiến thức nhiều hơn, phức tạp hơn hẳn so với các cấp dưới đặc biệt là nội dung lí thuyết. Bài SKKN về cách nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học 12, mời các bạn tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SKKN: Nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học 12 bằng sử dụng bản đồ tư duy trong giảng dạySáng kiến kinh nghiệm năm 2013 Đỗ Thị Minh Hòa Nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học 12 bằng sử dụng bản đồ tư duy trong giảng dạyTrường THPT Mỹ Hào 2Sáng kiến kinh nghiệm năm 2013 Đỗ Thị Minh Hòa Phần I: MỞ ĐẦU1/ Lý do chọn đề tài Khoa học kĩ thuật đang phát triển rất nhanh chóng, cứ khoảng 4 – 5 năm thì lượng tri thứclại tăng gấp đôi. Sự gia tăng khối lượng tri thức cùng với xu hướng hội nhập toàn cầu đòi hỏi phảiđào tạo ra nguồn nhân lực năng động, sáng tạo, thành thục các kĩ năng sống, đáp ứng yêu cầu mớicủa xã hội. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu tất yếu của toàn ngành Giáo dục hiệnnay. Qua quá trình thực hiện, đổi mới PPDH đã và đang trở thành phong trào được tất cả nhữngngười làm công tác giáo dục hưởng ứng một cách tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dụcnói chung. Trong sự phát triển như vũ bão đó, lĩnh vực Sinh học có gia tốc tăng lớn nhất vì vậy chươngtrình, nội dung giảng dạy môn Sinh học cũng có sự thay đổi để bắt kịp xu thế chung. Ở bậc THPT,chương trình Sinh học gồm nhiều nội dung với các mức độ khác nhau. Đó là các khái niệm, các quátrình và cơ chế sinh học trong đó chương trình Sinh học 12 chứa khối lượng kiến thức nhiều hơn,phức tạp hơn hẳn so với các cấp dưới đặc biệt là nội dung lí thuyết. Trong quá trình giảng dạy, tôinhận thấy nhiều em học sinh tỏ ra lúng túng, ngại học hoặc không hứng thú với lượng kiến thức líthuyết và cách hệ thống các nội dung này, dẫn đến kết quả học tập chưa cao, chưa đồng đều... Hơnnữa, Sinh học còn là một trong các môn thi tuyển vào các trường đại học, cao đẳng và trung họcchuyên nghiệp. Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh có kĩ năng xây dựng, củng cố và khắc sâu kiến thứcmột cách hệ thống có ý nghĩa thiết thực trong việc đổi mới PPDH hiện nay- học sinh sẽ nhìn đượctổng thể kiến thức một cách ngắn gọn nhưng đầy đủ, rút ngắn được thời gian ôn tập, củng cố và ghinhớ bài nhanh hơn, chất lượng dạy học sẽ cao hơn. Mặt khác, đổi mới PPDH bao gồm cả đổi mới phương pháp học mà trong các phương pháphọc thì cốt lõi là phương pháp tự học, nếu rèn luyện cho học sinh có được phương pháp, kĩ năng,thói quen, ý chí tự học thì sẽ khơi dậy lòng ham học hỏi, nội lực vốn có của các em, kết quả học tậpsẽ được nhân lên gấp bội. Xuất phát từ những lí do trên, qua quá trình nghiên cứu và thử nghiệm, tôi mạnh dạn đưa rađề tài: “Nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học 12 bằng sử dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy”.Với đề tài này tôi mong muốn góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học môn Sinh học trongtrường THPT, đồng thời giúp các em có được phương pháp hữu hiệu trong suốt những chặng đườnghọc tập và làm việc sau này.2/ Mục đích nghiên cứu:Trường THPT Mỹ Hào 3Sáng kiến kinh nghiệm năm 2013 Đỗ Thị Minh Hòa Nghiên cứu việc sử dụng bản đồ tư duy trong việc hệ thống hóa kiến thức môn sinh học 12 ởmột số bài học cụ thể.3/ Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Quá trình học tập môn Sinh học 12- Phần Tiến hóa và Sinh thái học của học sinh lớp 12A5,12A6 năm học 2012- 2013 trường THPT Mỹ Hào do giáo viên trực tiếp giảng dạy4/ Phương pháp nghiên cứu Trong đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm - Phương pháp điều tra. - Tham khảo ý kiến các giáo viên trong tổ chuyên môn5/ Giả thuyết khoa học Nếu sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học sinh học sẽ giúp học sinh hệ thống hóa được kháiniệm sinh học, quá trình sinh học và cơ chế sinh học để từ đó nâng cao khả năng tư duy, khả năngnắm vững và vận dụng kiến thức vào thực tế. Phần II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU1. CƠ SỞ KHOA HỌC1.1. Cơ sở lí luận: - Quá trình dạy học bao gồm 2 mặt liên quan chặt chẽ: Hoạt động dạy của thầy và hoạt độnghọc của trò. Xu thế đổi mới PPDH hiện nay là thiết kế các hoạt động học hướng cho trò tự lực khámphá, chiếm lĩnh các tri thức mới dưới sự chỉ đạo của thầy, từ đó giúp người học hướng vào việc cảibiến chính mình, nếu người học không chủ động, tự giác, không có phương pháp học tập đúng đắnthì mọi nỗ lực của người thầy chỉ đem lại những kết quả hạn chế. - Bản đồ tư duy là hình thức ghi chép nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắtnhững ý chính của một nội dung, hệ thống hóa một chủ đề bằng cách kết hợp việc sử dụng hình ảnh,đường nét, màu sắc, chữ viết…Đặc biệt đây là một sơ đồ mở, việc thiết kế sơ đồ là theo mạch tư duycủa mỗi người.Trường THPT Mỹ Hào 4Sáng kiến kinh nghiệm năm 2013 Đỗ Thị Minh Hòa - Việc ghi chép thông thường theo từng hàng chữ khiến chúng ta khó hình dung tổng thể vấnđề, dẫn đến hiện tượng đọc sót ý, nhầm ý. Còn bản đồ tư duy tập trung rèn luyện cách xác định chủđề rõ ràng, sau đó phát triển ý chính, ý phụ một cách logic. Bản đồ tư duy có ưu điểm: • Dễ nhìn, dễ viết. • Kích thích hứng thú học tập và khả năng sáng tạo của học sinh • Phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não. • Rèn luyện cách xác định chủ đề và phát triển ý chính, ý phụ một cách logic. Bản đồ tư duy sẽ giúp:  Sáng tạo hơn  Tiết kiệm thời gian  Ghi nhớ tốt hơn  Nhìn thấy bức tranh tổng thể  Phát triển nhận thức, tư duy, … - Giáo viên, học sinh có thể sử dụng sơ đồ tư duy để hệ thống hoá một vấn đề, một chủ đề, ôntập kiến thức… - Học sinh hoạt động nhóm thông qua sơ đồ tư duy trên lớp học, hoặc hoạt động cá nhân, ônluyện ở nhà… “Theo đánh giá của nhiều giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, BĐTD sau khi ứng dụn ...