Sử dụng một số bài toán nhận thức phần hoá hữu cơ lớp 11 nâng cao trong dạy học đặt và giải quyết vấn đề

Bài toán nhận thức được coi là hạt nhân của dạy học nêu vấn đề - ơritxtic, tuy nhiên BTNT cũng được sử dụng trong các phương pháp dạy học khác như, các phương pháp dạy học trực quan, các phương pháp thực hành thực nghiệm, các phương pháp dùng lời,... khi BTNT được sử dụng trong các phương pháp này thì nó sẽ hoạt hoá các phương pháp đó hay nó sẽ làm cho các phương pháp đó tích cực hơn, hiệu quả hơn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng một số bài toán nhận thức phần hoá hữu cơ lớp 11 nâng cao trong dạy học đặt và giải quyết vấn đề JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2013, Vol. 58, No. 8, pp. 94-102 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn SỬ DỤNG MỘT SỐ BÀI TOÁN NHẬN THỨC PHẦN HOÁ HỮU CƠ LỚP 11 NÂNG CAO TRONG DẠY HỌC ĐẶT VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Đặng Thị Oanh1 , Trần Ngọc Huy2 1 Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2 Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam Tóm tắt. Xây dựng và sử dụng bài toán nhận thức (BTNT) trong dạy học hoá học là một giải pháp quan trọng để phát huy tính cực, chủ động, sáng tạo của học sinh là một trong những xu hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Chúng tôi đã nghiên cứu cách sử dụng BTNT trong dạy học đặt và giải quyết vấn đề để phát triển năng lực học sinh và đã tiến hành thực nghiệm tại trường THPT Phạm Hồng Thái, Hà Nội. Kết quả thu được là tích cực, hoàn thành tốt mục tiêu đề ra góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Hoá học ở trường THPT. Từ khóa: Bài toán nhận thức, hóa hữu cơ lớp 11, dạy học đặt và giải quyết vấn đề.1. Mở đầu1.1. Một số vấn đề về lí luận về cách sử dụng BTNT trong dạy học đặt và giải quyết vấn đề Bản chất của dạy học đặt và giải quyết có vấn đề là giáo viên đặt ra trước HS cácvấn đề của khoa học (các bài toán nhận thức) và mở ra cho các em những con đường giảiquyết các vấn đề đó; Việc điều kiển quá trình tiếp thu kiến thức của HS ở đây được thựchiện theo hướng tạo ra một hệ thống những tình huống có vấn đề, những điều kiện bảođảm việc giải quyết những tình huống đó và những chỉ dẫn cụ thể cho HS trong quá trìnhgiải quyết các vấn đề. Dạy học đặt và giải quyết vấn đề có ba đặc trưng: - GV đặt ra trước HS một loạt những bài toán nhận thức có chứa đựng mâu thuẫngiữa cái đã biết và cái chưa biết nhưng chúng được cấu trúc lại một cách sư phạm gọi làbài toán nêu vấn đề - ơrixtic. - Học sinh tiếp nhận mâu thuẫn của BTNT như mâu thuẫn nội tâm của mình vàđược đặt vào tình huống có vấn đề, tức là trạng thái có nhu cầu bên trong muốn giải quyếtbằng được bài toán đó.Ngày nhận bài: 15/12/2012. Ngày nhận đăng: 25/7/2013.Liên hệ: Đặng Thị Oanh, e-mail: oanhdt@hnue.edu.vn94 Sử dụng một số bài toán nhận thức phần Hoá hữu cơ lớp 11 - Nâng cao... - Trong và bằng cách giải quyết bài toán đó mà HS lĩnh hội được một cách tự giáctích cực cả kiến thức, cả cách giải và do đó có được niềm vui sướng của sự nhận thức sángtạo. Bài toán nhận thức được coi là hạt nhân của dạy học nêu vấn đề - ơritxtic [3], tuynhiên BTNT cũng được sử dụng trong các phương pháp dạy học khác như, các phươngpháp dạy học trực quan, các phương pháp thực hành thực nghiệm, các phương pháp dùnglời,... khi BTNT được sử dụng trong các phương pháp này thì nó sẽ hoạt hoá các phươngpháp đó hay nó sẽ làm cho các phương pháp đó tích cực hơn, hiệu quả hơn [4].1.2. Sử dụng BTNT trong dạy học nêu vấn đề a) Sử dụng BTNT theo quy trình b) Ba mức độ của dạy học nêu vấn đề; - GV thực hiện toàn bộ quy trình (tự nêu, tự giải quyết vấn đề) - Thuyết trình ơrixtic; - GV và HS cùng tìm và giải quyết vấn đề - Đàm thoại ơrixtic; - HS tự tìm ra và tự giải quyết vấn đề - nghiên cứu ơrixtic.1.3. Các bước dạy HS giải quyết vấn đề sử dụng BTNT [4] Bước 1. Làm cho HS hiểu rõ vấn đề (BTNT). Bước 2. Xác định hướng giải quyết, đưa ra các giả thuyết. Bước 3. Kiểm tra sự đúng đắn của các giả thuyết và xác nhận 1 giả thuyết đúng. Bước 4. Kết luận, chỉ ra cái mới. Bước 5. Kiểm tra lại và ứng dụng vào thực tế.1.4. Các cách sử dụng BTNT trong dạy học - Sử dụng BTNT khi nghiên cứu bài mới. - Sử dụng BTNT trong luyện tập, củng cố và nâng cao kiến thức. - Sử dụng BTNT để tự học ở nhà. * Thí dụ 1. Sử dụng BTNT khi nghiên cứu bài mới. a) Nội dung BTNT về phản ứng halogen hoá ankan. - Quan sát hình 5.4 SGK Hoá học 11 - NC cho biết: CH4 tác dụng với Cl2 thu đượcnhững sản phẩm nào? Rút ra khái niệm về phản ứng thế. - Hoàn thành các phản ứng sau và cho biết sản phẩm chính, phụ trong mỗi phản ứngvà giải thích? 95 Đặng Thị Oanh, Trần Ngọc Huy as(1:1) CH3 − CH2 − CH3 + Cl2 −−−−→ t0 as(1:1) CH3 − CH2 − CH3 + Br2 −−−−−→ Rút ra khả năng tham gia phản ứng thế của H ở C bậc khác nhau và khả năng phảnứng của các halogen. b) Các bước dạy HS giải BTNT. Bước 1. Làm cho HS hiểu rõ vấn đề (BTNT) - Ở lớp 9 HS đã biết CH4 + Cl2 chỉ thu được 1 sản phẩm là CH3 Cl như ...