Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học Địa lí 7 để nâng cao năng lực tự học cho học sinh

Bài viết Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học Địa lí 7 để nâng cao năng lực tự học cho học sinh trình bày: Thực tế cho thấy, mặc dù đã rất nỗ lực đề ra nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung, dạy học địa lí nói riêng nhưng hiệu quả còn chưa cao. Học sinh vẫn còn học thụ động, thiếu tích cực, chưa hiệu quả,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học Địa lí 7 để nâng cao năng lực tự học cho học sinhSỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 7ĐỂ NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINHTRẦN THỊ THU HÀTrường THCS Hàm Nghi, HuếNGUYỄN ĐỨC VŨTrường Đại học Sư phạm - Đại học HuếTóm tắt: Thực tế cho thấy, mặc dù đã rất nỗ lực đề ra nhiều giải phápnhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung, dạy học địa lí nói riêngnhưng hiệu quả còn chưa cao. Học sinh vẫn còn học thụ động, thiếu tíchcực, chưa hiệu quả. Và một trong những lí do của tình trạng trên là các emchưa có phương pháp học tập đúng đắn, chưa xác định rõ mục đích, độngcơ học tập của mình. Để rèn luyện năng lực tự học cho học sinh, cần phảicho học sinh rèn luyện phong cách làm việc khoa học, có hệ thống. Bản đồtư duy là một hướng mới để đổi mới phương pháp dạy và học, đáp ứng yêucầu về đổi mới phương pháp theo hướng đề cao vai trò tự học, tự nhậnthức của chủ thể học tập.1. MỞ ĐẦUVai trò của người thầy trong xã hội hiện nay không chỉ dạy, truyền thụ những gì tinhtú nhất của trí tuệ loài người cho học sinh mà điều quan trọng hơn là dạy cho họ cáchhọc, cung cấp công cụ để tự bản thân họ tìm ra những kiến thức cần thiết với mình [2].Bản đồ tư duy chính là một công cụ hữu hiệu thực hiện được điều đó. Bản đồ tư duylà một kỹ thuật hình họa, với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắcphù hợp, tương thích với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não. Bản đồ tư duygiúp khai phá tiềm năng vô tận của bộ não, phát huy tối đa năng lực tư duy sáng tạocủa con người [4].2. SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ 7Bản đồ tư duy (mindmap, sơ đồ tư duy...) là một sơ đồ do chính người sử dụng nghĩ ra(hoặc sử dụng phần mềm vi tính) để ghi lại những ý chính về một vấn đề nào đó nhằmphục vụ cho việc học tập hoặc công tác của mình. Bản đồ tư duy được thể hiện bằngtừ ngữ, hình, tranh ảnh, ý tưởng, nhiệm vụ được liên kết và sắp xếp quanh một từ,cụm từ, biểu tượng, hình ảnh hoặc một ý tưởng [4].Ýc2onÝ13onÝ cchínhÝconHình ảnh một Bản đồ tư duy:Ý con1ÝÝ con4hn1CHỦ ĐỀínchcoínhchÝ c on2ÝÝÝhchínÝcon33Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 01(21)/2012: tr. 122-128Ý con 1Ýcon2SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 7...123Bản đồ tư duy là một công cụ hữu hiệu giúp người học làm chủ được quá trình tự họccủa mình. Nó thôi thúc người học đề ra kế hoạch, mục tiêu, phương hướng và tìm mọicách để thực hiện những mục tiêu ấy. Hơn thế nữa, khả năng ứng dụng của bản đồ tưduy rất lớn: Ghi chép, hệ thống hóa, giải quyết vấn đề… Trong quá trình dạy học Địalí 7, giáo viên có thể sử dụng Bản đồ tư duy, coi đó là một công cụ, phương tiện dạyhọc thường xuyên nhằm rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua các hoạtđộng như sau.2.1. Sử dụng Bản đồ tư duy làm công cụ, phương tiện để tổ chức các hoạt độngnhận thức cho học sinh trong khi dạy trên lớpTrong quá trình dạy học, giáo viên biết được trình độ nhận thức của học sinh ở từnglớp, vì thế giáo viên có thể áp dụng từng loại bản đồ khác nhau như: Xây dựng BĐTDsẵn rồi khai thác kiến thức qua hệ thống câu hỏi hay giáo viên và học sinh cùng xâydựng BĐTD để khai thác kiến thức, hoặc học sinh xây dựng BĐTD mà giáo viên nêuvấn đề. Với cách học như vậy sẽ tạo cho học sinh cảm thấy hứng thú và tích cực hơntrong học tập.Quy trình vận dụng:Bước 1: Giáo viên chiếu một hình ảnh hay một đoạn phim để học sinh tìm ra chủ đềcủa bài họcBước 2: Giáo viên giới thiệu chủ đề trung tâm của BĐTD và các ý chính. Nêu nhiệmvụ học tậpBước 3: Hướng dẫn học sinh khai thác nội dung bài học và giải quyết lần lượt cácnhiệm vụ học tập đã nêu.Trong đó, GV nêu nhiệm vụ thông qua các hệ thống câu hỏivà các phương tiện dạy học (bản đồ, lược đồ...); HS tư duy để tìm ra kiến thức bằngcác hình thức cá nhân, nhóm (tùy bài) và trình bày kết quả, nhận xét, bổ sung.Bước 4: GV đánh giá, nhận xét và trình chiếu các ý phụ của các ý chínhBước 5: Chiếu toàn bộ BĐTD và yêu cầu học sinh trình bày lạiVí dụ: Bài 47: Châu Nam Cực [1].Khi vào mở bài, giáo viên đặt câu hỏi nêu vấn đềnhằm định hướng hoạt động nhận thức của họcsinh như: Tại sao nói Châu Nam Cực là châu lụclạnh nhất Thế giới?Để học sinh hiểu được một cách khái quát nộidung bài học và dễ dàng định hướng nhận thức,giáo viên vẽ bản đồ khái quát những nội dungchính của bài học để giới thiệu.Hình 1. Chủ đề trung tâm bản đồtư duy Châu Nam CựcGiáo viên dẫn dắt học sinh lần lượt giải quyết cácý nhỏ trong sơ đồ, mỗi ý được giải quyết là một kiến thức đã biết có liên quan để hìnhthành nên các kiến thức mới. Trong bước này, cần phải làm cho học sinh chỉ ra được124TRẦN THỊ THU HÀ – NGUYỄN ĐỨC VŨmối liên hệ giữa kiến thức đang tiếp nhận với các kiến thức khác, từ đó có cái nhìntoàn diện, tức là giáo viên hướng dẫn học sinh khám phá các mối liên hệ, song songvới việc hoàn thành sơ đồ.Hình 2. Bản đồ tư duy Châu Nam Cực ...