Sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học chủ đề Di truyền học quần thể, Sinh học 12

Bài viết Sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học chủ đề Di truyền học quần thể, Sinh học 12 trình bày phân tích cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề và quy trình phát triển năng lực cho học sinh trong dạy học, đề xuất biện pháp sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học chủ đề di truyền học quần thể, Sinh học 12.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học chủ đề Di truyền học quần thể, Sinh học 12 SỬ DỤNG BÀI TOÁN NHẬN THỨC ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ DI TRUYỀN HỌC QUẦN THỂ, SINH HỌC 12 THÁI THỊ LAM Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành, Kon Tum Tóm tắt: Năng lực giải quyết vấn đề (NLGQVĐ) là một năng lực quan trọng trong hệ thống năng lực chung của học sinh (HS) phổ thông. Nội dung này phân tích cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề và quy trình phát triển năng lực cho học sinh trong dạy học, đề xuất biện pháp sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học chủ đề di truyền học quần thể, Sinh học 12. Từ khóa: Dạy học di truyền học quần thể; Phát triển năng lực giải quyết vấn đề; Sinh học lớp 12; Bài toán nhận thức. 1. MỞ ĐẦU Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Trong 09 năng lực chung Việt Nam đề xuất mà mỗi môn học sẽ tham gia phát triển cho HS, bao gồm: Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy và sáng tạo; năng lực tự quản lý; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT); năng lực sử dụng ngôn ngữ; năng lực tính toán. Trong đó, năng lực giải quyết vấn đề là một trong ba năng lực quan trong nhất đối với việc dạy học. Để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS có nhiều biện pháp. Tùy theo đơn vị kiến thức, điều kiện cơ sở vật chất, trình độ HS…, giáo viên lựa chọn, áp dụng biện pháp phù hợp. Trong nội dung này chúng tôi muốn giới thiệu đến biện pháp sử dụng bài toán nhận thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS lớp 12 thông qua dạy học chủ đề Di truyền học quần thể mà chúng tôi đã thực hiện và có hiệu quả. 2. NỘI DUNG 2.1. Năng lực giải quyết vấn đề (NLGQVĐ) 2.1.1. Định nghĩa NLGQVĐ là khả năng cá nhân sử dụng hiệu quả các quá trình nhận thức, hành động và thái độ, động cơ, xúc cảm để giải quyết những tình huống vấn đề mà ở đó không có sẵn quy trình, thủ tục, giải pháp thông thường [3], [5]. 2.1.2. Cấu trúc NLGQVĐ NLGQVĐ gồm bốn thành tố là: Tìm hiểu vấn đề; Thiết lập không gian vấn đề; Lập kế hoạch và thực hiện giải pháp; Đánh giá và phản ánh giải pháp. Mỗi thành tố bao gồm một số hành vi của cá nhân khi làm việc độc lập hoặc khi hoạt động nhóm trong quá trình giải quyết vấn đề. Cụ thể như hình 1 [2]. 339 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC HUẾ CYS 2016 Hình 1. Cấu trúc NLGQVĐ (4 kĩ năng thành phần và 15 chỉ số hành vi) 2.2. Quy trình phát triển NLGQVĐ trong dạy học Sinh học Dựa trên quy trình chung phát triển NL cho người học của Lê Đình Trung - Phan Thị Thanh Hội (2014) [4], chúng tôi xây dựng quy trình phát triển NLGQVĐ cho HS gồm có 4 bước cơ bản sau: Bước 1: Giáo viên giới thiệu khái quát về NLGQVĐ GV giới thiệu khái quát NLGQVĐ gồm 4 thành tố và 15 chỉ số hành vi cần đạt (như đã trình bày ở hình 1.) để HS chủ động nắm bắt trước. Đây là phần định hướng cho HS khi bước vào quá trình phát triển NLGQVĐ. Bước 2: Giáo viên hướng dẫn HS trải nghiệm hoạt động giải quyết vấn đề (GQVĐ) GV phân tích nội dung bài học, xác định các đơn vị kiến thức có thể xây dựng thành các công cụ như: câu hỏi, bài tập, bài tập tình huống, bài toán nhận thức, dự án học tập, sơ đồ… kết hợp các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực hướng dẫn HS hoạt động GQVĐ. Giáo viên (GV) giới thiệu các hoạt động GQVĐ cho HS thông qua các bài tập, bài tập tình huống, bài toán nhận thức… đã xây dựng được. HS xác định yêu cầu của hoạt động GQVĐ. Bước 3: HS lập kế hoạch và thực hiện giải pháp GQVĐ HS thảo luận, tiến hành hoạt động GQVĐ theo các bước: 340 KỶ YẾU HỘI NGHỊ KHOA HỌC TRẺ 2016 11/2016 Tìm hiểu vấn đề GP chưa đúng Xác định cách thức GQVĐ, tìm giải pháp GP đúng Thực Sơ hiện, đồ 1. trình bày giải Các bước hoạtpháp độngcho vấn đề GQVĐ Khái quát hóa, mở rộng vấn đề Sơ đồ 1. Các bước hoạ ...