Sử dụng tính kháng dọc

Nhà chọn giống cần phải cẩn thận khi chỉ sử dụng tính kháng đặc thù. Tính kháng đơn gen đặt ra áp lực chọn lọc lớn đối với quần thể gây bệnh hoặc sâu hại tạo điều kiện cho chúng gây bệnh hay kiểu sinh học mới phát sinh và phát triển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng tính kháng dọcSử dụng tính kháng dọcNhà chọn giống cần phải cẩn thận khi chỉ sử dụngtính kháng đặc thù. Tínhkháng đơn gen đặt ra áp lực chọn lọc lớn đối vớiquần thể gây bệnh hoặc sâu hại tạođiều kiện cho chúng gây bệnh hay kiểu sinh học mớiphát sinh và phát triển. Nếuthể gây bệnh là loài “lãi xuất đơn” (cây bị nhiễm mộtlần trong một vụ) có tốc độlây lan chậm thì rủi ro không lớn lắm. Ngược lại tínhkháng sử dụng rộng rãi đểchống thể gây bệnh “lãi suất phức” (cây bị tái nhiễmđi tái nhiễm lại nhiều lần trongsuốt cả vụ như nấm gỉ sắt cây cốc) và thể gây bệnh cótốc độ phát tán lớn thì rủi rovô cùng lớn. Vì một thể gây bệnh và côn trùng hìnhthành các chủng mới dễ dàngđể khắc phục hàng rào kháng đặc thù đơn gen, nhiềunhà chọn giống sử dụng cácnhóm gen kháng đặt thù trên một giống. Các giốngnhiều gen này thực sự có hiệulực nếu chứa các gen kháng chưa được sử dụng từtrước.3.4.2.1. Giống nhiều dòng:Để giảm áp lực chọn lọc lên thể gây bệnh hay sâuhại, một chiến lược quantrọng là tăng tính đa dạng di truyền trong giống vàgiữa các giống. Sự phức hợp củacác quần thể thực vật tự nhiên là nguyên nhân cơ bảntạo ra sự ổn định của hệ kíchủ - kí sinh. Đối với cây trồng sự đa dạng di truyềncó thể đạt được thông qua hỗnhợp nhiều kiểu gen. Ở đây sự tự thụ phấn giống nhiềudòng được coi là con đườngtăng tính đa dạng di truyền đối với tính kháng bệnhvà sâu hại mà vẫn duy trì đượcgiá trị nông học của giống (Browning và Frey, 1969).Giống nhau nhưng đồng nhấtvề hình thái, thời gian sinh trưởng, và các thuộc tínhkhác. Vì vậy giống nhiều dòngcó thể chống lại nhiều nòi của thể gây bệnh. Đơn vịcấu thành hỗn hợp có thể thayđổi khi nòi hay nhiều kiểu sinh học mới xuất hiện. Vìtrong quần thể hỗn hợp luônluôn có cây kháng nên giảm thiểu sự lây lan hay pháttán của thể gây bệnh trongruộng.Tuy nhiên có hai nhược điểm làm hạn chế khả năngsử dụng giống nhiều dòng:- Chuyển các gen kháng vào giống ưu tú rất tốn kém.- Bố mẹ lai lại là yếu tố hạn chế năng suất hay cácđặc điểm nông học củagiống nhiều dòng và thời gian tạo giống lâu lam chogiống có thể bị lạc hậu lúcđược phổ biến.3.4.2.2. Đa dạng hoá giống:Cũng có thể tăng sự đa dạng di truyền ở kí chủ bằngcon đường đa dạng hoágiống về không gian hoặc thời gian. Đa dạng hoákhông gian có thể hiện bằng cáchtrồng nhiều giống mang các gen kháng khác nhautrên cùng một trang trại hay mộtcánh đồng hoặc trong một vùng. Vùng gieo trồngcũng có thể chia ra nhiều vùngnhỏ khác nhau của mỗi vùng chỉ được phép gieotrồng một số giống nhất định tuỳtheo gen kháng. Đa dạng hoá về thời gian là trồng cácgiống có gen kháng khácnhau trong các vụ khác nhau. Bằng cách này nhànông có thể sử dụng quay vòngcác gen kháng (Crill và Khush, 1982). Sự đa dạnghoá làm giảm thiểu hay ngănngừa sự hình thành nòi gây bệnh mới.3.4.2.3. Sử dụng nhiều gen kháng:Nếu một giống mang hai hay nhiều gen kháng chốnglại các nòi chủ yếu thìgiống có khả năng kháng lâu bền hơn. Một đột biếnđơn lẻ ở kí sinh từ không gâybệnh sang gây bệnh tại một trong các gen không đủđể phá vỡ hàng rào kháng củacây.Chiến lược sử dụng nhiều gen kháng cũng có một sốnhược điểm:- Tốn nhiều công sức để chuyển các gen kháng vàomột kiểu gen. Phải thửnghiệm với nhiều nòi khác nhau để đảm bảo sự cómặt của gen kháng.- Sử dụng phương pháp lai lại có thể hạn chế các đặcđiểm nông học củagiống mới.- Khả năng kháng của giống có thể xúc tiến sự hìnhthành các nòi gây bệnhmới