Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học chương dòng điện không đổi Vật lý lớp 11 THPT

Bài viết Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học chương dòng điện không đổi Vật lý lớp 11 THPT trình bày: Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tập trung vào người học, tức là làm cho người học tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học chương dòng điện không đổi Vật lý lớp 11 THPTSỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌCCHƯƠNG DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI VẬT LÝ LỚP 11 THPTLÊ PHẠM LIÊN CHITrường THPT chuyên Lê Quý Đôn, Đà NẵngTóm tắt: Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tập trung vào ngườihọc, tức là làm cho người học tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trìnhhọc tập. Có nhiều biện pháp khác nhau trong dạy học để thực hiện điều đó.Sử dụng bản đồ tư duy là một trong những biện pháp quan trọng giúp giáoviên đổi mới phương pháp dạy học.1. ĐẶT VẤN ĐỀĐổi mới phương pháp dạy học theo hướng tập trung vào người học, tức là làm chongười học tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập. Để làm được điều đó,giáo viên (GV) cần hiểu biết sâu sắc quy luật hoạt động nhận thức của học sinh (HS).Trong dạy học, HS là chủ thể của hoạt động chiếm lĩnh kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹxảo chứ không đơn thuần chỉ là “cái bình chứa kiến thức” một cách thụ động. Thực tếdạy học hiện nay cho thấy HS vẫn còn học tập thụ động, ghi nhớ kiến thức một cáchmáy móc. Bản đồ tư duy (BĐTD) sẽ là công cụ góp phần khắc phục những hạn chế vừađược nêu ra trên đây.2. KHÁI NIỆM BẢN ĐỒ TƯ DUYBản đồ tư duy (Mind Map) là công cụ hỗ trợ cho việc trình bày một cách rõ ràng nhữngý tưởng mang tính kế hoạch hay thể hiện kế hoạch làm việc cụ thể của cá nhân haynhóm người về một chủ đề nào đó. BĐTD có thể được viết trên giấy, trên bản trong,trên bảng hay thực hiện trên máy vi tính.Hình 1. Khả năng nhận thức của não bộTạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 01(13)/2010: tr. 109-115110LÊ PHẠM LIÊN CHIBĐTD được mô phỏng theo các tế bào thần kinh và quy luật hoạt động của não. Nãongười được chia thành 2 phần: bán cầu não trái và bán cầu não phải. Bán cầu não tráithiên về tư duy logic, toán học, ngôn ngữ, phân tích. Bán cầu não phải thiên về tưởngtượng, sáng tạo, tình cảm, hình ảnh, tổng hợp... Thường thì người học chỉ sử dụng thiênvề một bên não. BĐTD do Tony Buzan đưa ra giúp phối hợp cả hai bán cầu não để giảiquyết một vấn đề, một công việc nào đó trong học tập và trong công việc. Do BĐTDkích thích cả hai bán cầu não cùng hoạt động, nên BĐTD sẽ giúp người học: tiết kiệmthời gian vì nó chỉ tận dụng các từ khóa; ghi nhớ tốt hơn; sáng tạo hơn, hiển thị sự liênkết giữa các ý tưởng một cách rất rõ ràng, làm nổi bật các ý tưởng trọng tâm bằng việcsử dụng những màu sắc, kích cỡ, hình ảnh đa dạng; học nhanh và hiệu quả hơn... [3]Trong học tập, BĐTD có thể ứng dụng trong nhiều tình huống khác nhau như:- Tóm tắt nội dung, ôn tập một chủ đề- Trình bày tổng quan một chủ đề- Chuẩn bị ý tưởng cho một báo cáo hay buổi nói chuyện, bài giảng- Thu thập, sắp xếp các ý tưởng- Ghi chép khi nghe bài giảng... [1], [3]BĐTD là một bức tranh tổng thể về chủ đề đang hướng đến. Nhìn vào bức tranh đó,người học sẽ nắm bắt được diễn biến của quá trình tư duy đang diễn ra đến đâu, đang ởnhánh nào của BĐTD… Điều này giúp người học hướng đến đúng chủ đề cần nghiêncứu, tránh được hiện tượng lan man, phân tán, đi lạc chủ đề.BĐTD giúp người học rèn luyện được khả năng tư duy, kỹ năng thuyết trình và làmviệc khoa học; giúp người học hiểu được nội dung bài học một cách rõ ràng và hệthống, việc ghi nhớ cũng như vận dụng cũng sẽ tốt hơn. BĐTD cung cấp cho người họccó được cái nhìn chi tiết và cụ thể. Các nhánh chính của BĐTD đưa ra cấu trúc tổng thểgiúp người học định hướng tư duy một cách logic, có hệ thống. Bên cạnh đó, các nhánhphụ kích thích tính sáng tạo của người học. Như vậy, sử dụng BĐTD trong dạy học sẽgóp phần phát huy tính tích cực, sáng tạo, rèn luyện các kỹ năng tư duy, qua đó làmphát triển năng lực tư duy của người học.3. VẬN DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC VẬT LÝBĐTD thực sự là một công cụ hữu ích trong giảng dạy và học tập ở trường phổ thông vìchúng giúp GV và HS trình bày các ý tưởng một cách rõ ràng, suy nghĩ sáng tạo, hệthống kiến thức, ghi nhớ và đưa ra những ý tưởng mới. HS sẽ có được học phương pháphọc hiệu quả, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy. GV sẽ tiết kiệmđược thời gian, tăng sự linh hoạt trong bài giảng và quan trọng nhất sẽ giúp HS nắmđược kiến thức thông qua một “bản đồ” thể hiện các liên kết chặt chẽ của tri thức.Việc vận dụng BĐTD trong dạy học vật lý sẽ dần hình thành cho các em tư duy mạchlạc, hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc, có cách nhìn vấn đề một cách tổng thể, khoa họcchứ không phải là học vẹt, học thuộc lòng. GV cần hướng dẫn cho HS tự thiết kế BĐTDSỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI…111sau mỗi bài học, mỗi chương, mỗi học kì. Cứ sau mỗi bài học mà HS tự vẽ ra được mộtBĐTD tương ứng cho riêng mình thì điều đó đồng nghĩa với việc HS đã hệ thống đượcnội dung bài học theo cách nghĩ của các em và từ đó các em sẽ nhớ được kiến thức mộtcách dễ dàng và lâu dài hơn.Để làm được điều đó thì trong mỗi tiết học, ở phần củng cố kiến thức, GV sẽ trình chiếuBĐTD (do ...