So sánh các dị bản truyện Thầy bói sờ voi và suy nghĩ về tâm thức dân gian Việt

Truyện “Thầy bói xem voi” tồn tại nhiều dị bản, mỗi dị bản phản ánh một góc nhìn khác nhau về sự việc và mang những hàm ý sâu sắc. Bài viết này sẽ so sánh một số dị bản tiêu biểu của truyện “Thầy bói xem voi” ở Việt Nam, làm nổi bật sự đa dạng trong cách kể chuyện và những biến thể về cốt truyện, nhân vật. Qua đó, chúng ta sẽ đi tìm hiểu những đặc điểm của tâm thức dân gian Việt Nam được thể hiện qua những dị bản này, từ đó hiểu rõ hơn về cách người xưa nhìn nhận thế giới và con người.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
So sánh các dị bản truyện Thầy bói sờ voi và suy nghĩ về tâm thức dân gian Việt70 TRẦN ĐÌNH SỬ FOLKLORE SO SÁNH CÁC DỊ BẢN TBUVệN THnV B Ó I S Ờ v o r VÀ SUY NGHĨ v ề TÂM THỨC DÂN GIAN VlệT & NHÀ TRUÔNG TRẦN ĐÌNH sử *’ rước hết xin hãy đọc bôn dị bản 11uyện - Không phải, a n h n h ầ m rồi. Nó giông sau dây. Truyện củ dàn gian Án Độ n h ư cái cột n h à chứ!(Nxb. Khoa bọc xã hội, Hà Nội, 1982) kể như Người m ù sờ cái b ụ n g nói:sau: - H ai a n h n h ầ m . Con voi giông như CON VOI VÀ BỐN NGƯỜI MÙ th ù n g chứa nưổc. Bốn người m ù đi dò dẫm trê n đường. Người m ù sờ đuôi nói:Từ phía trước, m ột con voi đ a n g tiến lại. - Các a n h đều nói sai bét. Nó giống sợi - Kìa hãy trá n h cho voi di! K hách qua dây tam cô d ù n g đế buộc th u y ền .đường th é t bốn a n h mù. T h ế là bôn người m ù đều bị nh ầm lại Bị tín h tò mò kích th ích , họ hỏi: ba hoa vói n h a u . - T h ố con voi nó n h ư th ế nào? Cho T uy vậy mỗi người tro n g bọn họ dã nóichúng tôi xem voi? dược m ột p h ầ n sự thực: ai b iết ngần nào thì K hách qua dường bèn xin ông quản nói n g ần ây.tượng dừng voi lại. O ng q u ả n tượng đồng ý, (sđd, tr.3 3 7 - 338)dừng voi lại và bốn người m ù lầ n đến sờ T rong K in h N iế t B à n và K in h Trườngvoi. Người th ứ n h ấ t sờ được cái vòi, người A H à m lại kể n h ư sau:th ứ hai sờ cái ch ân , người th ứ ba sờ cáibụng và người thú tư tú m được cái đuôi. Sờ NGƯỜI MÙ SỜ VOIxong ông q u ả n tượ ng liên đ á n h voi di. N gày xưa có m ột ông v u a sai đại th ầ nKhách qua đưòng hói hôn ngưòi mù: d ắ t đền m ột con voi, cho m ột bọn người mù - T hê nào? Bây gio các a n h dã b iế t được sờ xem. S au đó vua hỏi: “Các ông đã biếth ình d án g con voi rồi chứ? voi chưa?” - Vâng, bây giờ th ì ch ú n g tôi b iế t rồi. - B iêt rồi! Bọn người m ù đáp. - T hê nó ra làm sao? - T h ế voi n h ư th ế nào? Người m ù sờ được vòi nói: - Voi xem ra n h ư cái đòn xóc. Người sờ - Nó giông n h ư con rắ n to cuộn trò n lại. ngà voi bảo. Người m ù sờ cái c h â n nói: - Voi n h ư cái q u ạ t. Người sờ tai nói.1 1 GS. TS. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.VĂN HOÁ DÀN GIAN VÀ NHÀ TRƯỜNG 71 - Voi n h ư tả n g đá. Người sờ đ ầ u voi T hầy sờ ngà bảo: K hông p h ải, nó chầnđáp. ch ẫ n n h ư cái đòn càn. Người sờ vòi lại bảo: ‘‘Voi giông n h ư cái T hầy sờ ta i bỏ: Nói láo, nó phè phồ nhưchày”. cái q u ạ t thóc. - Voi giông n h ư cái hộp gỗ. Người sờ T hầy sờ c h â n cãi: Ai bảo thê? Nó sừngm ắt voi nói. sững n h ư cái cột nhà. - Không p h ải. Voi n h ư cái giường. T hầy sờ đuôi m ắng: Các a n h nói bậy cả.Người sờ lưng voi k h ẳ n g định. C hính nó tu a tủ a như cái chòi xê cùn. - Theo tôi con voi n h ư cái th ù n g to. N ăm th ầy , th ầ y nào cũng cãi là m ìnhNgười sò b ụ n g voi kêu lên. phải, không ai chịu ai, đến nỗi xô xát, cãi n h a u , đ á n h n h a u toạc cả d ầu, chảy cá m áu, - Đ ừng cãi n h a u nữa, CO1Ì voi n h ư sợi rồi đem n h a u lên q u a n kiện. Q u an cho línhdây thừng. Người sờ đuôi xác n h ận . đi tìm người q u ả n đem voi đến, b ắ t voi N hà vua nghe bọn người m ù tra n h cãi đứng yên, cho n ă m th ầ y bói cùng sờ kh ắpn h au , cảm k h á i nói: cả d ầu đuôi, m ìn h m ẩy. N ăm th a y sờ xong N gười m ù đều rảt đông vào tạ tội quan: C h ú n g con n h ậ n sai h ết cả, T ra n h n h a u nói sự th ậ t xin q u a n dong thứ . Voi vốn chi m ộ t th ă n Q uan m ắng: C húng m ày một lũ mù với T hị p h i lại bất đong. n hau, đã không b iết ph ải trá i tròn méo thê (Trích dịch theo Hồng Phi nào thì thôi, lại còn sinh sự cãi n hau, đ án h Mạc, “Cầm hoa mĩm cười. n hau, làm nôn nao cả th iê n hạ. Đoạn truyền BK. 1999) đét cho mỗi th ầy m ấy roi rồi đuôi ra. Dị b ản V iệt N am sám n h ấ t m à chúng Rõ th ậ t là:tôi dược b iết là b ản kể của Ô n N hư N guyễn C hí vì m ột nôi con voiV ăn Ngọc tro n g sách Đê m u a vui, quyển 1, L à m cho th ầ y bói m a n g roi vào m ình.in năm 1929 tạ i H à Nội (do GS K iều T hu ...